Guruh talabasi hamzayeva firuza

Chiziqli nuqsosnlar 
O`lchamlari faqat ikki yo`nalishdagina kichik bo`lgan nuqsonlarga aytiladi. 
Bunday nuqsonlarning eng muhimi dislokatsiyadir. Nuqtaviy nuqsonlar zanjiri 
ham chiziqli dislokatsiyaga kiradi. 
Sirt (yuza) nuqsonlar 
O`lchamlari faqat bir yo`nalishda kichik bo`lgan nuqsonlarga aytiladi. 
Bunday nuqsonlarning kristall donachalari orasidagi chegaralar, bloklar orasidagi 
chegara yoki fazalar orasidagi chegara yuzalari ham yuza (sirt) nuqsonga ko`radi. 
Dislokatsiya deb deformatsiya natijasida chegaradagi yacheykani 
atomlarining o`z o`rnidan ko`chmasligiga aytiladi. Demak, dislokatsiyaning eng 
muhim parametri siljish vektoridir. Siljish vektori odatda Byurgers vektori ham 
deb ataladi. Dislokatsiya surila oladigan yoki tutilib qoladigan bo`lishi mumkin, 
boshqacha qilib aytganda, mukammal yoki nomukammal bo`lishi mumkin. 
Nomukammal diklokatsiya deformatsiyalangan paytda to`siqlik qilishi mumkin. 
Shuning uchun ham deormasiyaga qarshiligi ortadi. 
rasm. Chiziqli nuqson (dislokatsiya). 

---

Dislokatsiyaning o`zi chiziqli yoki burama bo`lishi mumkin. Chiziqli 
dislokatsiya deb, siljish vektoriga perpendikulyar bo`lgan dislokatsiyaga aytiladi. 
Burama dislokatsiyada atomlarning siljish yo`nalishi siljish vektoriga parallel 
bo`ladi. 
Shuni ham, aytish kerakki, dislokatsiya surilish yo`li bilan yoki diffuziya 
yo`li bilan ko`chishi mumkin. 
Dislokatsiya kristallanish boshlanishi bilanoq paydo bo`ladi va metall 
xossalariga ta'sir qiladi. Agar dislokatsiya bo`lmasa, metall mustahkamligini 
eksperimental ravishda o`lchasak, uning nazariy miqdorga yaqinligi ko`payadi. 
Real metallar dislokatsiya ko`payib borgan sari uning mustahkamligi avval 
kamayib boradi, so`ngra yaxshi o`sadi. Dislokatsiya ko`payishi joyda qo`shimcha 
elementlar ham yoqiladi, natijada dislokatsiya qo`shishga xalaqit bermaydi. 
Dislokatsiya zichligi metall mustahkamligini orttiradi.