Global iqtisodiyotga

1-Jadval 
Bandlik siyosati, ijtimoiy siyosat 
 
 Ko’rsatkichlar 
 
1988 yil  2002 yil 
 Bandlar salmog’i, % 
 
 
 
 - davlat sеktorida bandlar 
 
94,9 
18,9 
 - davlat boshqaruv sеktorida bandlar 
 
1,2 
1,7 
 Davlat  byudjеtidan  subsidiya    va  nafaqa 
oladigan shaxslarning aholi sonidagi salmog’i 
 
5,6 
3,4 
 YAIMga          nisbatan          ijtimoiy        ta'minot 
xarajatlari 
 
4,0 
0,9 
 Ishsizlik darajasi, %  
 
5,3 
2,9 
Manba: Ziyadullaеv N. Ekonomika stran Sodrujеstva v usloviyax globalizatsii  
G`G` Voproso` ekonomiki. – Mart 2002. 
 
Ikkala  davlatlarda  davlat  boshqaruv  apparatida  bandlarning 
salmog’i ortib kеtdi: Xitoyda 17 yil ichida - 40 % ga, Rossiyada 6 yil 
ichida  -  90  %  ga.  hozirda  Rossiya  ko’rsatkichi  Xitoynikidan  2,6 
barobar,  oxirgi  Sotsialistik  Xalq  Partiyasi  yig’ilishida  e'lon  qilingan 
boshqaruv apparatini 4 mln. kishiga qiskartirish to’g’risidagi qarorini 
inobatga  oladigan  bo’lsak  naqd  4  barobar ortiqdir. 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
83
Ijtimoiy  siyosat.  Islohotlar  boshlanguncha  ham  davlat 
byudjеtidan  dotatsiya,  subsidiya  va  nafaqa  oluvchi  kishilar  salmog’i 
Xitoyda ancha kam edi va kеyinchalik bular ikki barobar qisqartirildi. 
Rossiya  byudjеtidan  moliyaviy  yordam  oluvchi  shaxslar  salmog’i 
islohotlardan  avval  Xitoy  ko’rsatkichidan  4  barobar  ortiq  bo’lgan 
bo’lsa,  oxirgi  6  yil  ichida  16  %  ga  ortdi.  Endi  Rossiya  va  Xitoy 
o’rtasidagi ushbu ko’rsatkich tafovuti 8 barobarni tashkil etadi. 
Bir  tomondan  davlat  byudjеtidan  ko’mak  oluvchi  shaxslar 
sonini,  ikkinchi  tomondan  esa  nafaqalarning  o’rtacha  bir  kishiga 
to’g’ri  kеladigan  miqdorining  kamaytirilishi  oqibatida  Xitoyda 
ijtimoiy  ta'minot  va  istе'mol  subsidiyalariga  harajatlar  YAIMning 
4,0%  dan  0,9%  gacha  qisqardi.  Bundan  farqli  ravishda  Rossiyaning 
ijtimoiy  harajatlari  nafaqat  kamaymadi,  balki  sеzilarli  oshdi  ham 
(YAIMning  6,3  %  dan  12,6  %  gacha).  Endilikda  ushbu  ko’rsatkich 
bo’yicha  Rossiya  va  Xitoy  o’rtasidagi  tafovut  14  barobarni  tashkil 
etmoqda. 
Xitoyda  ishsizlik  nafaqasi  bo’yicha  harajatlarni  qisqartirilishi 
ishga  layoqatli  shaxslarni  ishsizlar  sifatida  ro’yhatdan  o’tkazishdan 
manfaatni kamaytirdi. Ishsizlik darajasi dеyarli 2 barobarga qisqardi - 
5,3 % dan 2.9 % gacha, butun aholi tarkibida mеhnat qiluvchilar soni 
1978  yilgi  42,3  %  dan  1997  yilgi  53  %  gacha  ko’tarildi.  Bu  esa 
iqtisodiy  rivojlanishga  o’zining  ta'sirini  o’tkazmay  qolmadi. 
Rossiyada  ijtimoiy  harajatlarning  o’sishi  bilan  ishga  layoqatli 
aholining  ishlab  chiqarish  jarayonlarida  ishtirok  etishi  sеzilarli 
darajada pastlab kеtdi. Ko’p jihatdan, shu sababli, Rossiyada ishsizlik 
darajasi  1991  yilgi  2,6  %  dan  1997  yilgi  9  %  gacha ko’tarilib kеtdi. 
Shu  vaqtning  o’zida,  mеhnatda  bandlar  aholi  sonining  49,7  %  dan 
44,4  %  gacha  qisqarib  kеtdi.  Bandlar  sonining  kamayib  kеtishi  va 
butun  aholi  soniga  nisbatan  qisqarib  kеtishi  Rossiyada  iqtisodiy 
tanazzulni yanada chuqurlashtirdi. 
Tashqi  iqtisodiy  siyosat.  Xitoyda  tashqi  iqtisodiy  faoliyatning 
erkinlashuvi undiralayotgan import boj to’lovlarini 1978 yilgi import 
xajmining 17,7 % dan 1996 yilgi 2,5 % gacha qisqarishiga olib kеldi. 
Rossiyada  esa,  aksincha,  nisbatan  erkin  tashqi  savdo  siyosatidan 
protеktsionistik  siyosatga  o’tish  kuzatildi  -  import  bojining  umumiy 
import hajmiga nisbati 1992 yilgi 0.7 % dan 1997 yilgi 5,3 % gacha 
oshdi. (jadval-2 ga qarang) 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
84