Guruh talabasi Ozoda Norqulovaning”JAhon ta’lim tizimida boshlang’ich ta’limni o’qitishga xos samarali yondashuvlar fanidan

1.Uzunligi 
PIRLS:1000ta so’zgacha 
PIRLS-literacy o’qish savodxonligi darajasi past bo’lgan mamlakatlar uchun 400-
500taso’z 
2.Mavzu: 
-Adabiy matnlar asosiy mavzuga ega bo’lib, u berilgan matndan tashqari o’quvchi 
tomonidan umumlashtiriladi. 
-Axborotdan iborat bo’lgan matnlar o’quv materiallaridan olinmagan mavzuni 
yoritibberishikerak. 
3.Til-Qismlar 40dan ortiq tillarga tarjima qilinadi, shuning uchun tarjima qulay 
bo’lishi muhimdir. 
-Metafora yoki epitet kabi aniq ifodali tasvirlash so’zlari tanlanadi.Hech qanday 
so’zlashuvga oid leksika yoki jargon ishlatilamaydi-Haddan ziyod texnik vositalar 
ishlatilmaydi. 
4.Mazmuni 
-Matnning mazmuni 9-10 yoshdagi o’quvchilarning yosh xususiyatlariga mos 

---

, grafiklar kabi visual elementlar bilan bog’liqligini kuzatish shartdir. kelishi kerak.-
Ayrim ma’daniyatlarga juda xos bo’lgan mavzulardan chetlanmoq kerak.Matn shu 
yoshdagi maktab o’quvchilari uchun qiziqarli va zavqli bo’lishi kerak. -Yaxshi 
yozilgan va unchalik tanish bo’lmagan bo’lishi lozim. 
5.Bog’liklik va ketma-ketlik. 
-Syujetning mantiqiy tuzulishiga rioya qilish muhimdir. 
-Oddiy va murakkab gaplarning bir xil ishlatilishi. 
-Agar dialog ustunlik qilsa, ma’lumotni birlashtirib, murakkab gaplarni qo’shish 
kerak. 
-Axborot matnda matnning strukturasi va ma’lumotning mantiqiy ketma-ketligini 
sarlavhalar, jadvallar 
Bu dastur asosida olib borilyotgan ushbu jarayonlar bevosita fanlar bilan va 
fanlararo bog’liqlik tarzda olib borilishi lozim bo’ladi. Quyida integratsiya va 
baholash dasturlari asosida olib boriladihan qisqacha fikrlrga e’tibor qaratamiz. 
Integrastiyaning asosini fanlararo aloqadorlik tashkil etadi va o`zining rivojini 
Integrastiya g`oyasida topadi. Integrativ mazmunga ega bo`lgan predmetlarni 
o`rganish bo`lajak mutaxassislar bilimi, ish uslublari, shaxsiy fazilatlari yaxlit, bir 
butunligini ta’minlovchi omil sifatida qaraladi.Yu.M.Kolyagin fikriga ko`ra, ta’lim 
tizimida integrastiya ikki xil ma’noda qo`llanilishi mumkin: 
1. O`quvchilarda atrofimizdagi olam haqida bir butun, yaxlit tasavvurni 
shakllantirish (bunda integrastiyaga ta’lim maqsadi sifatida qaraladi). 
2. Predmetlardan beriladigan bilimlarni yaqinlashtirishning umumiy platformasini 
topish (bu erda integrastiya-ta’lim vositasi hisoblanadi).Birinchi ma’no bo`yicha 
integrastiya O`quvchi bilim dargohiga dastlabki qadamini qo`yishidanoq, dunyoni 
yaxlit, bir butun, uning barcha elementlari o`zaro bog`langan tizim sifatida tasavvur 
qilib olsin.Ikkinchi ma’noda integrastiya O`quv fanlaridan beriladigan bilimlarning 
o`zaro to`qnash(uchrash)gan eri(nuqtasi)da yangi tasavvurlarni anglay olsin. 
Dastlab, fanlardagi fikr(g`oya)lar to`qnashgan nuqtada avvaldan bo`lgan 
tabaqalashgan bilimlardagi kamchiliklarni to`ldirishga, ular o`rtasida bo`lgan 
bog`lanishlarni tarkib toptirishga da’vat etsin. Huddi manashu tarzda olib 

---

boriladigan integratsiyalash jarayonni PISA,PERLS dasturlari talablari asosida olib 
borilishi kerak bo’ladi. Bu jarayon fanlarni o’qitish jarayonini baholash dasturlari 
asosida olib borish ya’ni fanlarni baholash dasturlari bilan integratsiyalash 
hisoblanadi. 
PIRLS savollaridan namunalar 
Dehqon juda xursand bo’ldi. U burgut bolasini oilasiga ko’rsatdi, keyin uni tovuq va 
jo’jalarning oldiga ehtiyotkorlik bilan joylashtirdi. “Burgut qushlar podshohdir”,-
dedi u, lekin biz uni tovuq bo’lishga o’rgatamiz deya ta’kidladi.Shunday, 
qilib burgut tovuqlar orasida yashab, ularning yashash tarzini o’rganibdi. U o’sib 
ulg’ayganida, tashqi ko’rinishidan ular ko’rgan boshqa tovuqlardan tamomila farq 
qilar edi. 
Savol:Uchaqol burgut uch! 
1.Matnda dehqon hikoyaning boshida nimani qidirish uchun yo’lga otlangan edi? 
A) Buzoqni B)Podani C)Toshli qoyani D)Burgut bolasini 
2. Dehqonning burgut bolasiga ehtiyotkorona munosabatda bo’lganligini matnda 
qaysi holat ochib berdi? 
A) U burgut bolasini ikkala qo’lida ehtiyotkorlik bilan oldi 
B) U burgut bolasini uyga olib kelgan edi 
C) U burgut bolasini iniga qaytarib qo’ygan edi 
D)U daryo bo’yidan burgut bolasini izlagan edi 
3.Dehqon burgut bolasini uyiga olib kelganida uni nima qildi? 
A)Burgutni uchishga o’rgatdi 
B)Burgutni ozod qildi 
C)Burgutni tovuq bo’lishi uchun shug’ullantirdi 
D)Burgutga yaxshi uya qurib berdi 
PIRLS xalqaro tadqiqoti boshlang'ich sinf o'quvchilarining o'qib tushunish 
ko'nikmalarini qay darajada rivojlanganligi haqidagi ma'lumotlarni xalqaro 
miqyosda taqqoslash imkonini beradigan, o'qish va o'qitishni yaxshilashda ta'lim 
sohasidagi davlat siyosatiga xizmat qilishi mumkin bo'lgan tahlillarni taqdim etadi. 
Hozirgi vaqtda PIRLS ta'rifiga ko'ra, o'qish savodxonligi jamiyat tomonidan talab 

---

qilinadigan va inson tomonidan qadrlanadigan yozma til shakllarini tushunish va 
ulardan foydalanish, shuningdek, matnlardan turli shakllarda ma'no hosil qila olish 
qobiliyati hamdir
[1]
. 
Tadqiqot doirasida asosiy e'tibor tushunishni namoyon qilishdan o'zlashtirilgan 
ma'lumotlarni qanday qilib yangi loyihalar va vaziyatlarda qo'llay olish 
qobiliyatlarini namoyon qilishga qaratilgan. 
O'quvchi bu jarayonning faol qatnashuvchisi bo'lib, ma'no yaratadi, matn 
ustida mushohada yuritadi va samarali o'qish strategiyalarini ongli ravishda tanlab 
qo'llaydi. Har bir matn turi odatiy shakl va qoidalarga amal qilgan holda o'quvchiga 
matnni sharhlashga yordam beradi. Har qanday matn turli shaklga ega bo'lishi 
mumkin. Bular an'anaviy kitoblar, jurnallar, hujjatlar va gazetalar, shuningdek, 
raqamli ko'rinishdagi yozma shakllarni ham o'z ichiga oladi. 
PIRLS tadqiqotida o'quvchilarning dars vaqtida va maktabdan tashqari vaqtlarida 
o'qishini ikki turi baholanadi: 
1. O'quvchining adabiy tajribasini baholash maqsadida o'qish; 
2. Ma'lumotni o'zlashtirish va undan foydalanish maqsadida o'qish. 
Tadqiqot qoidalariga muvofiq, badiiy va informatsion matnlarni o'qiyotganda o'qish 
qobiliyatining to'rtta guruhi baholanadi: 
•