Giro va skop aylanish oʻqi fazoda oʻz yoʻnalishini oʻzgartira oladigan tez aylanuvchi qattiq

---

Giroskop

Giroskop (giro... va ...skop) — aylanish oʻqi fazoda oʻz

yoʻnalishini oʻzgartira oladigan tez aylanuvchi qattiq

jism. Aylanish oʻqi fazoda erkin aylana olishi uchun G.ni

kardanli osmaga mahkamlab qoʻyish kerak (qarang

Kardanli mexanizm). Osma markaziga nisbatan G.

istalgan yoʻnalishda burilishi, uning aylanish oʻqi

doiraviy konussimon sirt yasab harakatlanishi (qarang

Presessiya

) mumkin. Keyingi xususiyati navigatsiya

asboblari — girokompas, girovertikal va b.ga asbob

qilib olingan. G.ning har qanday holda ham fazoda oʻz

oʻqi yoʻnalishini oʻzgarishsiz saqlay olishi xossasidan

samolyot, raketa, dengiz kemalari, torpedolar va b.

harakatini avtomatik tarzda saqlash uchun

foydalaniladi (mas, avtopilot). Kemalarda

matroslarning osma toʻrkrovatlari G. xossasiga

---

asoslangan (kema qanchalik chayqalmasin matroslar

bemalol uxlab ketishaveradi). Samolyotning kursdan

ogʻganligini aniqlaydigan asbob yoʻnalish G.i, yaʼni

giropolukompas deb ataladi. U avtopilotlarda

qoʻllaniladi.

[1]

Giroskop (qadimgi yunoncha: γῦρος — „xalqa“, qadimgi

yunoncha: σκοπός — „kuzataman“), deb 

impuls

momenti

 prinsiplariga asosan moʻljal olish uchun

xizmat qiluvchi qurilmaga aytiladi.

[2]

 Mexanik jihatdan,

giroskop oʻqi erkin harakatlanuvchi aylanuvchi gʻildirak

yoki diskdan iborat. Ushbu moʻljal oʻzgarmas boʻlmasa-

da, u katta aylanish tezligi va inersiya momenti tufayli

tashqi 

kuch momenti

 taʼsiridan deyarli oʻzgarmaydi.

Giroskop.

---

Tashqi kuch momentini yanada kamaytirish uchun

giroskop 

muvozanat xalqasiga

 oʻrnatiladi, natijada

unga oʻzi joylashgan platforma harakati taʼsir qilmaydi.

Boshqacha prinsiplarga asoslangan giroskoplar ham

mavjud, masalan, elektron giroskop, 

lazerli giroskop

,

optik tolali giroskop

, va oʻta sezgir 

kvant giroskopi

.

Giroskoplar 

inersiyali navigatsiyada

, ayniqsa kompas

ishlamaydigan sohalarda qoʻllaniladi. Bularga

qitʼalararo ballistik raketalar

, 

fazoviy kemalar

 parvozlari,

yerosti tunnel kavlash va boshqalar kiradi.

[3]

1. 

OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

2. 

"Gyroscope " by Sándor Kabai, 

Wolfram

Demonstrations Project

.

3. 

Discover magazine  20 things you didn't know

about tunnels (Number 8).

Manbalar

---

  Soʻnggi tahrir 2 yillar avval EdgarsBot tomonidan amalga oshirildi

 

Matndan CC BY-SA 3.0  litsenziyasi boʻyicha foydalanish mumkin

(agar aksi koʻrsatilmagan boʻlsa).

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, Vikipediyaga

yordam berishingiz mumkin.

Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.

"

https://uz.wikipedia.org/w/index.php?

title=Giroskop&oldid=2001962

" dan olindi