Guruh: 1as-21met bajardi: Abduvaliyeva Gulshoda Qabul qildi: Qarshiboyev Sherzod

Fizik xossalari. Kimyoviy toza temir oq kumushsimon 
metall. U alyuminiydan bir oz qattiqroq.Oltin va kumushga 
nisbatan yumshoq. Agar motorni yakori toza temirdan 
yasalsa uning quvvati kremniyli temirga qaraganda 2 marta 
ortishi aniqlangan. Temirni to’rtta allotropik shakl 
o’zgarishlari ma’lum. Bularga alfa, betta va gamma temirlar 
kiradi. Alfa temir 769
o
C gacha , betta temir esa 
910 
o
C
gacha , gamma temir 1400 
o
C va sigma (4 shakl 
o’zgarish) 1510 
o
C gacha mavjud. Agar temir tarkibida C,Si? 
Mn bo’lsa ular aralash holida bo’ladi. Toza temir suyuqlanish 
temperaturasi 1539
o
C lekin 600
o
C da yumshoq bo’lib 
qoladi. 1000
o
C da sim qilib cho’zilishi va bir-biriga 
ulanishi mumkin. 

---

*
Siderit (yun. sideritis — temir) — karbonatlar
, sinfiga mansub mineral. Sinonimi — temir shpati. ,
, Kalsit guruhidagi temir karbonati. Kimyoviy , ,
/ formulasi FeCO,. Tarkibida 62% FeO, 38% SO2 bor. 
Tabiatda FeCO3—MpSO3; FeCOjMgCO,; FeCO3CaCO3 va 
FeCO3—SoSO3 kabi izomorf qatorlarni tashkil etadi. Kristallari 
romboedrik, prizmatik va tabletkasimon boʻladi. Kristall 
strukturasi ankeritnikiga oʻxshash. Agregatlari donali oolitli, 
tuproqsimon; qizgʻishjigarrang, sargish va yashilsimon kulrang. 
Nuraganda toʻq qoʻngʻir rangga oʻtadi. Qattiqligi 4—4,5; zichligi 
qariyb 4 g/sm³. Shishasimon yaltiroq, qizdirilganda NaCl da 
eriydi. Katod nuri taʼsirida yorqin pushti rangda tovlanadi. 
Gidrotermal, metamorfik va choʻkindi yoʻllar bilan tiklovchi 
geokimyoviy sharoitlarda hosil boʻladi. Muhim temir rudasi 
hisoblanadi. Oʻzbekistonning deyarli barcha rudali rayonlarida 
uchrasada, amalda ishlatilmaydi. 

---

*