Geografiya va geoinformatsion tizimlar fakulteti

3. Biologik resurslarni muhofaza qilish
Biologik resurslarni muhofaza qilish. Insoniyat ilmiy-texnika taraqqiyoti jadal rivojlanayotgan hozirgi vaqtda o‘simlik resurslarini muhofaza qilish zarur. Birgina o‘rmonlarning birinchi- suvni me’yorlashtirish va suv saqlash; ikkinchi-tuproqni muhofazalovchi va iqlim hosil qiluvchi rolining o‘zigina yashash faoliyatimizning mezonini tashkil qiladi.
Keyingi 100 ming yil ichida 2/3 o‘rmonzorlar yo‘q qilingan. Oxirgi 200 yil ichida 0,5 mlrd.ga o‘rnida cho‘llar hosil bo‘lgan. Keyingi o‘rinda cho‘llar hosil bo‘lgan, keyingi 100 yil ichida Amerakada -540 ming ga o‘rmonzor kesilgan, jahon bo‘yicha 67 mln.ga o‘rmon yo‘q qilingan. AQSHning V’etnamdagi agressiyasi natijasida 1,5 mln. ga tropik o‘rmonlar hayvonot dunyosi bilan yo‘q qilingan. Hozirgacha V’etnamliklar 180 ming gektarini asl holiga keltirdilar. O‘rmonlardan oqilona foydalanilsa, har yili 1 mlrd. m3 qo‘shimcha yog‘och olish mumkin. Agar o‘rmonlardan hozirgidek foydalanilsa 70-80 yildan keyin tropik o‘rmonlari batamom tugatiladi. Olimlarning hisobiga ko‘ra oliy tur o‘simliklardan 3 ming turi, yo‘qolib ketishi arafasida. Dunyo bo‘yicha 40 ming tur o‘simlikning butunlay yo‘qolib ketishi xavfi yuzaga keldi. O‘zbekistonda 301 tur o‘simlikning yo‘qolib ketishi xavfi bor.
O‘zbekistonning quyidagi o‘simliklari harqaro «Qizil Kitob»ga kiritilgan va qattiq muhofaza qilinadi. Ular quyidagilar; toq piyoz, omonqora, balquray, kovrik, sumbul, tovsag‘iz, taxmoq kovar, yetmak, xurmo, qizil lola, targ‘il lola, chinor, anor. Tog‘ o‘rmonlarining ahamiyati biqyos katta. Ayniqsa Markaziy Osiy davlatlari aholisi tog‘ o‘rmonlarini ko‘z qorachig‘idek asrash kerak. Chunki bu hududdagi barcha aholi tog‘ o‘rmonlari to‘plagan suvlardan, muzlik suvlari hisobiga yashaydi. Lekin O‘zbekistonda ham qo‘shni davlatlarda ham o‘rmonlarni o‘tin uchun kesish ayovsiz holatda davom etmoqda. To‘qayzorlarimiz keyingi 25 yilda 143 ming gektarga kamaydi. Shu bilan birga ana shu maydonda biologik resurslar deyarli, harob qilindi. Cho‘llarimizning 1/3 qismi sahrolanishga uchraganligi ham bu mintaqada jiddiy fitomeliorativ tadbirlarni boshlashni talab qilmoqda.Insoniyatning hayvoniy dunyosiga ta’siri haqida shuni qayd qilish lozimki, hayvonat dunyosining turlari va soni mezazoy erasining boshidan to shu vaqtgacha iqlim sharoitlariga bog‘liq holda o‘zgarib kelgan.Lekin insonning hayvonat dunyosiga ta’siri juda tez bordi. Inson bundan 250 ming yil oldingi paleogen davridayoq, olov va har xil asboblar bilan qurollangan vaqtdanoq hayvonotga sezilarli ta’sir ko‘rsata boshlagan. Dastlab yirik hayvonlar, faqat yirik bo‘lganidan ovqat va kiyim uchun doimiy ravishda ovlangan.
Tabiatni va tabiiy resurslarni qo‘riqlash xalqaro ittifoqining ma’lumotlari bo‘yicha 1800 yildan hozirgacha qushlarning 94 turi (1%) va sut emizuvchilarning 63 turi (1,48%) qirilib yo‘q bo‘lib ketgan. Yovvoyi ho‘kiz-tur, kuprey, yovvoyi ot tarkan, qushlardan – sayyoh kaptar, qanotsiz gagarna, labrador gagasi, dasht qarquri, qirol tutiqushi, droney, dengiz sigiri, turon yo‘lbarsi ishlar jumlasidandir.Fisher D. ma’lumotlari bo‘yicha yo‘q qilingan qushlarning 75% i va sut emizuvchilarning 86 % i bevosita insoniyat aybi bilan qirib yuborilgan. Sayyoramizda bugungi kunga kelib qushlarning 600 xili, sut emizuvchilarning 120 xili abadiy yo‘qotilish xavfi ostida turibdi. Umuman keyingi 100 yil ichida har yili hayvonlarning 1 tadan turi yo‘qolib bormoqda.


XULOSA
Umuman olganda biologik resurslar, ya'ni oziq-ovqat, umumiy qishloq xo'jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish yigirma foizini va okean va quruqlik umumiy unumdorligi bir foizini tashkil qiladi. uch marta - Bu tufayli aholining tez o'sishiga, ekin mahsulotlari hosildorligi, chorvachilik mahsulotlari esa, ikki marta oshdi kerakligini unutmaslik kerak. Shunday qilib, u qishloq xo'jaligi, sug'oriladigan qishloq xo'jaligi, okean resurslaridan oqilona foydalanishni rivojlantirish zarur.
Okeanlarning biologik resurslarni yigirma foizi uning tiklanish uchun chap qaysi biri yuz million tonna, hisob. baliq va baliq muassasalari shaklida taqdim barcha mahsulotlar; Ko'plab mamlakatlar suv o'tlari, yumuşakçalar, dengiz bodring va baliqchilik, deb atalmish dengiz-dehqonchilik bilan shug'ullanadi. Bu barcha organizmlar qayta qobiliyatiga ega ekanligini ta'kidlash lozim, shuning uchun biologik resurslarni qayta tiklanadigan bo'ladi, bu uchun tegishli shart-sharoitlar saqlab qolish uchun faqat zarur. Bugungi kunda zamonaviy BR tizimining foydalanish muhim bir qismi uning bartaraf olib kelishi mumkin.
Bugungi kunda o'rmon shakli jahon ikki zonalari: Janubiy (Bargli daraxt turlari) va shimoliy (Ignalilar). o'rmon maydonlarini yo'q mamlakatlar o'rmon resurslari yo'qligi aziyat chekmoqda.
Ayni paytda, Rossiya, Kanada, AQSh va Braziliya o'rmon biologik resurslari yirik bo'ladi. janubiy o'rmonlar maydoni tufayli yog'och eksport o'sishi uchun yo'qola boshlaydi va oltingugurt o'rmon kamar deyarli o'zgarishsiz qoladi esa, yoqilg'i sifatida foydalanish. Lekin qaramay , bu, bu resurslar har yili ortib bormoqda.