Giyoxvantlik deviant xulq atvorining formasi sifatida

SARdorasoslarini  narkomaniya, bangilik — narkotik moddalarga oʻrganib qolish, ruju qilish, aniqrogʻi tabiiy yoki sintetik zaharli moddalar (ayrim dori moddalari)ni vaqtincha yoki surunkasiga isteʼmol qilish natijasida kelib chiqadigan kasallik holati. G. organizm somatik va ruhiy holatining chuqur oʻzgarishiga sabab boʻladi va giyohvandni tanazzulga olib boradi. G.da oʻzini toʻxtatib boʻlmaydigan darajada giyohvand moddalarni isteʼmol qilish mayli paydo boʻladi, giyohvand moddaning miqdoriga nisbatan ehtiyoj, ruhiy va jismoniy bogʻliqlik ortib boradi. G. asta-sekin boshlanib, surunkali davom etadi. Giyohvand moddalar dastlab xushnudlik, dimogʻchogʻlik (qarang Eyforiya), xotirjamlik hissini uygʻotib, kayf qildiradi, keyin bora-bora bu kasallikka aylanadi. G. 2 zaylda avj olishi mumkin. Birinchi holda vrach buyurgan va bemorning ruhi hamda kayfiyatini oshirish xususiyatiga ega boʻlgan dorilarni uzoq vaqt va notoʻgʻri qabul qilish; ogʻriq, uyqusizlik va boshqa dardlardan qutilish maqsadida dori miqdori (dozasi)ni oshirib borish; darddan tuzalib doriga unchalik ehtiyoj boʻlmasa ham, uni qabul qilaverish natijasida dorining narkotik taʼsiri va miqdori orta borib, pirovardida giyohvand moddaga moyillik kuchayib, u humor qiladigan boʻlib qoladi. Ikkinchi hol ongli ravishda kayf qilish maqsadida giyohvand moddalarga oʻrganishdir.
G.ka, odatda, irodasi kuchsiz, oʻzini tiya olmaydigan, oʻtkir sezgilarni oʻzida sinab koʻrishga qiziquvchan, ruhan zaif va oʻta xudbin kishilar beriluvchan boʻladi. Yoshlar tarbiyasidagi nuqson va kamchiliklar, giyohvand moddalarni isteʼmol qilib yuruvchi katta yoshdagilarga taklid va havas, oiladagi noxush sharoit (ota-onaning ichkilikboz yoki giyohvand boʻlishi) hamda giyohvand moddalarning oson topilishi yoki qoʻl ostida boʻlishi ham G.ka sabab boʻlishi mumkin. G.ka mubtalo boʻlganlarda xastalik borgan sari kuchaya borib, odatda, kutilmagan yomon oqibatlarga olib keladi. G. eyforiyasida, yaʼni kayfi chogʻlikda 2 bosqich kuzatiladi: qisqa muddatli —1-5 daqiqa davom etadigan oʻtkir hissiyotli bosqich (haqiqiy eyforiya) va uzoq (1—3 soat) choʻziladigan boʻshashish, tinchlanish davri. Bu bosqichlarning qisqa yoki uzoq boʻlishi qanday giyohvand modda qabul qilinganiga va miqdoriga bogʻliq. G.ning hamma turi ham oʻz rivojida giyohvand moddalarga oʻrganib qolish yoʻli bilan G. sindromining shakllanishiga olib keladi. Bu sindromning rivojlanishida ham 3 bosqich farqlanadi: 1) giyohvand moddaga nisbatan organizm reaktivligining oʻzgarishi va ruhiy bogʻlanishning paydo boʻlishi; 2) xumor (abstinent) sindromi koʻrinishida jismoniy bogʻlanishning yuzaga kelishi; 3) organizm barcha sistemalarining zaiflashishi (tolerantlikning pasayishi, yaʼni giyohvand moddalarning avvalgi miqdorini koʻtara olmaslik, xumorning surunkali davom etishi va ayrim hollarda polinarkomaniya ning vujudga kelishi). G.ka mubtalo boʻlgan kishi giyohvand moddalarni qayta-qayta va koʻproq miqdorda isteʼmol kila boshlaydi. Keyinchalik esa giyohvand moddalarsiz turolmaydigan boʻlib qoladi. Bunday ahvoldan qutilish va oʻzini bir oz yengil his qilish uchun yana giyohvand moddaga ruju qiladi va oxir-oqibat giyohvand moddalarga hirs qoʻyish kelib chiqadi. Organizmning dastlabki himoya reflekslari (koʻngil aynishi, qusish) yoʻqoladi. Bu davrda organizmda giyohvand moddalarga nisbatan moyillik shu darajada kuchayib ketadiki, goʻyo bu moddalar avvalgi taʼsir kuchini yoʻqotgandek boʻlib qoladi, endi avvalgidek eyforiya (kayf) holatini his qilish, xumorni tarqatish uchun oʻsha moddadan koʻproq miqdorda qabul qilgisi keladi. Oldiniga giyohvand modda birmuncha yoqimsiz taʼsir koʻrsatgan boʻlsa, keyinchalik goʻyoki uning holatini "normallashtirganga" oʻxshaydi, bemor oʻzini birmuncha yaxshi his qiladi, ish qobiliyati, ruhi goʻyo tetiklashadi, pirovardida u haqiqiy giyohvand boʻlib qoladi. Giyohvandlarda avval ruhiy oʻzgarishlar (tajanglik, kayfiyat buzuqligi, xotira pasayishi) paydo boʻlgan boʻlsa, keyinchalik jismoniy oʻzgarishlar —jismoniy bogʻlanib qolish sindromi (terlash, yurak urishi, ogʻiz qurishi, ozib ketish, qoʻl-oyoqning titrashi va boshqalar) roʻy beradi. Agar giyohvand oʻz vaqtida narkotik moddani qabul qilmasa, organizmda kuchli ruhiy va jismoniy oʻzgarishlar, yaʼni giyohvandlikka xos ogʻir holat — xumorlik (qarang Abstinensiya) sindromi paydo boʻladi. G. opiomaniya (afyun qabul qilish), morfinizm, geroinizm koʻrinishida boʻladi. G.ning nashavandlik, kokainizm, nikotinizm (tamakiga ruju qilish), teizm (achchiq choy ichish) va boshqa turlari ham uchraydi. Ikki yoki undan ortiq xil giyohvand moddani surunkali qabul qilish —pol i narkomaniya deyiladi. G.ning hamma turida ham organizm zaharlanadi va u juda ogʻir kechadi
Alkogolni dastlabki oz miqdorda foydalanish oshqzon asti bezlarining ishlashin kuchaytirib, ichdaydi ochadi, agarda ko'proq foydalanilsa u bezlarning ishlashin páseytedi. Shuning bilan oz ichkan odam bittaewden qasos olishga urinadi. O'sha vaqtlari u eng qorishli eng kuchli, eng bilgich odam deb hisoblanadi. Spirtli ichimliklardi ichkan vaqtida o'zini -o'zi nazorat qila olmaydi. Odamning ishi ketib spirtli ichimlikke bo'lgan talabi kucheyedi. Alkogol ijobiy hislar foyda etadigan na'shabeńtlik narsa bo'lib topiladi.
Spirtli ichimlikning har qanday dózası odam organizmiga zararli ta'sir ko`rsatadi bundan tegishli oqibatlar kelib chiqadi. Araqxo`rlik sabablari tufayli songi vaqtlari yurak qon bryukvasi va rak kasalliklari so'ng jahanda uchinchi o'rinda turadi. Voyaga yetmaganlarning toborasi o'zlarining uyumda oilaning ta'siri bilan spirtli ichimliklar icha boshlagan, biroqta mehnat jamoalari ba'zan ushbu illatka beparva qaraydi u engdi yuksalib kelayotgan avlodni tarbiyalashi mumkin bo'lgan borlik odamlar, murabbiy pedagoglar ichkilikbozlikka zid kurashishda yakka-yolg'iz namuna ko'rsatishi mumkin. Yoshlar bilan ishlashadigan mamlakatlik uyımlarni va jamoatlik tashkilotlarning tarbiyalik kuch solishlarini bog'lash va ularning harakatlarini ta'minlashlik, yoshlarni ish bilan taminlashlik, unga katta ijtimoiylik yo'nalish berish yoshlarni o'qishga va ijtimoiylik foydali yo'nalishga qiziqishlikta tarbiyalash, giyoxvand moddalarga va ularga zid hissalarni, ularning ijtimoiylik aktivliligini amalga oshirishlik uchun zarurli sharoitlar tuzishdan iborat, bu madaniy sportlar va boshqada shárayatlar o'tkazish uchun har xil klublarni va ittifoqlarni tashkil etishdi taqazo etadi.
giyoxvandlik (narkotik) narsa deganimiz nima?
giyoxvandlik (narkotik) moddalar -bu odam ongini, uning xatti-harakatina, salomatligina salbiy ta'sir qiladigan moddalar. giyoxvandlik moddalarni qabul qilgan odam o'zlar ish-harakatlarini nazorat mumkinshiliginen narilib, o'sha giyoxvandlik moddalarga qaram bo'lib qoladi, giyoxvandlik moddalarni qabul qilgan odamga dastlap bu moddadan tez xalos bo'lishga o`xshab ko`rinadi. Biroq uni juda oz miqdorda qabul etishning o'zi ham odamlarda giyoxvandlik moddalarni ehtiyojine olib keladi. Odam organizmi bundan soń giyoxvandlik moddalarni narsatıń dózasın hali da ko'p miqdorda taqozo qila boshlaydi. Bu esa uning giyoxvandlik moddalarni kasaliga chalinganidan manba beradi.
Giyoxvand moddalarga quyidagilar kiradi:
-Opiin
-Geroin
-Marixuana
-Toshhish (nahsha)
-Kuknar
Ushbu giyoxvand moddalar yoshi yetmagan yoshlar orasida o'ziga qabul etadigan yoshlar uchrab turadi. Giyoxvand moddalarni qabul qilganda ularning organizmga har xil ta'sir qiladi.
-Geppatit, SPID ham boshqada xastaliklar bilan kasallanish mumkin. Binobarin ham yoshlar orasidagi giyoxvand moddalarni qabul etishchining fiziologiyalık belgilaridan bilishga bo'ladi. Terining sarǵayıb boshlashinan, ko'zlar -kattalashib ketishi yoki aksincha qisqarishidan, gapirish xotirani pasayib ketishi, ishtaxani yo'qolishi yoki aksincha ichdaydiń o'tkirlashishinen juris turining nosozlikidan judo qilishga olib keladi. giyoxvandlar shu narsaga ochishlanadi so'z ko'tarmas bo'lib qoladi. Ularda vaqtinchalik haddan tashqari tutilmaylik paydo bo'ladı. Uyqusizlik kasaliga shox-shabbasiladı, u yerday odam pulga muxtoj bo'ladi. Sababi, pul unga yangi dóza ochish uchun juda zurur bo'ladi. Giyoxvandlikka o`rgangan yoshlar, giyoxvand moddni qabul etishga bo`lganehtiyoji ortadi. Xushyorligi kundan -kunga ortib borishi sababdan uydagi qimmat zotlarni sotishi jinoyatga qo'l urishi mumkin. Yoshlar orasida bo'lg'usi jinoyatlar, ularning sabablari, yoshi yetmaganlarning spirtshli ichimliklar va giyoxvand moddalarni qabul etishi sababdan huquq buzarlıklar paydo bo'ladı. Bu xozirgi kundagi eng muammoli masalalarning biri. Aholi ta'limi va huquq qo'riqlovchilarning, o'qituvchi va ota-onalarning asosiy vazifasi, ulug' mamlakatimizning kelajagi bo'lib hisoblangan turli jinaayatlardan, huquq buzarlıklardan saqlashdan iborat.
Ushbulardan yakun chiqarib aytish zurur yoshi yetmagan suvyarasi bilan shug'ullanishi komissiya o'z vaqtida jamiyatimizdagi borlik mamlakat organlari huquq, aholi maorif tizimsi, fuqara o'zini -o'zi boshqarish organlari, maxkamalar bilan birgalikda ish olib borish. Kelajagimiz bo'lgan yoshlarni o'z vataniga sodiq, odob -ikramlı, ishbilarmon, har taraflama yetuk inson etib tarbiyalash bizning burchidirmiz.