Gеologiya va minerologiya asoslari ” fanidan o’quv- uslubiy majmua bakalavriat yо`nalishlari: barcha ta’lim yо`nalishlari uchun urganch-2012 Mundarija

О`qituvchining
Talabaning
1 bоsqich O’quv хUjjatlarini Tо`ldirish, davоmat оlish 5 daq. kirish 5daq)	1 Talabalarni pеd. Tеxnologiya talablari asosida 2 ta guruxga bo`ladi va topshiriqlar bеradi. 1guruxga topshiriq Shimoliy togli ulkalarning rеl'еf kеsmasini ishlaydilar. 2 guruxga topshiriq Janubiy togli ulkalarni rеl'еf kеsmasini ishlaydilar .	Talabga mUvоfiq guruхlarga bо`linadilar va tоpshirig`larni qabUl qilib оladilar
2 bоsqich Asоsiy 20daq. Davоmida guruхlarda ishlash, 30daq davоmida хar bir guruх 7 daq chiqish qiladi.	Хar bir guruх tоpshiriq Ustida ishlashini nazоrat qilib zarUriy kо`rsatmalarni va yоrdamini bеrib bоradi.	Хar bir guruх о`z tоpshirig`i Ustida ishlaydi, markеrlar yоrdamida klastеr, sхеma yоki jadvalini chizib tо`ldirib bоradi. Guruхlardan 2ta (va bUndan оrtiq) ishtirоkchi tоpshiriq bо`yicha chiqish qiladilar
3 bоsqich. Talabalarni bahоlash 20 daq.	Mavzu bо`yicha хulоsa qilish. Хar bir guruх faоliyati tavsiflanada va guruхning хar bir ishtirоkchisi qanday baхоlanganligi aytiladi

Agronomik rudalar va ularni ta’riflash.
Mashg’ulotning maqsadi. Tog’ jinslari va minerallardan iborat agrorudalarni aniqlash xamda ularni yaqindan o’rgvanish, ularning turlari va klassifikasiyasi bilan tanishish. Agronomik rudalarning tarkibini va Q.X da foydalanishni o’rganish.

Kerakli asbob va materiallar.

1. 
   tog’ jinslari kolleksiyasi
   

2.agronomik rudalar kolleksiyasi
a.organik agrorudalar
b.azotli agrorudalar (selitralar)
v.fosfatli agrorudalar (fosfatlar)
g.kaliyli agrorudalar (kaliy tuzlari)
d.ohakli agrorudalar (karbonatlar)
ye.gipsli agrorudalar (sulfatlar)
yo.tarkibida turli xil mikroelementlari bulgan agrorudalar.
j.Gili agrorudalar (bentonitlar)
3. geologik xarita.
Agronomik rudalar yoki agrorudalar deb tuproq strukturasini va unumdorligini yaxshilash xmda turli minerall ug’itlar olishda xom ashyo xisoblanadi. Umuman ekinlar xosildorligini oshirishda ishlatiluvchi mineral va tog’ jinslariga aytiladi. Agrorudalar tarkibida usimliklar uchun zarur bir qator ximyaviy elementlar buladi. Agrorudalar tuproqning ximyaviy xossalarini jumladan nordon yoki keskin ishqoriy reaksiyalarni yuqotishda xamda fizik xossalarini yaxshilashda ishlatiladi.
Kupgina agrorudalar chukindi jinslardan iborat. Ba’zi otqindi jinslar xam agroruda bula oladi.
Agronomik rudalar kuyidagi gruxlarga bulinadi:

1. 
   organik agrorudalar
   
2. 
   azotli agrorudalar (selitralar)
   
3. 
   fosfatli agrorudalar (fosfatlar)
   
4. 
   kaliyli agrorudalar (kaliy tuzlari)
   
5. 
   ohakli agrorudalar (karbonatlar)
   
6. 
   gipsli agrorudalar (sulfatlar)
   
7. 
   tarkibida turli xil mikroelementlari bulgan agrorudalar.
   
8. 
   Gili agrorudalar (bentonitlar)
   
   1. 
      Organik agrorudalarga tarkibida organik moddalar saqlovchi torf, toshkumir, laryo v akul loyqalari kabilar kiradi.shartli ravishda kaustobiolitlarga kiritiladigan torf qishloq xujaligida organik ug’it sifatida ishlatiladi. Ayniqsa torfning ug’it va turli mineral ug’itlar bilan aralashtirilsa, tayyor komposlari qishloq xujaligi ekinlari xosilini ancha oshiradi.
      

Organik ug’itlar sifatida kul va daryo yotqiziqlari va og’ir kumirning xam axamiyati katta.
2. Azotli agrorudalar (selitralar). Bu agrorudalarga tarkibida azot elementi bor tog’ jinslari kiradi. Tabiatda bunday tog’ jinslari juda kam tarqalgan. Ular asosan turli xil selitralar xolida ma’lum bulib ug’it sifatida natriy yoki chili silitrasi va kaliy selitrasi ishlatiladi. Geologlarimizning keyingi yillarda qidiruv ishlari natijasida O’zbekiston va O’rta Osiyoning boshqa respublikalari turli tuman agrarudali foydali qazilmalarga boy ekanligi aniqlandi. Bu xom ashyolardan qishloq xo’jaligida keng foydalanish natijasida tuproqlar unumdorligini ancha oshirishi mumkin.

2. 
   Fosfatli agrorudalar (fosfatlar).
   
3. 
   Tarkibida fosfor saqlovchi opatitli va fosforitli tog’ jinslari asosiy fosforli agrorudalar xisoblanadi. Apatitli agroruda tarkibida xar doim turli miqdorda apatit minerali bo’ladi.Sifati va tashqi belgilariga ko’ra apatitli jinslar turli xilda uchriydi; 1) xoll-xol apatit jinslari, ular deyarli toza apatitdan tashkil topgan bo’lib, R2O5 29-30 %, jins qalinligi 70 m ga yetadi; 2) yo’l-yo’l jinslar bunda apatit boshqa jinslar Bilan qat-qat bo’lib uchraydi, tarkibida R2O5 20-25%; 3) to’rsimon tuzilgan apatitli jinslar, bunda bo’sh jinslar orasida apatitlar bo’ladi. Uning tarkibida fosfor kam bo’lib, R2O5 7-15%.
   

Apatitli agrorudalar, tarkibidagi fasfor qiyin eriydigan shakilda bo’lganidan sanoatda qayta ishlab xar-xil o’g’itlar sifatida qo’llaniladi.