Grammatik xususiyatlari

Bog‘lovchi 
 
Qo‘shma gap tarkibidagi sodda gaplar va gap bo‘laklarini 
bog‘lash uchun xizmat qiladigan yordamchi so‘zlar bog‘lovchi 
deyiladi. Bog‘lovchilar qo‘llanishiga qarab yakka bog‘lovchilar va 
takroriy bog‘lovchilarga ajratiladi. 
 Yakka bog‘lovchilar: va, hamda, lekin, ammo, biroq. -ki (-kim), 
chunki, agar, toki, balki, go‘yo, basharti, holbuki, vaholanki, yoki, 
yoxud, yo, gar.
Takroriy bog‘lovchilar: dam.., dam..., ba’zan,..., ba’zan, ham.., 
ham, bir.., bir, yoki..., yoki, yo.., yo, goh.., goh, xoh.., xoh. 
Bog‘lovchilar vazifasiga ko‘ra ikki xil bo‘ladi: 

teng bog‘lovchilar;

2)

ergashtiruvchi bog‘lovchilar.

I. Teng bog‘lovchilar grammatik jihatdan teng bo‘lgan gap 
bo‘laklarini, teng munosabatli sodda gaplarni bog‘laydi. Teng 
bog‘lovchilar a) uyushiq bo‘laklarni b) qo‘shma gap tarkibidagi 
sodda gaplarni bog‘lash uchun xizmat qiladi. Teng bog‘lovchilar 
quyidagicha: 
1. Biriktiruv bog‘lovchilari: va, hamda (bilan, ham, -u,-yu,-da). 
2. Zidlov bog‘lovchilari: ammo, lekin, biroq, balki, holbuki (-u,-
yu). 
3. Ayiruv bog‘lovchilari: yo, yoxud, yoki, yoinki, goh..., goh, 
ba’zan...,ba’zan, xoh..., goh..goh, dam..., dam, bir..., bir. 
II. Ergashtiruvchi bog‘lovchilar ergashgan qo‘shma gaplar 
tarkibidagi sodda gaplarni bog‘laydi, tobelik munosabatini 
ifodalashga xizmat qiladi. Ergashtiruvchi bog‘lovchilar quyidagicha: 
1. Aniqlov bog‘lovchilari: ya’ni,-ki,-kim 
2. Sabab bog‘dlovchilari: chunki, shuning uchun, negaki, zeroki, 
nainki. 
3. Shart (va to‘siqsizlik) bog‘lovchilari: agar, agarda,basharti, 
agarchi (garchi), garchand, modomiki. 
4. Chog‘ishtiruv bog‘lovchilari: go‘yo, go‘yoki. 

Yuklama 
 
Ayrim so‘z yoki gapga qo‘shimcha ma’no ifodalash uchun 
qo‘llanadigan yordamchi so‘z yuklama deyiladi. Yuklama tuzilishi 
jiihatidan ikki xil: a) affiks holidagi yuklamalar:-mi,-chi,-a (-ya),-da,-
u (-yu),-oq (-yoq)-gina (-kina,-qina): b) so‘z holidagi yuklamalar: 
axir, faqat, xuddi, nahotki, hatto, hattoki. 
Affiks holidagi yuklamalar chiziqcha bilan yoziladi; faqat -mi,-oq 
(yoq),-gina yuklamalari so‘zga qo‘shib yoziladi: borasanmi?