Gistologik preparatlarni tayyorlash usullari, sitoximiya va gistoximiya. Reja

Mikroxirurgiya usuli- bu tirik hujayrada maxsus asbob- mikromanipulyator yordamida nozik operatsiyalar o`tkazish usulidir. Mikroxirurgiya yo`li bilan hujayralardan yadroni ajratish, yadro qobig`ini yirtish yoki bo`linayotgan hujayra xromosomalarini ajratish mumkin. Bu usul yordamida hujayra tuzilmalarining fizik xususiyatlarini, hujayra yadrosi va organellalarining funksional holatlarini o`rganish mumkin. Ko`pgina olimlar bu usul yordamida hujayra yadrosini bir hujayradan ikkinchisiga o`tkazib yadroning irsiy belgilarini avloddan-avlodga o`tkazishdagi rolini ochib berdilar.
Tirik hujayrani o`rganish usullariga yana to`qimalarni o`stirish usuli kiradi. To`qima va hujayralarni organizmdan tashqarida (in vitro) va organizm ichida (in vivo) o`stirish mumkin. To`qimalar organizmdan tashqarida o`stirilganda maxsus oziq muhitga o`tkazilishi kerak. Bu muhitda hujayra harakatlanish, bo`linish va differentsirovka qobiliyatini saqlab qoladi. To`qima bo`lakchalari steril muhitda fiziologik suyuqliq saqlovchi Petri idishiga solib maydalanadi. So`ngra mayda bo`lakchalar oziq muhitiga o`tkazilib, termostatda 38-39°S da saqlanadi. Har 3-4 kundan so`ng ularni yangi oziq muhitiga o`tkazib turish kerak. Shunday qilish bilan to`qimani o`n yillab saqlash mumkin.
Bundan tashqari, to`qima tuzilmalarini hayvonning hayoti davrida yoki vital (in vivo - hayot) bo`yash mumkin. Bu usul tirik hujayra va to`qimalarning tuzilishini, ba’zi bir moddalar-ning hujayraga kirish va undan chiqishini kuzatishga imkon beradi. Hayot davrida bo`yash uchun kolloid bo`yoq moddalar, masalan, litiy, karmin, tripan sinkasini va boshqa zaharli bo`lmagan moddalarni ishlatish mumkin. Bu moddalar hayvon qoniga, teri osti biriktiruvchi to`qimasiga, qorin bo`shlig`iga yuboriladi. Ma’lum vaqtdan so`ng hayvon o`ldirilib, to`qima va organlar mikroskop ostida ko`riladi.
Tirik ob’ektlar tadqiq qilinayotganda tuzilmalarni mikros’yomka qilish, ya’ni mikroskop ostida suratga olish alohida o`rin tutadi. Hayot davrida tadqiqot qilish usullaridan tashqari to`qima va organlarni o`tqazib o`rganish ham mumkin, ya’ni a’zolarning bir qismi yoki hammasi boshqa organizmga o`tqaziladi (transplantatsiya qilinadi) va ularning yashab ketishi kuzatiladi. Bu metodning to`qimani o`stirish usulidan afzalligi to`qima butunligi buzilmagan holatda kuzatishdir.
Bundan tashqari, gistologiyada oxirgi yillari organ va to`qima hujayralarini yorug`lik va elektron mikroskop ostida ko`rib ularning tarkibiy qismlarini (sitoplazma, yadro, mitoxondriya, endoplazmatik to`r, Golji kompleksi va boshqalar), hajmini o`lchash, ya’ni morfometrik usul keng qo`llanilmoqda. Tasvirlarni avtomatik o`rganish sistemasi ham gistologiyada keng o`rin olmoqda. Bu usul o`rganilayotgan gistologik ob’ektlarni hajmiy xususiyatlari to`g`risida ob’ektiv ma’lumot olishga yordam beradi.
Yuqorida keltirilgan fikr va dalillardan ko`rinib turibdiki, zamonaviy gistologiya ko`p va turli xil tadqiqot usullari bilan qurollangan. Ular hujayra, to`qima, organlarning tuzilkshini har tomonlama mukammal o`rganishga yordam beradi. Matematikaning aniq analiz usullari, miqdoriy analiz usuli bu bilimlarimizni to`ldiradi. Elektron mikroskop ostida ko`rish, elektron sitoximiya va radioavtografiyaning qo`llanishi metabolik jarayonning kechishi to`g`risida to`liq bilim olishimizga yordam beradi. Umuman olganda bu usullarning barchasi hujayrani, hujayra tuzilmalarini, makromolekulalarning tuzilishi to`g`risida aniq bir fikrga kelishimizga, differensirovka, regeneratsiya va irsiy belgilarning nasldan-naslga o`tishini chuqurroq o`rganishimizga yordam beradi. Ikkinchi tarafdan, bu usullar molekulyar biologiyaning rivojlanishida muhim vosita bo`la oladi.