Guruhi talabasi buvanazarov bekzodning

1. Davlat g’aznachiligining idoralari- Vazirlik apparatida ham, hamda hududlarda.
2. «Frans-trezor» agentligida ham
Frantsiyada G’aznachilik funktsiyalari Davlat G’aznasi va Davlatning hisob-kitob
yuritish bosh derektsiyasi o’rtasida bo’lingan. Har ikkala tashkilot yuqori
tashkilotlarning
ikkinchi
pog’onasi
hisoblanadi:
Davlat
G’aznasi
Moliya
Vazirligining, Davlatning hisob-kitob yuritish bosh derektsiyasi Byudjet vazirligining
tarkibiga kiradi.
Frantsiyada barcha moliyaviy resurslar G’aznachilikning yagona hisobraqamida
yig’iladi, bu mablag’larning miqdori Markaziy Bankda joylashgan barcha tushumlar
va to’lovlar yig’iladigan shu hisobraqam bilan nazorat qilinadi. “Davlat G’aznasi
quyidagi huquqlarga ega”
■ byudjet mablag’lari taqsimlovchilarining taqdim qilgan kirim orderlarini,
shartnomalarda belgilangan qarz talabnomalarini ijro qilish uchun qabul qiladi,
shuningdek, qarz majburiyatlari bo’yicha naqd pullarni va davlat tashkilotlarining
huquqi bo’lgan boshqa shakldagi tushumlarni oladi;
■ buyruqqa asosan, kreditorlarning talabi bo’yicha taqdim qilingan hujjatlar asosida
xarajatlarni to’lovini amalga oshiradi, shuningdek, sud qarorlarini ijro qiladi;
■ davlat muassasalarini yoki ularning ishonchli vakillariga qarashli pul mablag’larni
va modd iy boyliklarni saqlashni va qo’riqlashni ta’minlaydi;
■ naqd pullar bilan amalga oshiriladigan operatsiyalarni bajaradi;
■ amalga oshirilgan moliyaviy operatsiyalarni tasdiqlaydigan buxgalteriya hisob-
kitobi bo’yicha yuritiladigan xujjatlarni saqlaydi;
■ buxgalteriyada ularga yuklatilgan buxgalteriya hisob-kitobini olib boradi.
“Mamlakatda g’aznachilik organlari Davlat byudjetini to’ldirish va ijro qilishni
ta’minlaydigan 4000 dan ortiq bo’limlariga ega. G’aznachilik organlari davlatning

---

soliqli va soliqsiz daromadlarini yig’ib oladi va kerakli nazorat ishlaridan keyin
davlat mablag’larini sarflanishini amalga oshiradi.
G’aznachilik organlari daromadlar tushumining va Davlat byudjeti xarajatlarining
hisobkitobini yuritadi. Bu vazifa har bir geografik departamentda tayinlangan Bosh
g’aznachiga yuklatilgan. Ularning amalga oshirgan moliyaviy operatsiyalari
to’g’risidagi ma’lumotlar har kuni G’aznachilikning Markaziy Hisob agentligi Bosh
buxgalteriyasida ishlov uchun yig’iladi.
Bundan tashqari, G’aznachilik organlari davlat tashkilotlarini-ta’lim muassasalarini,
ijtimoiy ta’minot va boshqaruv organlarini hamda ijtimoiy turar joy tashkilotlarini
moliyaviy faoliyatini tekshiradi va nazorat qiladi”2. Bosh G’aznachi joylardagi 27000
muassasalarni (davlat buxgalterlarini, davlat tashkilotlarini- ta’lim muassasalarini,
ijtimoiy ta’minot va boshqaruv organlarini hamda ijtimoiy turar joy tashkilotlarini)
nazorat qilishi shart. Davlat buxgalterlari mintaqalar, departamentlar, kommunalar,
shuningdek, mahalliy davlat tashkilotlari bo’yicha hisob- kitob yuritadilar.
Davlat
buxgalterlari
byudjet
mablag’lari
taqsimlovchilarini
moliyaviy
maslahatchilaridir.
1. 1. Daromadlar sohasida:
a) davlatning qarz talabnomalarini undiradi;
b) davlat muassasalarining har bir guruhi uchun qabul qilingan amaldagi qonun
hujjatlarida va nizomlarda ko’zda tutilgan daromadlar olishga ruxsat beradi.
1. 2. Xarajatlar sohasida:
a) byudjet mablag’larini taqsimlovchilarining vakolatlarini nazorat qiladi;
b) kreditlarni mavjudligi nazorat qiladi;
c) qarz majburiyatlarida ko’rsatilgan muddatlarni nazorat qiladi;
d) xarajatlarni aniq byudjet tasnifi bo’yicha amalga oshirilishi nazorat qiladi.

---

3.Mol-mulk sohasida:
a) mulk egalarining huquqlarni. imtiyozlarini, ipotekalarni va nazorat qiladi;
b) buxgalteriya hisob-kitobi olib boriladigan mol-mulkni saqlanishi nazorat qiladi.
Har bir xodimga va “deontoloniya”3 ga bag’ishlangan axborot byulletenning 1995
yilgi “Davlat G’aznasining yangiliklari” nomli maxsus soni nashr qilindi. Bundan
tashqari, turli me’yoriy xujjatlarda xodimlarga yuklatilgan vazifalarni bajarish
jarayonidagi talablar, kasbiy mahorat etikasining qonun-qoidalari berib boriladi.
Shuningdek, deontoloniyaga bag’ishlangan boshlang’ich o’rganishga mo’ljallangan
darslar tizimli ravishda olib boriladi. Inspektor-stajyorlar, Davlat g’aznasi ishlarini
bajaruvchilar uchun G’aznachilikning Milliy Maktabida shu mavzularda maxsus
ma’ruzalar o’qiladi. G’aznachilik organlari xodimlarini kasb mahoratini oshirish
maqsadida deontoloniya mavzusida o’quv dasturlari tuziladi.
Mazkur tizimda mablag’lar harakati va ulardan maqsadli foydalanishi ustidan joriy va
keyingi nazoratni kuchaytirishga oid qonunlarni, me’riy hujjatlarni, yo’riqnomalarni
bilmasdan turib, g’aznachilik organlaridagi mutaxassislarning kasbiy tayyorgarligisiz
ishni tashkil etish mumkin emas. Shu bois respublikamizda ham g’aznachilik
bo’limlaridagi kadrlar masalalalarini hal etishda moliya, soliq, bank sohasida ish
tajribasiga ega bo’lgan mutaxassislar tanlab olinishi va kasbiy malakasi oshirilishi
zarurdir.
Davlat g’aznachilik idoralarining vazifalar va funktsiyalari ko’rib chiqamiz.
Funktsiyalar:
1. Tushumlarni nazorat qilish. Frantsiya g’aznachiligi to’g’ri soliqlarni (daromad
solig’i( Frantsiya g’aznachilik tomonidan ishga solgan boshqa soliqlarga ko’ra eng
katta yig’imlar), jarimalar va x.k.) shu jumladan tulanmagan soliqlarni yig’ish.
Hamda Frantsiya g’aznachiligi mahalliy byudjetlarga soliqlarni yig’adi (er solig’i,

---

shahar qurilishiga soliqlar, “Kasb” soliqlari va x.k) Davlat byudjetiga Frantsiyaning
iqtisod, moliya va sanoat vazirligi tuzilmasidagi boshqa idoralar xam soliqlarni
yig’adi.G’aznachilik
barcha
aytib
o’tilgan
daromadlarni
ro’yxatga
oladi.Birlashtirilgan xisob raqam bo’yicha operatsiyalarni o’tkazish huquqiga faqat
G’aznachilik ega.
2. Davlat xarajatlarini amalga oshirsh va nazorat qilish. Frantsiya G’aznachiligi orqali
Markaziy xukumati va maxalliy hokimiyat organlarining harajatlar o’tkazilayapdi.
2003 yilda Markaziy hukumatning harajatlari 347 mlrd. Evroga yaqin miqdorida
tashkil topgan. Shu paytdagi maxilliy xokimyat organlarining xarajatlari 142 mlrd.
Evroga teng bo’lgan(2002 yilga ko’ra 5 %ga oshgan.). Frantsiya xukumati qo’ydagi
asosiy yo’nalishlar bo’yicha davlat xarajatlarini bajarilish tizimining strategik
rivojlanish siyosati o’tkazilayapti:
 Xokimiyat detsentralizatsiyam;
 Operatsiyalarni o’tqazish vaqtni qisqartirish;
 Potentsialda xavfli bo’lgan operatsiyalarni(masalan, xarajatlarning ayrim
yo’nalishlari (davlat xaridlari, dotatsiyalar, subventsiyalar va x.k.)katta
miqdordagi xarajatlar) tanlab nazorat qilinishiga e’tiborni to’plash.
Bugungi kunda davriy va kam miqdorda bo’lgan to’lovlar (~ 100-200
Evro) amalda nazoratga olinmayapti. Shu bilan birga barcha tulovlar
faqat maxsulotlar qabul qilingandan keyin mavjud bo’ladi. Byudjet
bajarish bo’yicha ish vaqti bo’yicha aniq belgilangan.
Maxalliy xokimiyat organlar xarajat operatsiyalarini o’tkazish to’la davri (Xisob
varaqasidagi mablag’larni qabul qilingan paytdan kassaviy xarajat qilish paytgacha
bo’lgan) - 11.5 ish kuni.
Markaziy xukumatning xarajat operatsiyalarini o’tkazish to’la davri- 8 kun.
Muddatlarni jiddiy qisqartirish markaziy xukumat amaldorlar yuqoriroq darajali kasb
bilarmonligiga hamda yuqoriroq darajada rivojlangan infratuzilmasiga bog’liqdir.

---

Istisno- davlat xaridlari. Ular uchun Evropa birlashmasi tomonidan direktiv tarzda 45
kunli muddat qo’yilgan. Shu bilan birga amaliyotda o’rta yilgi muddat 35 kundan
iborat.
3. Byudjet va xisobot ma’lumotlarini tayyorlash. Markaziy xukumatining daromadlar
xarajatlarini xisobga olishi Frantsiya G’aznachiligining 3500 bo’limlar tomonidan
o’tkazilayapti.Barcha ma’lumotlar xar kuni Markaziy ruyxatga olish agentligiga
(ASST) tushadi.
Quydagi davriy xisobotlar mavjud:

Frantsiya Iqtisod, moliya va sanoat vaziriga beradigan kundalik operativ
xisobot,

Frantsiya Iqtisod, moliya va sanoat vazirlik boshqaruviga xamda
parlamentga taqdim qiladigan kvartallik xisobot.
Jami Frantsiya markaziy xukumati va maxalliy xokimiyat organlarining byudjet
tashkilotlari soni 110 ming.
4. Konsalting. G’aznachilik amaldorlar byudjet tashkilotlar va maxaliy xokimiyat
organlarga moliyaviy konsultantlar bulib chikadi. Ular beradigan maslaxatlar byudjet
bajarilish protseduralari, soliq maoshlari va x. k. ga tegishli. 2002 yilda 7000ga yakin
rasmiy maslaxatlar berilgan edi.
Moliyaviy soxasidagi mutaxassislar bilan ta’minlash jiddiy muammolarga ega
bo’lgan Frantsiyada 36 ming kommunalar borligini nazarga olgan xolda shu
konsultattsiyalar byudjet xuquqiy munosabatlari sub’ektlari uchun juda xam muxim.
Shu ishni qilish uchun infarmatsion texnologiyalar aktiv ravishda ishlatiladi.Ikkita
ixtisoslashtirilgan dastur maxsulotlari xamda Frantsiya G’aznachiligining ommabop
sayiti mavjud.

---

Shu konsaltingni sifati Frantsiya G’aznachiligi uchun printsipial axamiyatga ega
chunki maxalliy xokimiyat organlari byudjetni bajarish jarayonida xosil bo’ladigan
nosozliklar uchun Adminstrativ va jinoyat javobgarligiga Frantsiya G’aznachiligintng
amaldorlari
tortiladi.
Munosib
ma’muriyatlar
vakolatchilar
faqat
siyosiy
javobgarligiga tortadi.
5. Umumiy mablag’larni va jamg’armalarni boshqarish. Frantsiya G’aznachiligida
quydagi moliyaviy resurslar ishlatiladi:
- Markaziy xukumatning;
- Maxalliy xokimiyat organlarining;
- Notariusning ;
- Vasiylikda bulgan jismoniy shaxslarning;
Asosiy vazifalar :
1. Frantsiya butun G’aznachiligining faoliyatini koordinatsiya qilish.
2. Davlat ruyxatga olish amaliyotining qoidalarini modernizatsiya qilish- Davlat
ruyxatga olish tizimining isloxati.
3. Maxalliy xokimiyat organlariga isloxatlarda yordam ko’rsatish.
4. Frantsiya G’aznachilik kadrlarini boshqarish.
Davlat moliyasini ro’yxatga olish boshqarmasi (Frantsiya g’aznachiligi) Markaziy
apparatning tashkiliy tuzulmasi.
Umumiy ma’lumot :
Frantsiya g’aznachiligi yagona raxbar tomonidan boshqariladi. Raxbarga ikkita
o’rinbosar bo’ysunadi.(Bittasi joriy masalalarni xal qilishini koordinilashtiriadi,
boshqasi
reinjiniring
(strategik
rivojlanish)
bo’yicha
ishlarni
o’zaro
muofiqlashtirishga javobgar)

---

Davlat moliyasini ro’yxatga olish boshqarmasini (Frantsiya g’aznachiligi) tashkiliy
tuzulmasi qulostida 7 ta boshqarmalar mavjud bularda 1100 odamlar ishlayapti.
Davlat moliyasini ro’yxatga olish boshqarmasi (Frantsiya g’aznachiligi) Markaziy
apparati Parijni Bersi tumanida joylashagn.
Mamlakat ichida va xorijda jami 3 528 bo’limi mavjud.Ulardan 3300 - operativ
idoralar. Ulardan 600 tasida 3 ta odam ishlayapti.Ulardan 60%i qishloqlarda
joylashgan.
Frantsiya G’aznachiligi xududiy organlar tuzilmasi Frantsiya ma’muriy xududiy
bo’linishiga ega. Frantsiya g’aznachiligi xududiy organlar tizimini maxaliy darajasini
strategik
rivojlanish
siyosati
bo’limlarni
ko’ydagi
yo’nalishlar
bo’yicha
ixtisoslantirish printsipi da o’tkazilyapti. Misollar :
- Soliqlarni yig’ish;
- Jarimalarni yig’ish;
- Mahaliy byudjetlar bilan ishlash.
Bugungi kunlarda “oralik” moliya boshkarmalar mavjud (ular tashkiliy ravishda
regional boshqarmalar va maxaliy bo’limlar o’rtasida joylashtirgan).
«Frans-Trezor» agentligi - iqtisod, moliya va sanoat vazirligining eng yosh va
dinamik ravishda rivojlayotgan idoralaridan biri bo’lib 2001yilda tashkil topgan va 30
shtatli xodimlardan iborat. EKS mablag’larini boshkarishida FTA xodimlari ko’ydagi
talablarni ko’llanma qilib olish kerak:
• Markaziy EKS ni doimiy kredit salvdosini ta’minlash;
• Eng kam byudjet xarajatlarni sarf qilib kassaviy operatsiyalarni
o’tkazish uchun bo’lgan ehtiyojlarni moliyalashtirish;
• Ortiqcha pul mablag’larni eng foydali shartlarida joylashtirish;

---

• Frantsiya davlat qarzni samarali boshkarish.
Quyidagi
talablarga
javob
berish
uchun
FTAda
byudjet
oqimlarni
istiqbollashtirish va analiz qilish, ko’p multiplikatorlarni o’ziga olgan zamonaviy
metodlaridan, g’aznachilikni qimmatbaho kog’ozlar asosiy va ikkilamchi
bozorlarda, xamda nafaqat Frantsiyadagi, balki boshqa Evro zonadagi
mamlakatlardagi depozit va byudjet kredit bozorlarda faoliyat ko’rsatishidan
foydalanilyapti.
FTAni tashkil topishidan byudjet samaraligi shuni ko’rsatadi-ki, to’la
bo’lmagan birinchi ish yili ichida Frantsiya byudjetiga 500 mln. evroga yaqin
pul (asosan bo’sh byudjet mablag’larni joylashtirishdan tushgan daromadlar
ko’rinishida) tushdi.
Frantsiyada Byudjetni bajarilishini g’aznachilik tizimida chukur tashkiliy
o’zgarish bo’ldi. 1959 yildagi Organik Qonuni o’rniga 2001 yil 1 avgustda qabul
qilingan, 2006 yil 1 yanvardan ishga tushirilgan yangi “Davlat byudjeti
qonunlar haqida”
№ 2001-692 Organik Qonun chiqqarildi. Qonun qabul
qilingandan uni ishga tushirilgungacha o’tgan bunday uzoq vaqt Urishdan
keyingi paytlarda bo’lgan byudjet jarayonini chukur islohatlashtirishiga puxta
tayorlanish zaruriyati bilan izohlanadi.
Uch qismli masalasini hal qilish mo’ljallanmoqda:
• Byudjet jarayoni umummilliy maqsadli dasturlarini amalga oshirishi bilan
aniq natijalarga erishishni mo’ljal qilib ishlash;
•Byudjet transparentligi darajasini tubdan yaxshi qilish va uni(byudjetni)
bajarishiga Parlament tomonidan nazorat qilish darajasini kuchaytirish;
• Byudjetning mamlakatdagi iqtisodiy xayotida o’rnini va rolini oshirish.