Geologiya fanlari universiteti foydali qazilma konlari geologiyasi fakulteti

Magmatik tog` jinslari vulkanik turlari bo`yicha uchta turga bo`linadi:

1. Chuqur tog`lar: O`ziga xos hajmli magma oqimi bilan to`lg`an, o`rtacha qatorlardan tashqari chuqurcha ko`zgultaklardir. Misollar: Krakatau, Santa Mariya, Tambora.

2. Kompleks tog`lar: O`ziga xos hajmli magma oqimlaridan tashqari, yog`on tog`lar, pirozlashgan kөpchүk to`plar va boshqa materiallardan iborat bo`ladi. Misollar: Yupiter, Vezuviy, Kilauea.

3. Yigitlik tog`lar: Yigitlik tog`lari, o`ziga xos magma oqimi bilan to`lg`an, lava va pirozlashgan kөpchүk to`plardan tashqari, suv og`irligida juda ko`p topchiklardan iborat bo`ladi. Misollar: Mauna Loa, Mauna Kea, Kilauea.

Ushbu vulkanik turlar hamma nuroniy jinslar bilan uyg`unlashadi va har birining xususiyatlari va xususiyatlari bo`lishi mumkin.

O'TAASOS MAGMATIK TOG' JINSLAR KREMNIY OKSIDINI (SIO2) MIQDORIGA QARAB BELGILANGAN (SIO2 =30-44%), SO'NGRA BU JINSLAR HOSIL BO'LISH SHAROITI ASOSIDA IKKI YIRIK SINFLARGA BO'LINADI: VULKANIK VA PLUTONIK.
Shu jumladan ishqorlar ig'indisiga binoan xam ikki qatorga bo'linadi:
1 - NORMAL;
2 – ISHQORLI.


O’TAASOS MAGMATIK TOG’ JINSLARINING KRISTALLANISH KETMA-KETLIGI
Dunitlarning asosiy jins hosil qiluvchi minerallarni kristallanish tartibi quyidagicha: Oℓ→Px→Crt.
Peridotitlarning asosiy jins hosil qiluvchi minerallarni kristallanish tartibi quyidagicha: (Oℓ+Opx), lertsolit (Oℓ+Opx+Cpx), verlit (Oℓ+Cpx).

O'ta asosli vulkanik jinslar
Pikritlar (СиО2=30-44%) – o`taasosli vulkanik, yoki gipabissal (er yuzasiga yaqin) sharoitda hosil bo`lgan tog` jinslar. Ularning mineralogik tarkibida olivin, avgit, titanavgit, rogovaya obmanka, asosli plagioklaz, flogopit, apatit, biotit uchraydi. Pikritlarni kimyoviy tarkibi ham o`ziga hos hususiyatlarga ega: Ал2О3 ni birmuncha ko`pligi, temirga nisbatan yuqori miqdori shular jumlasiga kiradi. Pikritlarni tashqi ko`rinishi ko`pincha porfir va porfirsimon tuzilishga ega, ya’ni uni tashkil qilgan olivin, piroksen ajralmalari va asosiy shishasimon massada amfibol, apatit, flogopitlar uchrab turadi. Porfir va porfirsimon tuzilish bu jinslarni erni yuzasida, yoki nisbatan kichik chuqurlikda hosil bo`lganidan dalolat beradi

Kimberlitlar porfirsimon va, ko`pincha, brekchiyasimon tashqi ko`rinishga ega. Doimo serpentinlashgan va karbonatlashgan jinslar sirasiga kiradi. Ikkilamchi o`zgarishlar, ko`pincha, uni rangini belgilaydi: qoramtir, yashil, havorang, yashil havorang. Porfirsimon ajralmalarda olivin, flogopit, pirop, ilmenitlar uchraydi.
Kimberlitlar tarkibida olivinning miqdori 30-60% ni tashkil qiladi, piroksen, ko`pincha, uchramaydi.