Geografiya va tabiiy resurslar fakulteti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI

GEOGRAFIYA VA TABIIY RESURSLAR FAKULTETI

GEODEZIYA, KARTOGRAFIYA VA KADASTR YO'NALISHI

O’ZBEKISTONDA KARTOGRAFIYA fanidan

3 -AMALIY MASHG’ULOT

MAVZU: Ijtimoiy kartalarni o’qish o’rganish va taxlil qilish

Bajardi: To`lqinov O.

Qabul qildi:Uraimov S.

Toshkent – 2020

Ijtimoiy kartalarni taxlil qilish 8-sinf atlasi misolida.

Atlaslar to’la va aniq ma’lumotga ega bo’lmagan yagona dastur asosida tuzilgan, tartibga salingan kartalar to’plamidur. Biz taxlil qilayotgan 8-sinf darsligi asosida tayorlangan O’zbekiston Respublikasi xalq ta’lim vazirligi buyurtmasi bo’yicha 2005- yilda’ O’zbegiston Resppublikasi yer resurslari geodeziya , kartografiya va davlat kadastori davlat qo’mitasi qoshidagi ,,Kartografiya ‘’ ilmiy ishlab chiqarish davlat korxonasida tuzilgan va nashir uchun tayorlangan, 2012- yilda esa tuzilgan . Atlas muxariri; G K Tekmova, R X Galinova, Ilmiy maslaxatchilar geografiya fanlari nomzodi A Egamberdiyev , maslaxatchilar geografiya fanlari doktori A Bozorboyev A A Gulyamov, Muqova dizayini I G Botalova. Atlas qog’ozi bichimi 62x 92 Bosma tobog 3.25, Shartliy bosma taboq 3.43, N =36 buyurtma asosida 15000 nusxada chop etilgan, Chop etilgan joyi ,,Kartografiya’’ ilmiy ishlab chiqarish davlat korxonasi 100170 Toshkent shaxar , Ziyolilar ko’chasi 6 uy . 8- sinf O’zbekiston iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi atlasi 8-sinf geografiya darsligi. Asosida tayorlangan hamda muqova va 32 betidan iborat ranglikarta va matnlar jamlanmasidan tashkil topgan. Ushbu atlas o’zida 64 va 43 ta asosiy va qo’shimcha ma’lumot beruvchi 19 ta karta va bitta plan jamlangan bo’lib ularning 7 ta qismlarga ajratishgan. Birinchi qismida Jaxon kartasi , O’zbekiston tabbiy va siyosiy ma’muriy kartasi aholi kartalari berilgan. Ushbu qisimdagi kaartalar orqaliy o’quvchilar O’zbekistonning joylashuv chegaralari, mamuriy hududiy tushilishi haqidagi umumiy tushunchalar olindi.

Atlasning ikkinchi qismida O’zbekistonning sanoat tarmoqlari kartalari jamlangan.Ushbu qisimdagi kartalar orqaliy o’quvchilar yurtimizning yoqilg’i sanoati, elektra energetika , qora va rangliy metalurgiya , kimyo va neft kimyo sanoatlari , yengil sanoat , oziq ovqat sanoatlari bobi ishlab chiqarish tarmoqlari haqida bilimlarga ega bo’ladi. Ushbu mavzuda bir oz murakkabligi hisobga olinib har bir sanoat tarmog’i uchun alohida karta tuzilgan. Uchinchi qismi esa O’zbekiston qishloq xo’jaligi tarmoqlari kartalaridan tashkil topgan . Ushbu kartalar orqaliy don ekinlari paxtachilik , uzumchilik sabzavot ekinlari , kartoshka va yem-xashak ekinlari chorvachilik haqida ma’lumotga ega bo’linadi.

To’rtinchi qismida O’zbekiston va Qoraqalpog’iston Respublikasining tashqi iqtisodiy aloqalari kartalari tushirilgan.

Beshinchi qismida O’zbekistonning nomoddiy sohalari kartalari jamlangan.Ushbu qisimdagi kartalar orqaliy o’quvchilar Akademik litsey va kasb xunar kollejlarining respublika bo’ylab tarqalishini , oliy o’quv yurtlari va sog’liqni saqlash muassasalarining joylashuv haqida ma’lumot oladilar.

Oltinchi qismida O’zbekiston transport kartasi tushirilgan.

So’ngi yettinchi qismida O’zbekistonning Iqtisodiy geografik rayonlarining kartalari alohida alohida tasvirlangan.

8-sinf O’zbekiston iqtisodiy va ijtimoiy geogrfiyasi atlasida 45 ta karta 7 jadval 103 tq diogramma , karaga taluqliy 12 ta matin o’rin olgan.

Jmlangan kartalar tuzilishi quydagicha;

Atlasning 2-3 betlarida ,,O’zbekiston jahon kartasida ‘’ nomliy karta tasvirlangan.Kartaning nomi kartaning shimolig’arbiy qismida joylashtirilgan. Ushbu kartaning mamuriy yana boyitish maqsadida jadval O’zbekiston Respublikasi bilan diplomatik aloqa o’rnatgan davlatlar ro’yxati keltirilgan.

Atlasning 8-9 betlarida O’zbekistonning aholi kartasi berilgan . Karta nomi odatga ko’ra kartaning yuqori chap burchagida beriladi. Atlasning 10- betida Yoqilg’i sanoati ko’rsatilgan . Atlasning 13-betida Qurilish metallari ishlab chiqish kartasi berilgan, 14 betida yengil sanoat kartasi berilgan, 15 betida Oziq ovqat sanoati kartasi tasvirlangan.

16-17 betlarda Qishloq xo’jaligi kartasi tasvirlangan.

Karta asosan geometrik belgilar , diogrammalar , ko’rgazmaliy sifatliy rang va miqdorliy rang usullaridan foydalanilgan.

Muallif ushbu kartani maktab o’quvchilari uchun satsial iqtisodiy kartalar to’plamidan foydalanib atlasni boyitgan.

Xulosa

Xulosa qilib shuni aytish mumun-ki, men taxlil qilayotgan bu atlas O’zbekistoning Iqtisodiy va Ijtimoiy geografiyasi atlasi , O’zbekiston Respublikasi xalq ta’lim vazirligi buyurtmasi bo’yicha 2005-yil O’zbekiston Respublikasi yer resurslari geodeziya kartografiya va davlat kadastori davlat qo’mitasi qoshidagi Kartografiya ilmiy ishlab chiqarish davlat korxonasida tuzilgan va nashir uchun tayorlangan. 2012-yilda esa tuzilgan. Yuqoridagi saxifamizda ta`kidlab o’tganimizdek, ushbu atlasda respublikamizning turli soxalariga tegishli 45 ta asosiy va qo’shimcha ma’no beruvchi 19 ta karta va 1 ta plan jamlangan bo’lib ularning 7 ta qismlarga ajratishgan.

Atlas obektiga Surxandaryo viloyati iqtisodiy kartasi tasvirlangan . Karta to’g’ri teng burchakliy va to’g’ri teng oraliqliy konus proeksiya asosida va 1:1000 000 masshtabda tuzilgan. Kartani mukammal boyitishda turliy xil diogrammalar matinlar va jildlardan foydalanilgan. Har bir kartaning asosiy geografik elementlaridan hisoblangan axoli punkitlari belgilar usulida , davlat va viloyatlar chegaralari , daryo temir yo’llar , Avtomabil yo’llari, quvurlar chiziqli belgilar usili bilan tasvirlangan.