Geologiya fanlari universiteti foydali qazilma konlari geologiyasi fakulteti geologiya-qidiruv ishlari texnikasi va texnologiyasi mutaxassisligi

tg_{ }=( l_ш+0,2)/0,5 а_в=1,7/(0,5_{ }0,88)=3,86
_{ }=75⁰
O`yib oluvchi shpurning uzunligi
l<sub>o`</sub>=1,7/sin_{ }=1,7/0.96=1,77 m
Chegaralovchi shpurlar uchun lahim konturidan 0.15m masofa qoldiramiz. Chegaralovchi shpurlar portlashdan keyingi kon lahimidan 5-7 sm ichkariga kirishi kerak.
Portlatish uchun PIV-100M uskunasidan foydalanamiz.
2-jadval
PIV-100M uskunasining texnik ko`rsatkichlari

Максимальное число одновременно взрываемых ЭД нормальной чувствительности при их последовательном соединении.	100
Номинальное сопротивление взрывной сети при последовательном соединении ЭД, Ом	320
Номинальная емкость конденсатора-накопителя, мкФ	10
Номинальное напряжение на конденсаторе-накопителе, В	610-670
Напряжение на конденсаторе, при котором зажигается неоновая лампа, в	580-610
Расчетный взрывной импульс тока, А^2мс	3
Время подачи импульса, мс	2-4
Время заряжания конденсатора-накопителя до номинального напряжения, с	15
Источник питания	Три элемента 373 и один элемент типа ГЦ75
Число циклов работы без замены источника питания	2500
Основные размеры (без футляра), мм	195*126*95
Масса (без футляра), кг	2,7

Bir tonna uchun ED sarfini aniqlaymiz: q_det

Q_det=1,1N_сn_det/V_с=1,1_{ }17_{ }1/20,27=18,7/20,27=0,92 dona/tonna
Qo`l yordamida zaryadlash vaqti - t<sub>zar</sub>
t<sub>zar</sub>=N<sub>с</sub> t<sub>ш</sub> t<sub>д</sub>/ n<sub> взр</sub> t<sub>см</sub> t<sub>ор.в</sub>=17<sub> </sub>3<sub> </sub>1,5/1<sub> </sub>360<sub> </sub>0,8=76,5/288=0.26 smena
elektrportlatish setlarini montaj qilishda t<sub>zar</sub> ni, 0.3 smena vaqti deb qabul qilamiz.
Zaryadlash uchun mehnat sarfi – Т<sub>meh.sаr</sub>
Т<sub>meh.sar</sub> = n<sub>zar</sub> n<sub>port</sub>/ V<sub>с</sub>=0,3<sub> </sub>1/20,27=0,014 odam. sm/tonna
Qatlamni burg`ilash uchun siqilgan havo miqdorini aniqlang - Q _siq.havo
Q_siq.havo=n_перq_св k₁ k₂ t_bur
t_bur=1000_{ } L_c/V_v n_{ пер}=1000_{ }28,9/125_{ }2=115,6
Q_siq.havo=2_{ }4,2_{ }1,2_{ }1,2_{ }115,6=1398 м³
Bir tonna maydalangan kon massasi uchun siqilgan havo sarfi –
Q_siq.havo.may=1398/20,27=69 м³
Shpurlarni burg`ilash uchun PR-30L markali qo`l perforatoridan foydalanamiz. PR-30L markali qo`l perforatorining texnik ko`rsatkichlari quyidagi 3-jadvalda keltirilgan.
3-Jadval.
PR-30L markali qo`l perforatorining texnik ko`rsatkichlari

Og`irligi, kg	31
Perforatorning uzunligi, mm	650
Porshin diametri, mm	70
Bir minutda zarbalar soni	1700
Siqilgan havoning sarfi, m^3/min	3
Porshinning ishchi zarbi, кg/m	5,8
Maksimal aylantiruvhci moment, kg/sm	135
Havo shlangining diametri, mm	25
Suv shlangining diametri, mm	12
Размер хвостовика бура, мм	25 108

Burg`ilash normasi:

Н_bur=t_sm -(t_р.п+t_в.с )/(t_о.р+t _в.р )=310-(30+30)/(8+2)=25 m/smen
Qatlamda shpurni burg`ilash vaqti – t<sub>q</sub>
t<sub>q</sub>=L<sub>c</sub>/ Н<sub>бур</sub>n<sub>пер </sub>1,1=21,25/25<sub> </sub>2<sub> </sub>1,1=0,38 smena
Solishtirma mehnat sarfi:
Т<sub>бур.уд. зат</sub>= t<sub>с</sub>n<sub>бур</sub>/V<sub>бур</sub>=0,38<sub> </sub>2/20,27=0,037 odam. smen/tonna
Burg`ilovchining ish unumdorligi–П_bur
П_bur=1/ Т_{бур.уд. зат}=1/0,037 =27,02 т
Ushbu kon jinsi uchun har ikki metrdan oltida nuqtada burg`ilash ishlari amalga oshiriladi. Bir dona karonka esa 12 metr uchun yetarli hisoblanadi. Kon lahimini o`tishda bir davr uchun karonkaning sarfi:
q_kop= L_c/ L_кор=28,9/12=2,40.
Bir tonna kon massasi uchun karonkaning sarfi:
q_kop.sar = 2,40/20,27=0,118 kor/tonna
4-Jadval.
Burg`ilash portlatish ishlari pasporti

t/r	Ko`rsatkichlar	O`lchov birliklari	Miqdori
1	Kon lahimining yuzasi O`tilgandagi yuza/mustahkamlangandagi yuza	м^2	4.2/5.3
2	Tog` jinsining mustahkamlik koeffisienti (M.M. Protodyakonov bo`yicha)	f	12
3	Burg`ilash mexanizmi, turi/soni	dona	PR-30L/2
4	Davrda shpurlarning soni	dona	17
5	Shpurlarning umumiy uzunligi	m	21,25
6	Kavjoyning portlashdan keying Подвигание забоя за взрыв	m	1,53
7	Shpurdan foydalanish koeffisienti	-	0,9
8	Portlashdan qo`parilgan kon massasining hajmi	m^3	8,109
9	Burg`ilashning solishtirma sarfi (1 m^3­kon jinsi uchun)	m/m^3	2,62
10	PM ning turi	-	Ammonit №6JV
11	Portlatish moshinasining turi	-	PIV-100M
12	Davrda Ammonit №6JV ning sarfi	kg	21,25
13	1m^3 qo`porilgan kon massasi uchun PM solishtirma sarfi	kg/m^3	2,62
14	1 metr o`tish uchun PM solishtirma sarfi	kg/m	6,14

Shunday qilib smenada 1.53 m shtrek o`tib boriladi va kunlik 4.6m tashkil etadi. Bir oyda 25 ish kuni deb qabul qilinganini hisobga olsak bir oyda 115 m shtrek o`tilar ekan. Ikki oyda esa ushbu ko`rsatkich 230 m ni tashkil etadi.


Xulosa
Xulosa o’rnida shuni takidlash joizki bugungi kunda ko’plab konchilik korxonalarida burg’ilash va portlatish ishlari keng qo’llanilmoqda. Burg’ilash va portlatish ishlari tog’ jinsining mustahkamlik koeffitsiyenti va tog’ jinslarining qattiqlik koeffitsiyentiga qarab amalga oshiriladi. Tog’ jinslarining mustahkamlik koeffitsiyenti prof.M.M. Protodyakonov shlakasi bo’yicha 4-5 da yuqori bolganda burg’ilash va portlatish ishlari qo’llanila boshlanadi. Ushbu shkala bo’yicha tog’ mustahkamlik koeffitsiyenti 4-5 dan kam bo’lganda tog’ jinslarini mexanik kuch ta’sir etgan holda qazib olish mumkin bo’ladi.
Prof. M.M. Protodyakonov o’zining tog’ jinslarining mustahkamlik koeffitsiyenti shkalsi bo’yicha tog’ jinslarini 4 guruhga bo’lgan va mustahkamlik koeffitsiyenti (f)-harfi bilan belgilanadi. Bunda
f=0,7÷1,5 (yumshoq tog’ jinslari);
f=3÷5 (o’rta tog’ jinslari);
f=8÷12 (qattiq tog’ jinslari);
f=12÷14 (o’ta qattiq tog’ jinslari).
Prof. M.M. Protodyakonov ushbu sinflanishni tog’ jinsida maydalanish usulini tanlash va uskunalarni belgilash uchun yaratgan.
Men ushbu kurs loyihasida berilgan kon lahimining uzunlik o’chamlari, mustahkamlik koeffitsiyentlari, tog’ jinsining zichligi va boshqa berilgan ma’lumotlarga asoslanib kon lahimiga shpurlarni joylashtirish hamda, ularga portlovchi moddalarni joylashtirishni o’rgandim. Ushbu loyihada menga berilgan kon lahimi uzunligini (230 m) 2-oy mudatda o’tish topshirilgan. Bunda birinchi o’rinda kon lahimi yuzasiga kavjoyga shuplarni joylashtirish uchun ularning uzunligini aniqlab oldim bu uzunlik (L_sh=1,70) va menda har bir o’tiladigan smenadagi kirmalarning uzunligi (l_k=1,53). S_ч=4,2-5,3m² yuzaga nisbatan ushbu loyihadagi shpurlar soni 17 tani tashkil etdi. Bunda o’yuvchi shpurlar soni 5 ta, yordamchi shpurlar soni 3ta va chegaralovchi shpurlar soni 9tani tashkil qildi. Yuqorida ko’rsatib o’tilgan hisob kitoblar asosida menga berilgan loyihani amalga oshirdim.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.Burg’ilash va portlatish ishlari fani ma’ruzalar to’plami;
2. Kon ishlari va asoslari - N.H. Sagatov Toshkent-2016
3. Burg’ilash va portlatish ishlari fanining o’quv-uslubiy majmua maruzalar matni.