Guliston davlat universiteti pedagogika fakulteti pedagogika- psixologiya

AQSHda kasbga yo’naltirish
o’quvchilarning kasblar 
bo’yicha axborotlarga ega bo’lishni ta‘minlash, 
kelajakda 
maqbul kasbni tanlab, ishga kirishlariga yordam berishdan 
iboratdir. O’quvchilar turli mutaxassisliklar mazmuni 
bilan tanishib, mehnat o’qituvchilaridan maslahat oladilar. 
Kasbga yo’naltirishda «Gaydens» psixologik-pedagogik 
xizmatining yo’lga qo’yilishi muhim o’rin tutadi. 

---

27
Kanadada 
xalq xo’jaligining 22 tarmog’i bo’yicha 315 kasb guruhlariga 
jamlangan mutaxassisliklar yuzasidan dastur mavjud bo’lib, shu asosida yoshlar 
kasb tanlaydilar.
Rossiyada
yoshlarni kasbga yo’llash ishlari mehnat va xalq ta‘limi tizimiga 
bo’ysunadi.
Talabalar ta’limini qo’llab-quvvatlashda eng muhim aspektlardan biri 
talabalarni o’z bajarayotgan ishlari bo’yicha qayta aloqa olishlaridir. Semestrli 
tizim doirasidagi odatdagi xato, bu talabalarni semestr oxirida ularni 
baholangan ishlari baholar va o’qituvchini qisqa izohi bilan qaytarilganda 
faqatgina ular qanday yaxshi yoki yomon natija olganliklarini bilishlaridir. Bu 
paytga kelib, biron bir chora ko’rish kech bo’ladi. O’qituvchini nuqtai nazaridan, 
katta sonli talabalar guruxida bir semestr doirasida qisqa vaqt ichida 
talabalarga qaratilgan qayta aloqani ta’minlash qiyindir.  
Ushbu muammoga oson javobni o’zi yo’q lekin ba’zi bir taklif qilingan 
yechimlar quyidagidan iborat bo’lishi mumkin. Talabalar o’zlarini 
baholanadigan yakuniy ishlarini bir qismini kursni yarmida topshiradilar, yoki 
ular o’z ish rejalarini topshiradilar. Alternativ holda, baholanadigan ishni bir 
kichik qismi ertaroq topshirilib, uni qaytib olish sanasi yakuniy ishni 
tamomlashdan oldin belgilanadi. Ba’zi fanlarda onlayn baholashni qo’llash 
mumkin, bunda ishlar elektron tarzda belgilanib, talabalarga shu zahotiyoq 
ularni natijalari qayta jo’natiladi. Bunday baholash talabani o’z vaqti doirasida 
amalga oshiriladi, va qayta aloqa avtomat ravishda bajariladi.  
 O’z o’zini baholash xam foydali bo’lishi mumkin ta’lim bo’yicha qayta 
aloqani ta’minlash uchun, agar ular yaxshi tuzilgan bo’lsa, baholash mezoni 
yaxshi tushunilsa, masalan bularni talabalar bilan mulohaza qilinsa.
11
  
Angliya
maktablarida kasbga yo’naltirish o’quv jarayonining maxsus 
qismidir. O’rta o’quv muassasalarida asosiy ishni kasbga yo’naltiruvchi 
mutaxassislar bajaradilar. Ular o’quvchilarga o’z qobiliyatlari va qiziqishlariga 
mos ta‘lim yo’nalishini tanlash ishida yordam beradi. Kasbga yo’naltiruvchi 
xizmatlari bilan mustahkam aloqada bo’ladilar. Ular biror kasb egasiga 
qo’yiladigan talablarni guruhlashlari va maktab bitiruvchilarining kasbiy 
imkoniyatlarini to’g’ri baholashlari kerak. Kasbga yo’naltiruvchi o’qituvchilardan 
o’quvchilarga individual yondashuv talab etiladi.
Bunday yondashuvni ta‘minlash uchun o’qituvchilar har bir o’quvchi 
uchun shaxsiy ma‘lumotnoma yuritadilar, unga doimiy ravishda o’quvchining 
o’zlashtirishi, umumiy va jismoniy rivojlanish sharoitlari haqidagi ma‘lumotlar 
kiritib boriladi. Bundan tashqari ma‘lumotnomada anketa, test, suhbat natijalari 
ham o’z ifodasini topadi. O’quvchilar shaxsini o’rganishda mustaqil tavsiyalar 
metodi, ya‘ni o’smir va uning hayot borasidagi o’y-fikrlariga tayaniladi.
11
A handbook for teaching and learning in higher education : enhancing academic
practice / [edited by] Heather Fry, 
Steve Ketteridge, Stephanie Marshall.–3rd ed.
p. cm. pp: 120,121.

---

28
Oliy Ta’lim Sifatini Ta’minlash bo’yicha Agentlik kvalifikatsiya 
xarakteristikalariga asosan, odatda muvaffaqiyatli, oliy pog’onadagi talabalar 
dalillarni tanqidiy baxolash, farazlar tuzish, abstrakt kontseptsiyalar va 
ma’lumotlar tuzish, baholash, muammoni yechish yo’lida kerakli savollarni 
shakllantirish, yoki muammoni echimi uchun bir qator yechimlarni aniqlash 
borasida qobiliyatga ega bo’lishlari mumkin” (QAA, 2001).  
Ba’zida biz o’ylashimiz osonki, talabalar tahlil, tanqidiy tushunish, 
interpretatsiya, baholash, dalillar keltirish kabi terminlar nima anglatishini 
biladilar deb.  
Ushbu terminlarni ma’nosi mahsus fanlarga tegishli bo’lib, masalan bir fan 
doirasida o’qituvchilar talabalardan ushbu terminlarni o’z ishlarida qo’llashda 
har xil natijalar kutishlari mumkin. Natijalar va baholash mezonlari yordamida 
ko’proq ochiqlikka erishish mumkin, lekin shu narsa, o’qituvchilar etarli vaqt 
ajratib talabalar bilan ushbu terminlarni ma’nosi haqida suhbat qurishlari va ani 
shu terminlarni qo’llab talabalar bilan qayta aloqa o’rnatishlari zarur.
12