Грунтларнинг физик хоссалари режа: Умумий маълумотлар

Грунтнинг намлиги ва заррачаларининг зичлигини аниқлашда мустаҳкам боғланган (гигроскопик) сувни грунт таркибидан чиқазиб юбориш учун уни 100... 105о С ҳарорат остида ўзгармас массага эга бўлгунча қуритиш тавсия этилади.

• Грунтнинг намлиги ва заррачаларининг зичлигини аниқлашда мустаҳкам боғланган (гигроскопик) сувни грунт таркибидан чиқазиб юбориш учун уни 100... 105о С ҳарорат остида ўзгармас массага эга бўлгунча қуритиш тавсия этилади.

• Грунтлар физик хоссаларининг
• ҲОСИЛАВИЙ КЎРСАТКИЧЛАРИ

• Грунтларнинг қўшимча
• физик кўрсаткичлари
• (ҳисоблаб топиладиган ҳосилавий)

• Грунтнинг
• намланиш даражаси

• Қуруқ ҳолатдаги
• грунтнинг
• (грунт скелетининг)
• зичлиги

• Ғоваклик
• коэффициенти

• Сувга тўлиқ тўйинган
• ҳолатдаги зичлиги

• Грунтнинг
• ғоваклиги

• Ушбу ҳолда грунт скелетининг зичлиги:
• d = ms/(Vs + V0)

• Қаттиқ заррачалар массаси ms нинг
• структураси бузилмаган намуна
• ҳажми Vs+Vo га нисбати ГРУНТ
• СКЕЛЕТИНИНГ ЗИЧЛИГИ
• деб аталади.

• n = V0 / (Vs + V0 )
• n = (s -d)/s

• Грунтдаги ғоваклар ҳажмининг
• намуна ҳажмига нисбати
• ГРУНТНИНГ ҒОВАКЛИГИ дейилади.

• грунт ғоваклигини зичлик
• курсаткичлари s ва d ларга боғлиқ
• ҳолда аниқлаш мумкин:

• m = Vs/(Vs + V0 )
• ёки m = d/s

• Намунадаги қаттиқ заррачаларнинг
• СОЛИШТИРМА ҲАЖМИ
• қуйидаги нисбат бўйича аниқланади

• зичлик
• курсаткичлари буйича
• s ва d ларга боғлиқ ҳолда хам
• аниқлаш мумкин:

• Ушбу ҳолда грунтнинг ғоваклик коэффициенти :
• e = (s -d)/d
• s- грунт қаттиқ заррачаларининг зичлиги ;
• d - грунт склетининг зичлиги.

• Грунт ғоваклигининг намунадаги
• қаттиқ заррачалар солиштирма
• ҳажмига нисбати грунтнинг
• ғоваклик коэффициенти деб аталади:

• Грунтнинг тўла намланиши (максимал намлиги) ғовакларнинг сувга тўла тўйинган ҳолатини баҳолайди:
• We = n w/(m s) ёки
• We = е w/s ,
• бу ерда w=1000 кг/м3 – сувнинг зичлиги.

Грунтнинг сувга тўйинганлиги бўйича ҳолатини баҳолашда намланиш даражаси деб аталадиган кўрсаткич ишлатилади.

• Грунтнинг сувга тўйинганлиги бўйича ҳолатини баҳолашда намланиш даражаси деб аталадиган кўрсаткич ишлатилади.
• Sr = W/Wе = Ws/(e w)

• ГРУНТНИНГ НАМЛАНИШ ДАРАЖАСИ
• табиий намликнинг тўла намланишга
• бўлган нисбати бўйича аниқланади:

• Грунтларнинг намланиш даражасининг қиймати 0 дан (грунтларнинг қуруқ ҳолатида) 1 гача (грунт сувга тўла тўйинганда) ўзгариши мумкин.

• НАМЛАНИШ ДАРАЖАСИнинг қийматига грунтлар
• қуйидаги холатларда булади:

• Sr =0 дан 0,5 гача
• бўлса –
• грунт кам намланган

• Sr =0,5 дан 0,8 гача
• бўлса –
• грунт намланган

• Sr =0,8 дан 1,0 гача
• бўлса –
• грунт сувга
• туйинган деб қаралади

• t = d + n w

• Грунтнинг сувга тўла тўйинган ҳолатдаги
• зичлиги қуйидаги ифода бўйича
• аниқланади:

• грунт скелетининг
• солиштирма
• оғирлиги
• d = gd

• қаттиқ заррачаларининг
• солиштирма оғирлиги
• s = gs

• грунтнинг
• солиштирма
• оғирлиги
•  = g

• сувга тўла тўйинган
• ҳолдаги солиштирма
• оғирлиги
• sat = gt;

• сувнинг
• солиштирма
• оғирлиги
•  w= gw

• Лойиҳалаш ишларида кўпинча грунт таркибий қисмларининг ёки тузилиш ҳолатларининг солиштирма оғирликлари ишлатилади.

• Бу кўрсаткичлар мос
• равишдаги зичликларни
• эркин тушиш тезланиши
• g = 9,81 м/с2 га кўпайтириб
• аниқланади.

Сувга тўла тўйинган грунтларнинг ҳолатини баҳолашда, грунт скелетининг сувдаги муаллақ ҳолатига мос келадиган солиштирма оғирлиги, Архимед қонунига кўра қуйидаги формула бўйича ҳисобланади:

• Сувга тўла тўйинган грунтларнинг ҳолатини баҳолашда, грунт скелетининг сувдаги муаллақ ҳолатига мос келадиган солиштирма оғирлиги, Архимед қонунига кўра қуйидаги формула бўйича ҳисобланади:
• d,ef = t - w
• t - грунтнинг сувга тўла тўйинган ҳолдаги солиштирма оғирлиги ;
• w -сувнинг солиштирма оғирлиги .

Сочилувчан грунтларнинг ҳолатини баҳолашда қуйидаги формула бўйича аниқланадиган ва ГРУНТНИНГ ЗИЧЛАНИШ КОЭФФИЦИЕНТИ деб аталадиган кўрсаткич ҳам ишлатилади:

• Сочилувчан грунтларнинг ҳолатини баҳолашда қуйидаги формула бўйича аниқланадиган ва ГРУНТНИНГ ЗИЧЛАНИШ КОЭФФИЦИЕНТИ деб аталадиган кўрсаткич ҳам ишлатилади:
• Id = (emax - e) / (emax - emin )
• бунда emax, emin – грунтнинг сочилган ва зичланган ҳолатига мос келадиган энг юқори ва энг кам ғоваклик коэффициентлари; e - грунтинг табиий ҳолатидаги ғоваклик коэффициенти.

• Зичланиш коэффициентининг
• миқдорига боғлиқ ҳолда сочилувчан грунтларнинг қуйидаги
• уч хил ҳолати бир-биридан фарқланади

• 0  Id  0,33
• грунт ғовак
• ҳолатда

• 0,33  Id  0,67
• грунт ўртача зич
• холатда

• 0,67  Id  1
• грунт зич
• холатда

Грунтларнинг зичланиш даражаси уларнинг намлигига ҳам кўп жиҳатдан боғлиқдир. Ўзгармас (стандарт) зичловчи таъсирларда грунт скелети зичлигининг энг катта қийматига эга бўлиш имкониятини берадиган намлик курсаткичига грунтнинг оптимал намлиги дейилади. Бу кўрсаткичнинг қийматлари ҳар бир грунт тури учун тажрибалар ёрдамида ўрнатилади. Оптимал намликнинг қийматлари:

• Грунтларнинг зичланиш даражаси уларнинг намлигига ҳам кўп жиҳатдан боғлиқдир. Ўзгармас (стандарт) зичловчи таъсирларда грунт скелети зичлигининг энг катта қийматига эга бўлиш имкониятини берадиган намлик курсаткичига грунтнинг оптимал намлиги дейилади. Бу кўрсаткичнинг қийматлари ҳар бир грунт тури учун тажрибалар ёрдамида ўрнатилади. Оптимал намликнинг қийматлари:
• Майда заррачали ва чангсимон қумларда 8...14 %;
• Супесь (қумоқ тупроқда) 9...20 %;
• Суглинок (соғ тупроқда) 12...20 %;
• Гил 16...30 % оралиқларда ўзгаради.

• САВОЛ-ЖАВОБ учун НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ:
• 1.Грунтлар физик хоссаларининг тажрибалар ёрдамида аниқланадиган асосий кўрсаткичларига нималар киради?
• 2.Грунт қаттиқ заррачаларининг зичлиги тушунчаси ва уни аниқлаш усулларини эсланг.
• 3.Грунтнинг табиий ҳолатдаги зичлиги ва намлиги қандай аниқланади?
• 4.Грунт скелетининг зичлигини аниқлаш ифодасини келтириб чиқаринг.
• 5.Грунтнинг ғоваклиги ва ғоваклик коэффициенти деганда нимани тушунасиз?
• 6.Грунтнинг намланиш даражаси қандай аниқланади?
• 7.Грунтнинг сувга тўла тўйинган ҳолатдаги зичлигини аниқлаш ифодасини эсланг.
• 8.Грунтнинг сувдаги муаллақ солиштирма оғирлиги қандай аниқланади?
• 9.Сочилувчан грунтларнинг зичланиш коэффициенти деганда нимани тушунасиз?
• 10.Сочилувчан грунтларнинг зичланиш коэффициенти бўйича турларини эсланг.
• 11.Грунтларнинг оптимал намлиги деганда нимани тушунасиз?

• 3-илова