Guruh: 412-20 guruh

Verbal ta’sir - bu so`z va nutqimiz orqali ko`rsatadigan ta`sirimizdir. Bundagi asosiy vositalar so`zlardir. Ma`lumki, nutq – bu so`zlashuv, o`zaro muomala jarayoni bo`lib, uning vositasi – so`zlar hisoblanadi. Monologik nutqda ham, dialogik nutqda ham odam o`zidagi barcha so`zlar zahirasidan foydalanib, eng ta`sirchan so`zlarni topib, sherigiga ta`sir ko`rsatishni xohlaydi.


Noverbal ta’sirning ma`nosi «nutqsiz» dir. Bunga suhbatdoshlarning fazoda bir-birlariga nisbatan tutgan o`rinlari, holatlari (yaqin, uzoq, intim), qiliqlari, mimika, pantomimika, qarashlar, bir-birini,bevosita his qilishi, tashqi qiyofa, undan chiqayotgan turli signallar (shovqin, hidlar) kiradi. Masalan, agar uchrashuvning dastlabki daqiqalarida o`rtog`ingiz sizga qaramay, atrofga alanglab, «Ko`rganimdan biram xursandman», desa, ishonasizmi? Muloqot jarayonidagi xarakterlinarsa shundaki, suhbatdoshlar bir - birlariga ta`sir ko`rsatmoqchi bo`lishganda, dastavval nima deyish, qanday so`zlar vositasida ta`sir etishni o`ylar ekan. Aslida esa, o`sha so`zlar va ular atrofidagi harakatlar muhim rol o`ynarkan.

Ularning barchasi Muomala jarayonini yanada ko'chaytirib, suhbatdoshlarning bir-birlarini yaxshiroq bilib olishlariga yordam beradi. Amerikalik olim Megrabyan formo'lasiga ko'ra, birinchi marta ko'rishib turgan suhbatdoshlardagi taassurotlarning ijobiy bo'lishiga gapirgan gaplari 7%, paralingvistik omillar 38% va noverbal harakatlar 58% gacha ta'sir qilarkan. Muomalaning qanday kechishi va kimning ko'proq ta'sirga ega bo'lishi sheriklarning rollariga bog'lig. Ta'sirning tashabbuskorida ataylab ta'sir ko'rsatish maqsadi bo'ladi va u bu maqsadni amalga oshirish uchun barcha yugorida ta'kidlangan vositalardan foydalanadi. Masalan, rahbar xodimini unga ishi tushib chaqirsa, xodimini o'rnidan turib kutib oladi, quyuq so'rashadi, keyin maqsadga o'tadi.

Xulosa
Xulosa qilib aytganda, muallim pedagogik jarayonda yetakchi kishi, ya’ni bolani to‘g‘ri yo‘lga yetaklovchi shaxs hisoblanadi. O‘quvchi nutq so‘zlashni, muomala va til odobini, asosan, o‘qituvchi timsolida anglab oladi. Shunday ekan, har tomonlama mukammal sifatlarga ega bo‘lgan, eng avvalo, chiroyli nutq egasi bo‘lgan, o‘zbek tilining sofligini saqlagan holda so‘zlay oladigan, davlat tili qoidalarini puxta egallagan va til bilimini to‘liq o‘zlashtirgan yuksak madaniyatli pedagog kadrlarni tayyorlash bugungi kunning dolzarb vazifalaridan hisoblanadi. Ertangi kunimiz kelajagi bo‘lgan bolajonlarimizga millatning ruhi bo‘lmish ona tiliga bo‘lgan muhabbatni shakllantirish bugungi zamon o‘qituvchisining asosiy maqsadi bo‘lmog‘i lozim.

Foydalanilgan adabiyotlar: “Ilm-fan muammolari yosh tadqiqotchilar talqinida” mavzusidagi 1-sonli respublika ilmiy-onlayn konferensiyasi 21 1. Mirziyoyev Sh.M. “O‘zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzi va mavqeyini tubdan oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”. 21.10.2019 PF-5850-son. https://lex.uz 2. Axmedjonova D.K. Muloqotning verbal va noverbal vositalari. 26.04.2022. – B.2. https://fayllar.org/muloqotning-verbal-va-noverbal-vositalari-axmedjonovadilafroz.html 3. Djurayev R.X. Pedagogik atamalar lug‘ati. Toshkent – 2008, -B.15.