2022-yilning oktabr oyida Toshkent shaxar, Uchtepa tumanidan soliq

---

2 KAZUS 
2022-yilning oktabr oyida Toshkent shaxar, Uchtepa tumanidan soliq 
to‗lovchi sifatida ro‗yxatdan o‗tgan ―GLP‖ MCHJ ―KIA‖ rusumli avtomashinani 
327.900.000 so‗mga sotib oldi. Shundan so‗ng jamiyat buxgalteri S.Alimov 
xududiy soliq organiga murojaat qilib, sotib olingan avtomashina jamiyat faoliyati 
uchun ekanligi sababli sarf etilgan mablag‗ning 12 foizi yaʼni qo‗shimcha qiymat 
solig‗ini jamiyat xisob raqamiga tushirib berishni so‗rab murojaat qildi. Biroq 
xududiy soliq organi transport vositalariga to‗langan summalar yuzasidan 
qo‗shimcha qiymat solig‗ini qaytarib berilmasligini va avtomashina qayta 
sotilayotganda to‗langan summadan qayta QQS xisoblanmasligini ko‗rsatib 
so‗rovni rad etdi. Bundan norozi bo‗lgan jamiyat Toshkent shaxar soliq 
boshqarmasiga murojaat qilinganda boshqarma ham so‗rovni rad etib, QQS 
qaytarilsa faqatgina kameral tekshiruv o‗tkazilib, QQS qaytarilishini ko‗rsatdi. 
 
Savol: 
1. Qo„shimcha qiymat solig„i qanday soliq turiga kiradi va nima maqsadda 
qo„llaniladi. 
2. Muammoli vaziyatdagi xududiy soliq organining xarakatlariga Soliq 
qonunchiligiga asosan qonuniy baho bering. 
3. Muammoli vaziyat yuzasidan Toshkent shahar soliq boshqarmasining 
qoplanadigan soliq summasining asoslanganligi yuzasidan kameral soliq 
tekshiruvini o„tkazish haqidagi vajini asoslang. 
4. Mazkur vaziyatda “GLP” MChJning avtomashina uchun to„langan 
summadan QQSni qaytarib olishi qonuniymi?. Fikringini asoslang. 
5. Qanday turdagi maxsulotlarga nima sababdan QQS qaytarib berilmaydi. 
Soliq kodeksi asosida taxlil qiling. 
 
Javob: 

1) Qoʻshilgan qiymat soligʻi (QQS) — 
umumdavlat soliq turi; ishlab 
chiqarish va muomala jarayonlarining barcha bosqichlarida yaratilgan qoʻshilgan 
qiymatning bir qismini davlat byudjetiga olish shakli. Tovar va xizmatlardan 
olinadigan bilvosita soliqlar tarkibiga kiradi. Birinchi marta fransuz iqtisodchisi 
Moris Lore tomonidan 1954-yilda taklif qilingan, Oʻzbekistonda 1992-yildan 
boshlab qoʻllaniladi. Tovarlar (ishlar, xizmatlar)ni sotish va import qilish 
aylanmasi qoʻshilgan qiymat soligʻi solinadigan obyekt hisoblanadi. Sotish 
boʻyicha qoʻshilgan qiymat soligʻiga tortiladigan aylanma sotiladigan tovarlar 
qiymati asosida, narxlar va tariflarni, aksiz soligʻini hisobga olgan holda 
belgilanadi. 

---

Qoʻshilgan qiymat soligʻiga tortiladigan aylanma mablagʻ soliq obyektining 
turiga qarab, oʻziga xos usulda aniqlanadi. Masalan, ishlab chiqarilgan tovarlar 
yuklab joʻnatiladigan qismining qiymati, amalga oshirilgan qurilish, taʼmirlash, 
ilmiy tadqiqot, konstruktorlik, texnologik, qayta taʼmirlash va boshqa shunga 
oʻxshash ishlar qiymati qoʻshilgan qiymat soligʻiga tortiladi. Xizmatlar 
koʻrsatilganda esa transport vositalari yordamida bajarilgan ishlar qiymati, ijara, 
vositachilik haqi, infratuzilma, reklama va boshqa xizmatlar qiymati shu soliq 
obyekti boʻladi. Aksiz toʻlanadigan tovarlarni qoʻshilgan qiymat soligʻiga tortishda 
uning obyekti joʻnatilgan aylanmaga aksiz soligʻining qiymati qoʻshilgan holda 
aniqlanadi. Oʻzbekiston Respublikasida qoʻshilgan qiymat soligʻi asosan, 12,0 % 
li stavka boʻyicha undiriladi. Shuningdek, ijtimoiy ahamiyatga ega boʻlgan ayrim 
oziq-ovqat tovarlari boʻyicha qoʻshilgan qiymat soligʻi kamaytirilgan stavkalarda 
toʻlanishi mumkin. Stavkalar va bunday tovarlarning roʻyxati Oʻzbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi. 
Qoʻshilgan qiymat soligʻi boʻyicha toʻlovlar soliq turi boʻyicha hisobot 
taqdim etilgan muddatdan soʻng 5 kun orasida davlat byudjetiga oʻtkaziladi. 
Shuningdek, Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi ayrim toifadagi soliq 
toʻlovchilar uchun qoʻshilgan qiymat soligʻini toʻlashning boshqa muddatlarini 
ham belgilashi mumkin. Import qilinayotgan tovarlar boʻyicha qoʻshilgan qiymat 
soligʻi bojxonada rasmiylashtirilgunga qadar yoki rasmiylashtirish paytida 
toʻlanadi. 
Qoʻshilgan qiymat soligʻini undirish va toʻlash tartib-qoidalari Oʻzbekiston 
Respublikasining „Soliq kodeksi― (65-79-moddalari) bilan tartibga solinadi. 
2) Ushbu vaziyatda soliq organi 267-moddaning 2-qismiga asoslangan 
holda ushbu qarorga kelgan. Agar moddaga sinchkovlik bilan qarasak u yerda 
faqat shaxsiy ehtiyojlar uchun sotib olinsagina qo‘shilgan qiymat solig‘i hisobga 
olinmasligi kerakligi aytib o‘tilgan.