Geologiya fanlari universiteti foydali qazilma konlari geologiyasi fakulteti

5. Ayrim donalar lupa bilan ham ko'rinmaydigan zich (afanit) tuzilishli jinslar yoki juda mayda donali jinslar.

INTRUZIV MAGMATIK TOG’ JINSLARINING TASNIF
Magmatik tog' jinslar SiO2 (%) miqdoriga binoan, quyidagi guruhlarga ajratiladi:
1 – O'TA ASOS JINSLAR – 30-44%;
2 – ASOS JINSLAR – 44-53%;
3 – O'RTA ASOS JINSLAR – 53-64%;
4 - NORDON JINSLAR – 64-78%.
Har bir ajratilgan jinslar sinfi ishqorlarni yig'indisiga (K2O+Na2O,%) qarab yana uch qatorga bo'linad:
1 - NORMAL;
2 - O'RTA ISHQORLI;
3 – ISHQORLI
Magmatik tog 'jinslarining tarkibi
Magmatik tog 'jinslarini keltirib chiqaradigan magma tarkibiga eritilgan silikatlar hosil qilgan suyuq faza, suspenziyadagi ushbu silikatlarning kristallari qattiq va uchinchi gaz fazasi kiradi. Ikkinchisiga suv bug'lari kiradi (H2O), karbonat angidrid (CO2) va oltingugurt dioksidi (SO)2).
Mavjud asosiy kimyoviy elementlar kremniy dioksidi (SiO)2), alyuminiy oksidi (Al2Yoki3) va temir oksidi (Fe2Yoki3). Temir oksidi (FeO), magniy oksidi (MgO), kaltsiy oksidi (CaO), natriy oksidi (Na2O) va kaliy oksidi (K2Yoki).
Umuman olganda hosil bo'lgan jinslar tarkibida 59% dala shpatlari, 17% amfibol va piroksenlar, 12% kvarts, 4% slyuda va 8% boshqa minerallar mavjud. Dala shpatlari orasida kaltsiy (anortit kabi), natriy (masalan, albit), olivinlar, klinopiroksenlar, ortofiroksenlar, xoblend va biotit bor.
Shuningdek, magma suv sathiga ko'tarilayotganda sudrab boradi va u orqali o'tadigan toshlarning parchalarini o'z ichiga oladi. Ushbu qo'shimchalar juda xilma-xil bo'lishi mumkin va ularni ksenolitlar deb atashadi.
O’ta asos magmatik tog’ jinslari
O`taasos jinslar boshqa magmatik tog` jinslarga nisbatan Er yuzasida kam tarqalgan. Tabiatda ularni yotish shakllari ham hilma-hil: yirik maydonlarni egallagan qoplamalar, «qatlamlangan» intruziv massivlar, lopolitlar, fakolitlar, daykalar shular jumlasidandir. O`taasos jinslar bilan bir qator qazilma boyliklar chambarchas bog`liq: nikel, platina, olmos, talk, asbest, osmiy va hokazo. Shu sababdan bu tog` jinslari geologlar e’tiborini doimo jalb qilib kelgan.
O`taasos jinslar hosil bo`lish sharoiti asosida ikki yirik sinflarga bo`linadi: vulkanik va plutonik.
g) o’ta asos jinslar - dunit, peridotit guruhi. 
1. O’ta asos jinslar: 
42% dan kam
Dunit 
Peridotit 
Piroksenit 
Olivin va ba’zan 
xromit 
Piroksen, 100%, 
ba’zan olivin Strukturasi to’la kristallangan, odatda o’rta va kichik donadorKatta chuqurlik jinsi. Rangi deyarli qora. Strukturasi to’la kristallangan. 
Odatda o’rta va mayda donador. Rangi qora. Strukturasi to’la 
kristallangan. Katta chuqurlik jinsi. Rangi to’q yashil, deyarli qora.