Государственная инспекция по надзору за безопасным ведением работ

3. 
Портлатишларда зарбли ҳаво тўлқини (ЗҲТ) таъсири бўйича
хавфсиз масофаларни аниқлаш
3.1. Бинолар ва қурилишларга зарбли ҳаво тѝлқини таъсири бѝйича хавфсиз масофаларни аниқлаш. 
3.1.1. Ер юзасида портлатишда бинолар ва қурилишлар учун зарбли ҳаво тѝлқини таъсири бѝйича хавфсиз 
масофалар қуйидаги формулалар билан аниқланади:
3
Q
K
r
в
в

, (10) 
Q
k
r
в
в

, (11) 
бу ерда 
в
r
- хавфсиз масофа, м; Q – ПМ заряди массаси, кг;
в
K
, 
в
k
- пропорционаллик коэффициентлари, 
уларнинг қийматлари зарядни массаси ва жойлашиш шароитларига, шунингдек бинолар ва қурилишларнинг 
рухсат этилган шикастланиш даражасига (2П жадвал) боғлиқ равишда танланади. 
ПАни юклаш, тушириш ва кайта ишлаш, шунингдек ПА юкланган транспорт воситалари турадиган 
жойлардан,омборларда (иморатлар, майдончалар ва шу кабиларда) ПМ тайѐрлаш, ПАни сақлаш жойларидан, 
ҳамда ташқи зарядлар ва отқинли зарядлар портлатиладиган жойлардан биноларгача (қурилишларгача) бѝлган 
нисбий хавфсиз масофаларни формулалар (10) ва (11) бѝйича аниқлаш зарур.
Массаси 10 т дан ортиқ бѝлган очиқ (ташқи) зарядлар учун биринчи-учунчи даражали шикастланишларга йѝл 
қѝйилганда ва массаси 20 т дан ортиқ бѝлган баландлиги бѝйича чуқурлаштирилган зарядлар учун биринчи-
иккинчи даражали шикастланишларга йѝл қѝйилганда формула (10) бѝйича аниқлаш керак. Формула (11) эса 
массаси 10 т дан кам бѝлган очиқ (ташқи) зарядлар учун биринчи-учунчи даражали шикастланишларга йѝл 
қѝйилганда ва массаси 20 т дан кам бѝлган баландлиги бѝйича чуқурлаштирилган зарядлар учун биринчи-иккинчи 
даражали шикастланишларга йѝл қѝйилганда, шунингдек тегишли бѝлган отқинли зарядлар учун қѝлланилиши 
керак. Бундан ташқари тѝртинчи-бешинчи даражали шикастланишларга йѝл қѝйилиши мумкин бѝлганда зарядни 
массаси ва жойлашишидан қатъий назар формула (11) ѝринли бѝлади.
3.1.2. Қуйидагиларга амал қилган ҳолда 2П жадвалдан фойдаланиш зарур: 
а) шикастланиш даражаси ва коэффициентлар қийматларини танлашда маҳаллий шароитларнинг ҳаммасини 
эътиборга олиш лозим, бунда хавфсизлик даражасини танлашда қийин ҳолат юзага келса, корхонани портлатиш 
ишлари раҳбари, қѝриқланаѐтган объектларга эгалик қилувчи манфаатдор ташкилотлар вакиллари, ҳамда 
Давконтехназорат органи вакили иштирок этиши зарур;
б) ПА омборлари ѝрнашган жойни танлашда коэффициентларни қийматлари ва шикастланиш даражаси 
омбор атрофида жойлашган объектларни аҳамиятига боғлиқ равишда ѝрнатилиши керак.
Умумий ҳолларда ПА омборлари ва шу каби объектлардан аҳоли пунктлари, авто - ва темир йѝл 
магистраллари, йирик сув йѝллари, заводлар, портловчи ва ѐнғинга хавфли материаллар омборлари, ҳамда давлат 
аҳамиятига эга бѝлган қурилишларгача бѝлган хавфсиз масофаларни ҳисоблашда учунчи даражали 
шикастланишнинг қиймати қабул қилинади.
2П жадвал