Gidroavtomatikaning elementlari

Gidroavtomatikaning elementlari
Gidroavtomatika vositalari gidrotizimning asosiy element va qurilmalari hisoblanadi. Gidrotizim deganda mashina va gidroagregatlar tizimi tushiniladi. Bunday tizimlar suyuqlik vositasida energiyani uzatishga va ushbu energiyani tizim chiqishida mexanik energiyaga o`zagartirishga xizmat qiladi va bir vaqtning o`zida chiqishdagi tezlikni rostlash va reverslash (harakat yo`nalishini o`zgartirish) ni amalga oshiradi. Gidrouzatma gidrotizim asosini tashkil etadi. Har qanday gidrouzatma suyuqlik sarfi manbasi (ko`p hollarda nasos ishlatiladi), gidrodvigatel, boshqarish qurilmalari, suyuqlik magistrallari(gidroliniyalar) va boshqa gidroapparatlardan tashkil topadi.
Boshqarish qurilmalari gidrouzatma suyuqlik oqimini yoki boshqa qurilmalarni boshqarish uchun mo`ljallangan. Boshqarish deganda gidrotizimdagi bosim va sarfni o`gartirish yoki ma‘lum sathda ushlab turish, shuningdek suyuqlik oqimining harakat yo`nalishini o`zgartirish tushiniladi. Boshqarish qurilmalari gidroavtomatikaning asosiy elementar qurilmalari hisoblanadi. Gidrotizimdagi boshqarish qurilmalariga quyidagilar tegishli:

• Gidrotaqsimlagichlar – ishchi suyuqlik oqimi harakat yo`nalishini o`zgartirish va gidrodvigatel ishining talab qilingan ketma-ketligini ta‘minlash uchun xizmat qiladi;

• Bosim gidroklapani – gidrotizimdagi ishchi suyuqlik bosimini rostlash uchun mo`ljallangan;
• Sarfni boshqarish gidroapparaturasi – ishchi suyuqlik oqimi parametrlarini o`zgartiradi. Misol: sarf drossellari va rostlagichlari, sarf sinxronizatorlari;
• Gidravlik kuchaytirgichlar – tashqi ta‘minot manbai hisobiga boshqarish signali quvvatini bir vaqtda kuchaytiruvchi gidrodvigatel ishini boshqarish uchun mo`ljallangan.

Gidrouzatish
Gidrouzatma- bu gidravlik tizim (gidro uzatgichlar va gidravlik agregatlar tizimi), uzatish uchun ishlatiladi masofadagi energiya suyuqligi yordamida tizimning chiqishida mexanik energiyaga (gidravlik dvigatelning harakat energiyasiga) aylantirish va bir vaqtning o'zida chiqish tezligini rostlash va qaytarish funktsiyalarini bajaradi. Har qanday gidravlik qurilma ko'p hollarda nasos, gidravlik vosita, boshqaruv bloklari, suyuqlik liniyalari (gidravlik chiziqlar) va boshqa gidravlik qurilmalar bo'lgan suyuqlik oqimi manbasidan iborat.
61. rasm. Gidromashinalarning shartli belgilanish grafigi

• Nasos — oʻz valiga qoʻyilgan mexanik energiyani energiyaga aylantiruvchi mashina suyuqliklar. Ruxsat etilgan siljishi bo'lgan nasoslar o'rtasida farq bor. 61a rasm va sozlanishi ishlashga ega nasoslar 61b rasm.

B) Gidromotorlar - bu suyuqlik energiyasini o'z milidagi mexanik energiyaga aylantiruvchi mashinalar. Quvvatlantiruvchi (chiqish) halqasining aylanadigan harakatiga ega gidravlik dvigatel gidravlik vosita deb ataladi.
Ularni quyidaglarga ajratish mumkin:
- doimiy yo'nalishli tartibga solinmagan gidravlik vosita oqimi, 61 v. rasm;
- teskari oqim bilan tartibga solinmagan gidravlik vosita, 61 g. rasm;
- doimiy oqim yo'nalishi bilan sozlanishi gidravlik vosita. 61 d. rasm;

V) Gidravlik silindr - boshqariladigan halqaning to'g'ri chiziqli teskari harakati bilan gidravlik vosita deb ataladi.
1 -ilovada gidravlik tsilindrlarning an'anaviy grafik belgilari ko'rsatilgan:
- Prujina shtokini bir tomonga qaytarish 61e-rasm;
-bir tomonlama shtok bilan ikki tomonlama harakatni yuzaga keltirish 61j-rasm;
- ikki tomonlama shtok bilan ikki tomonlama harakatni yuzaga keltirish 61i-rasm;
- differentsial silindrli 61z-rasm;
- har ikki tomondan silindrning tormizlanish yo‘li 61k-rasm;
62.rasm. Kommutator qurilmalarining belgilari