Gistologik preparatlarni tayyorlash usullari, sitoximiya va gistoximiya. Reja

Fazokontrast mikroskopiya - ob’ektlarning oq-qoraligini (kontrastligini) keskin oshirishga va bo`yalmagan preparatlarni o`rganishga imkon beradi. Tabiiy holatda biologik ob’ektlar tiniq, rangsiz va nokontrast bo`ladi, ya’ni tuzilmalar o`tayotgan nurni bir xil yutadi. Oddiy mikroskopda kontrastlikka preparatlarni bo`yash asosida erishiladi. Kontrastlikni oshirish bilan bo`yalmagan preparatlarning nur sindirish qobiliyati yoki zichligi asosida farqlanuvchi tuzilmalarni ko`rish mumkin.
Interfraktsion mikroskopiya - fazokontrast mikroskopiyaga nisbatan ko`proq imkoniyatga ega. Interfraksion mikroskop bilan ko`rganda hujayralarning turli komponentlari zichligi bo`yicha turli rangga ega bo`ladi. Ikkinchi tarafdan tuzilmalarning rangiga qarab o`rganilayotgan tuzilmalarning zichligi to`g`risida fikr yuritish va hujayralarning quruq og`irligini topish mumkin.
Polyarizatsion mikroskopiya - hujayra va to`qimalarning anizotrop yoki ikki xil nur sindiruvchi tuzilmalarini o`rganish uchun ishlatiladi. Bu mikroskop bilan o`rganilayotgan anizotrop tuzilmalardagi (kristall va fibrillyar oqsillarda) molekulalarning joylashishini o`rganish mumkin. Bu mikroskop hujayra bo`linishi, xromosomalar va organellalar tuzilishini o`rganishda ham qo`l keladi.
Elektron mikroskoplarning ixtiro qilinishi mikroskopda ko`rish texnikasining rivojlanishida alohida o`rin tutadi. Bu mikroskopda elektronlarnmng to`lqinli xususiyatlaridan va magnit maydonida elektron nurlarini fokuslash mumkinligidan foydalaniladi (2-rasm). Zamonaviy elektron mikroskoplarning hal qilish qobiliyati 0,2 dan 1 nm gachadir. Bu mikroskoplarda ko`rish uchun qalinligi 20-40 nm bo`lgan ultrayupqa kesmalar ishlatiladi. Kesmalar maxsus ultramikrotomlarda tayyorlanadi. Elektron mikroskop hujayra ichidagi tuzilmalarning nozik tuzilishini o`rganishga imkon beradi.
Hajmiy (rastrlovchi) elektron mikroskopning yaratilishi organlarning elektron mikroskopda o`rganishning yangi bosqichidir. U bilan ob’ektning hajmiy tuzilishini o`rganish mumkin. Elektron mikroskop ob’ektni 100 000 marta kattalashtirib beradi va uning hal qilish qobiliyati 3-4 nm dir.
Mikroskopda tadqiqot qilish usullariniing qisqacha ta’rifidan ko`rinib turibdiki, hozirgi davrda hujayralarning nozik tuzilishini ham tirik, ham fiksatsiya qilingan ob’ektlarda o`rganish imkoniyati mavjud ekan.
Mikroskop ostida turli usullar bilan ob’ektning morfologik tuzilishini o`rganilsa ham, ammo bu usullarning o`zigina hujayralarning hayot kechirish jarayonining o`ziga xos tomonlarini schib bera olmaydi. Morfologik tadqikotlar fiziologik va bioximik ma’lumotlar bilan to`ldirilishi kerak. Bu kamchiliklarni ma’lum darajada to`qimalarni ximiyaviy analiz qilish usuli - gistoximiya to`ldiradi.

2-rasm. Elektron mikroskop EMV-100 BR.