Geologiya va konchilik ishi fakulteti 5540200 «Konchilik ishi» yo ‘nalishi fqb mutaxassisligi bakalavr talabalari uchun

5.5. Spiralli klassifikatorlar 
 
Bu klassifikator qumni mexanik bo‘shatuvchi klassifikatorlar turiga kiradi. 
Ularda tashuvchi moslama bo‘lib korpus tubiga parallel joylashtirilgan,
sekin aylanuvchi spiral (shpek) xizmat qiladi. 

---

39-rаsm. Spiralli klasifikatorlari 
1 – uzаtmа, 2 – yarim silindrik tоg ‘оrа, 3 – spirаl, 4 – ichi бo‘sh vаl, 5 – 
spirаlni ko‘tаruvchi mеhаnizm, 6 – quyulish оstоnаsi, 7 – tаyanch rаmаsi, 8 – 
бo‘shаtish tuynugi. 
Spiralli klassifikatorlar bir va ikki spiralli qilib tayyorlanadi. Ular gorizontga 
12-18
0 
burchak ostida o‘rnatiladi. Spirallar bir, ikki va uch zaxodli bo‘lib, uning 
qadami spiral dametrining 0,5 - 0,6 siga teng. 
Spiralli klassifikatorlar botgan spiralli va botmagan spiralli klassifikatorlarga 
bo ‘linadi. 
Botmagan spiralli klassifikatorlarda qo‘zg‘olish ostonasi valdan yuqorida, 
yuqori qismi esa butananing ustida joylashadi. 
Botgan spiralli klassifikatorlarda esa quyulish ostonasi butanaga to‘liq 
botgan bo‘ladi va bu bilan cho‘kishning katta zonasiga erishiladi va mahsulotning 
klasifikatsiyasi tinchroq muxitda o‘tadi. Shuning uchun botgan spiralli
klasifikatorlar o‘lchami <0,15 mm dan kichik mayin, tuyulgan mahsulotni ajratish 
uchun qo‘laniladi. Bu klassifikatorlarning quyulma bo‘yicha i/ch unumdorligi 
botmagan spiralli klassifikatorlarga nisbatan 1,5 barobar katta. 
Spiralli klassifikatorlarning diametri 0,3-3 m gacha, uzunligi 2,9-15,1 m. 
Spiralli klassifikatorlar sodda tuzilishga egaligi, ishlashning qulayligi, yuqori 
ishlab chiqarish unumdorligiga egaligi bilan harakalanadi. 
Spirallarning bir tekis va tinch aylanishi mahsulotni klassifikatsiyalash 
uchun yaxshi sharoit yaratadi va katta zichlikka ega toza mahsulot beradi. 
Spiralli klassifikatorlarda klassifikatsiyalashni quyidagi parametrlarni 
o‘zgartirib boshqarish mumkin: aylanish chastotasi, quyulish ostonasining 
balandligi, butananing zichligi. 
Mayin quyulma olish uchun spirallarning aylanish tezligini kamaytirish 
kerak va bunig aksincha dag‘al qumlar olish uchun spiralning aylanish chastotasini 
oshirish kerak. Spirallarning aylanish tezligi 1-25 min 
-1 
. 
Quyulish ostonasining balandligini o‘zgartirib, zarralarning cho‘kish 
zonasini oshirish mumkin, bu bilan klassifikatorlarni ishlab chiqarish unumdorligi 
ortadi. 
Butananing zichligi klassifikatorlarda zarralarni cho‘kish tezligiga ta’sir 
qiladi. Butananing zichligi ortishi bilan zarralarning cho‘kishi sekinlashadi va 
quyulmaga nisbatan yirikroq zarralar o‘tib ketadi. 

---

Spiralli klassifkatorlarning ishlab chiqarish unumdorligi ikkita mahsulot: 
quyulma va qum bo‘yicha aniqlanadi:- 
quyulma bo‘yicha ishlab chiqarish unumdorligi (T /sutka) quyidagi empirik 
formulalardan aniqlanishi mumkin: 
Botmagan spiralli klassifikatorlar uchun 
Q=
m*R
1
R
2
, (94D
2 
- 16D); (67) 
Botgan spiralli klassifikatorlar uchun: 
Q = m R
1
R
2
(75
2 
- 10D); (68) 
bu erda: m-klassifikator spirallari soni; R
1 
- quyulmaning yirikligiga bog‘liq 
koeffitsient (botmagan spiralli klassifikatorlarda 
R
1 
=0,46 ch 1,95 botgan spiralli klassifikatorlarda R
1 
= 0,36 ch 2,9) 
R
2 
- quyulma zichligiga bog‘liq koeffitsient (R
2 
= 1,9 ch 1); D-spiralning 
diametri, m. 
Kum bo‘yicha ishlab chiqarish unumdorligi (T/sutka) quyidagi formuladan 
aniqlanadi. 
Q = 135 m * R
2 
* D
3 
* n 
bu erda: n-spiralning aylanish chastotasi, min.
-1
.