Gidrostatik bosim va uning xossalari. Gidrostatikaning asosiy tenglamalari

Gidrostatik bosim va uning xossalari. Gidrostatikaning asosiy tenglamalari.
Reja:
Kirish

1. 
   Gidrostatik bosim xossalari
   
2. 
   Suyuqlikning muvozanat tenglamasi. Gidrostatikaning differensial shaklidagi asosiy tenglamasi.
   
3. 
   Gidrostatikaning asosiy tenglamasi.
   

Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish
Gidrostatikada nisbatan tinch holatdagi suyuqliklar o‘rganiladi. Suyuqlikning nisbatan tinch holati deb uning zarrachalari bir biriga nisbatan qo‘zg‘almagan holatiga aytiladi. Gidrostatika – bu suyuqlik va gazlar mexanikasi fanining suyuqlikning muvozanati va tinch holatidagi suyuqlikning unga botirilgan jismga ta’siri qonuniyatlarini o‘rganuvchi bo‘limi. Suyuqlik va gazlarning gidrostatik xossalari o‘zining molekulyar tuzilishiga ko‘ra qattiq jismlar xossalaridan keskin farq qiladi. Gazlar o‘zini saqlayotgan idish shaklida bo‘ladi. Yetarlicha kichik ta’sir kuchi yordamida suyuqlikning hajmini o‘zgartirmasdan uning shaklini o‘zgartirish mumkin. Og‘irlik kuchi maydonidagi suyuqlik uni saqlayotgan idish saklida bo‘ladi. Tinch holatdagi suyuqlikning sathi (gazlardan farqli), uni saqlayotgan idishning shaklidan qat’iy nazar, og‘irlik kuchi ta’siri yo‘nalishiga perpendikulyar bo‘ladi.

1. Tinch holatdagi suyuqlik barcha tarafdan sirt kuchlari bilan siqilgan bo‘ladi. Bu kuchlar sirt nuqtalariga normal bo‘ylab hajmning ichiqa qarab yo‘nalgan. Bunday P kuchlar gidrostatik bosim kuchlari deb ataladi. P kuch ta’sirida suyuqlik ichida p siquvchi kuchlanish paydo bo‘ladi va uning moduli gidrostatik bosim deb ataladi.
Suyuqlikning berilgan A nuqtasidagi gidrostatik bosimning qiymati quyidagi formuladan topiladi.
p=
bu yerda P – berilgan S yuzachaga ta’sir etuvchi gidrostatik bosim kuchi.
Kuchlanish vektori normalining yo‘nalishi ixtiyoriy aniqlangan yuzadan bog‘liq. Har bir vektor yuzaga nisbatan normal va urinma tashkil etuvchilarga ega.
Tinch holatdagi suyuqlikda urinma kuchlanish mavjud emas va qaralayotgan nuqtada molekulalar orasidagi masofa barcha yo‘nalishlarda bir xil (chunki, suyuqlikda tuzilma yo‘q). Shuning uchun, suyuqlik ichki nuqtasidagi kuchlanish vektor emas, balki skalyar miqdordir (u yo‘nalishdan bog‘liq emas). Shunday qilib, p bosim (N/m2 yoki Pa) – bu skalyar miqdor.
Gidrostatik bosim quyidagi xossalarga ega:
1-xossa. Suyuqlikning ixtiyoriy ichki nuqtasidagi gidrostatik bosim uning ajratib olingan hajmiga uringan yuzaga perpendikulyar va u qaralayotgan hajmning ichiga normal bo‘ylab yo‘nalgan.
2-xossa. Suyuqlik ichida berilgan ixtiyoriy nuqtadagi gidrostatik bosimning miqdori barcha yo‘nalishlarda bir xil, ya’ni bosim o‘zi ta’sir qilayotgan normalining yo‘nalishi ixtiyoriy aniqlangan yuzadan bog‘liq emas.
3-xossa. Nuqtadagi gidrostatk bosim shu nuqtaning fazodagi koordinatalaridan bog‘liq, ya’ni p = p(x,y,z).

2. Suyuqlikning muvozanat tenglamasi. Suyuqlikning muvozanat tenglamasi, yuqoridagi (1.16) harakat tenglamalarida 0   z yx u uu deb olsak, kelib chiqadi. Yuqorida ta’kidladikki, tinch holatdagi suyuqlikda urinma kuchlanishlar paydo bo‘lmaydi, ya’ni t vaqt bo‘yicha hosilalar nolga teng. Normal kuchlanishlarni bosim bilan almashtirsak, quyidagi tenglamalarga kelamiz:

Xulosa
Gidrostatikaning asosiy qonunlari: Paskal qonuni; energiyaning saqlanish qonuni (gidrostatikaning asosiy tenglamasi); tutash idishlar qonuni; Arximed qonuni; jismning suzish sharti va hokazo. Gidrostatikaning asosiy tenglamalari: Eyler tenglamasi (suyuqlikning muvozanat tenglamasi); teng bosimli sirt tenglamasi; gidrostatik bosim taqsimoti tenglamasi (Paskal qonuni); uzviylik tenglamasi va hokazo. Gidrostatikaning asosida ikkita teorema yotadi: qaralayotgan suyuqlik zarrachasiga qo‘yilgan barcha kuchlarning yig‘indisi nolga teng; qaralayotgan suyuqlik zarrachasiga qo‘yilgan barcha kuchlarning biror o‘qqa nisbatan momentlari yig‘indisi nolga teng. Gidrostatikaning asosiy qoidalari sodda bo‘lishiga qaramasdan ular muhim amaliy ahamiyatga ega xulosalarni chiqarishga yordam beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Xudoynazarov X., Abdirashidov A., Yalg‘ashev B.F. Suyuqlik va gaz mexanikasi. Gidrostatika va kinematika. Uslubiy qo‘llanma.– Samarqand: SamDU nashri, 2014.– 159 b.
   
2. 
   Xudoynazarov X., Amirqulova F.A. Tutash muhitlar dinamikasi. Uslubiy qo‘llanma. – Samarqand: SamDU nashri, 2005. – 90 b.
   
3. 
   Abdirashidov A. Suyuqlik va gaz mexanikasi. Dinamika. Uslubiy qo‘llanma. – Samarqand: SamDU nashri, 2006.– 114 b.
   
4. 
   Abdirashidov A. Suyuqlik va gaz mexanikasi. Kinematika. Uslubiy qo‘llanma.– Samarqand: SamDU nashri, 2005.– 154 b.
   
5. 
   Abdirashidov A. Suyuqlik va gaz mexanikasidan amaliy mashg‘ulotlar. Uslubiy qo‘llanma.– Samarqand: SamDU nashri, 2007.– 114 b.
   
6. 
   Умаров А.Ю. Гидравлика.–Т.: «Ўзбекистон» нашри,2002.– 462 б.