H. R. Aminov 0 ‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan yoshlar murabbiysi, rassom
RANGLARDA KONTRAST KO‘RINISHLAR
Download 0.63 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- I.N.Kramskoy. “Soyabon ostidagi ayol”.
- 1. Adaptatsiya (konikma) nima 2. Issiq va sovuq ranglar ta’siri nimada 3. Kontrast ranglar qanday hosil boladi
- 1. Rang tuslarining qalinligi nima 2. Rang tuslarining ogirligi nimada 3. R A N G N IN G O Z IG A X O S X U S U S IY A T L A R I
- Ba’zi ranglarning sun’iy yoruglikda ozgarishi
- BO‘YOQ RANGINING KUCHI
- 1. Sun’iy yoruglikda rang qanday ozgaradi 2. Oq rang qanaqa korinishga ega 3. Rang kuchi nimada RANG XUSUSIYATLARI
- 1. Rangga sun’iy yoruglikning ta’siri nimada 2. Ranglar sun’iy yoruglikda qanday ozgaradi 3. Rang kuchi nima
|
RANGLARDA KONTRAST KO‘RINISHLAR Kartinada issiq va sovuq ranglar qarama-qarshi kelishi tabiatdagi yorug'lik va soya ranglaiga asoslanadi. Tabiatda yorug‘lik sovuq rangda bo‘lsa, soya issiq rangda bo'ladi va aksincha. Tekis yoritilgan yuzada yoki xira tekislikda ham issiq va sovuq ranglar yonma-yon turishi mumkin.
Biron rang yoki rang bo‘lakchani kuzatganimizda rang kontrasti qonuniyati asosida uning chegarasida qarama-qarshi rang hosil bo'ladi. Kontrast rang sezgidan tashqari yorugMik nuri ta’sirida ham hosil boMadi. Ya’ni, quyoshli qish kuni qorsoyasi ko‘k rangdaligi, osmon refleksi, sarg‘ish-zarg‘aldoq quyosh nuri bilan yoritilgan qor rangi kontrastini (ko‘k) hosil qiladi. Yoz kunlari soyalaming yorqin ko‘k- nilobi va binafsha ranglarda ko'rinishi ham kontrast rang tasawurini hosil qiladi. Rassom buyumlarning har xil reflekslarini tasvirlashdan tashqari, xolst yuzasidagi yorug'lik va soya joylarida ham issiq, sovuq ranglar jilosini aks ettiradi. Bularga e'tibor bermaslik ranglar munosabatini soxtalashtirishga olib keladi, tabiiy idrok qilishimizga salbiy ta’sir qiladi. Yorug'lik va soya qismlarda issiq va sovuq ranglar qarama-qarshiligi nafis tasviriy mahoratning zarur shartlaridan biridir. U garmonik kolorit hosil qilishga xizmat qiladi ( 17-rasm). Shunday qilib, boy va har xil o'zaro reflekslar, umumiy yorug'lik tusi va ranglar holati, asosiy yorug‘lik manbaining spektr turkumi ta'siri, kontrast ranglaming o'zaro ta’siri narsalaming jami rangini birlashtiradi, bir-biriga bog'laydi va yaqinlashtiradi. Ranglaming koloristik asosi — bu ranglar birligi prinsipidir. Kartinadagi bo'yoq ranglar birligiga bo'ysundirilmasa u doim yorqinligi bilan ajralib, jami bo'yoqlar gammasiga begona bo'lib 17-rasm. I.N.Kramskoy. “Soyabon ostidagi ayol”. qoladi. Shuning uchun kartina yoki etudga biron-bir rang berishda boshqa ranglar koloriti bilan bog'lash muhim. Umumiy rang ohangi bilan bog‘lanmagan rang xolost sathidan chiqib ketadi, qo‘shilmaydi, begona bo‘lib, tasviming umumiy rang tuzilishini buzadi. Kartina rang koloritini hal qilmaslik kartinaning qisman bo'linib ketishiga, kompozitsiya yechimiga salbiy ta’sir qiladi. Ma’lum yorug'lik vaqt holatini ko'rsatib bermaydi. Kolorit va rang munosabatlari qonuni shaklni chiziqlar orqali proporsiyalar birligida ko'rsata bilish, uning relyefmi, materialligini, fazoviy makonini aniqlash o'rab olgan jismlargi, har xil vaqtdagi yorug'lik holati va har xil ob-havo sharoitini sezish kabilardan iborat bo'ladi.
Savollar 1. Adaptatsiya (ko'nikma) nima? 2. Issiq va sovuq ranglar ta’siri nimada? 3. Kontrast ranglar qanday hosil bo'ladi? TONLARNING QALIN VA OG‘IRLIGI Rangshunoslikda rang qalinligi yoki quyuqligi deganda rang to'yinganligini ham tushunish mumkin. Ya’ni, rang aylanasidagi sariq rangdan binafsha ranggacha rang tusining qalinligi, to'qligini mashqlardan kuzatsak, sariq rangga oq bo'yoq qo'shib hosil bo'lgan rang tuslari ham bunga misol bo'la oladi (5-a,b rasmga qarang). Tabiatda kech kirishini kuzatib ko'raylik. Quyosh botishidan oldin tabiat nisbatan yengilroq (ochroq) rangda bo'lsa, quyosh ufqqa botayotganda ranglar ham quyuqlashgani va og'irlashayotganini kuzatish qiyin emas. Hatto oq qog'oz bo'lakchasi quyosh botishidan oldin qanday tusda edi-yu, quyosh botayotganda oq qog'oz kulrangsimon ko'rinishga kirganligini kuzatish mumkin. Albatta tabiatdagi rang o'zgargani yo'q. Faqat bizning ko'zimizga ranglar tusi nisbati shunday ko'rinadi, xolos. Qorong'i kecha yoki oydin kechada ham ko'zimiz ilg'ab olgan ranglar bir biriga nisbatan, ammo qoramtir va quyuqlashgan rang tuslarida ko'rinadi. Bunday holatlarni kuzatish bizning tasawurimizni boyitadi.
Shuningdek, tabiat qo‘ynida rangtasvir yaratish mashqlari rang sezish qobiliyatimizni boyitadi, ular orasidagi ranglar tusini hosil qilish mashqlari esa bilimimizni yanada oshiradi. Masalan, ikki xil manzarani: biri, kunduz kuni quyosh charaqlab turgan manzara, ikkinchisi, oydin kecha tasvirlangan manzara misoli fikrimizni isbotlashi mumkin (6— 10-rasmlarga qarang). Ikkala manzaradagi ranglami qiyoslashtirsak, bir-biridan ranglar farqini anglash qiyin emas. Bu misoldagi tuslar qalinligi (quyuqligi) va tus, rang og‘irligi fikrimiz dalilidir. (15 -a, b rasmga qarang).
Lak surkalgan moybo‘yoq tasviriy asar rangi porloq va yorqin ko'rinadi, lak surkalmagani esa aksincha. Moybo‘yoqda ishlangan kartina yuzi rang-barang qo‘yilgan bo‘yoq fakturasini odam ko‘zi Ba’zi ranglarning sun’iy yorug'likda o'zgarishi Tabiiy yorug‘likdagi rang Elektr yorug‘ligida bo‘yoq, rangning o‘zgarishi Oq Sarg‘ishsimon kulrang Kulrang Qizg‘ishsimon kulrang Sariq Oqarib ko‘rinadi Zarg‘aldoq Qizg‘ishsimon zarg‘aldoq Qizil Quyuqsimon qizil Binafsha Qizg‘ish binafsha Nilobi(havorang) Yashilsimon havorang To‘q-ko‘k Qoraga yaqin yaxshi qabul qiladi. Kartina rangi sun’iy yorug'likda tabiiy yorug‘likdagidan boshqacha ko‘rinadi. Sun’iy yorug'lik quyosh nuriga nisbatan ko‘k va binafsha nurlami juda kam beradi. Shuning uchun ham sun’iy yorug'likda hamma ranglaming tusi o'zgaradi. BO‘YOQ RANGINING KUCHI Matoda inson portretini tasvirlayotgan rassom shu kishi xarakteriga mos rang kuchini har doim ham bera olmasligi mumkin. Naturaning rang kuchini aniqlash bizning rangni idrok qilish qobiliyatimizga bog'liq. Inson chehrasiga qaraganimizda, uning haqiqiy rangini atrof- muhit, ya’ni yorug'lik ta’siri, masofa ta’siri kabilarda ko'ramiz. Kechqumn, oydinda va sun’iy yorug'likda rang sifati albatta o'zgaradi. Yorug'lik rangi inson chehrasi atrofidagi hamma rangni o'ziga bo'ysundiradi, natura rangini biroz kuchaytiradi. Masalan, elektming zaig'aldoq nurida oq rangli mato oq bo'lib ko'rinadi. Ammo uning issiq rangi unchalik emas. Haqiqatda matoda oq rang taralish miqdori katta emas. Elektr yorug'ligidagi oq mato zarg'aldoq rang tarqatishi apelsinning kunduz kuni tarqatayotgan rangidan kuchlidir. Agar bu oq matoni kechqumn yoki elektr yorug'ligida tasvirlamoqchi bo'lsak, uni albatta yorqin va to'q rangda oq bo'yoq aralashtirmasdan tasvirlash kerak. Biz ishlayotgan portret rang gammasida oq bo'yoqni ko'p ishlatsak uning tabiiy koloritini aniqlay olmaymiz. Surikovning “ Menshikov Berezovkada” kartinasida rang gammasi hamjihatliligini, yaqqolligini ko'rish mumkin. Kartinaning barcha qismlari yorug'lik shartlariga bo'ysundirilgan. Oq bo'yoq ishlatilgani sezilmaydi. Kolorit har doim ham rang kuchi asosiga qurilmay, balki neytral ranglar, rang tusi va natura ranglari munosabati asosida qurilishi ham mumkin. Bu holat Serov va boshqa ms realist rassomlari asarlarida aks etgan. Charaqlagan quyosh nurida natura rangi oqarib, ular orasidagi farq darajasi kamayadi yoki yo'qoladi. Bulardan ham rassom tasviming haqqoniy va jozibali chiqishida mahorat bilan foydalanishi mumkin.
Ba’zi rassomlar nafis tasviriy san’atda rang yorqinligini yoki bo‘yoqlar charaqlab turishini xush ko‘rsalar, ba’zilari oqish-xira va uncha kuchli bo‘lmagan ranglarni ma’qul ko‘radilar. Ammo yorqinlik, bo'yoq kuchi, oqish-xiralik kolorit qimmatini oshirmaydi. Haqiqiy kolorit ma’lum yorug'likda natura rangini tasvirlash, tabiat holatini va obrazni ochib berish bilan bog'lash rassom uchun muhim ahamiyatga ega.
Birinchi navbatda, bir buyumni boshqasidan ajratib turadigan rang tusi sifati, yorug‘lik va to‘yinganligi singari uchta jihat bilan tanishish zarur bo'ladi. Rangtasviming haqqoniyligi rassomning bu uchta jihatni to'g'ri talqin eta olishiga bog'liq. Yosh rassomning rang tusi, sifati yoki yorugiigiga qaraganda uning to'yinganligini farqlashi qiyinroq bo'ladi. Shuning uchun ular tabiatdagi ashyolarning doimiy rangini (masalan, daraxtning yashilligini) to'g'ri ifodalashga qiynaladilar. Rang munosabatlarini to'g'ri belgilash uchun ashyolarning uch xususiyatiga ko'ra qiyoslash zarur bo'ladi. Bunda naturaning yorug'ligi va to'yinganligiga e’tibor beriladi. Rangning asosiy xususiyatlari bilan amalda tanishish uchun ularni turli ashyolarda (meva, sabzavot, matolar va h.k.) ko'rish zarur (10-rasmga qarang). Rang, tus va to'yinganligi turlicha bo'lgan ashyolami o'rganish va qiyoslash uchun talabalar rang shkalasini tuzishlari lozim. Bunda bir rangning eng to'qidan boshlab kulrangga tomon tusi kamaytirib boriladi. Bu mashqlardan tashqari tabiiy yorug'lik tushib turgan uncha murakkab bo'lmagan naturadan chizgi olinadi. Bu mashqning vazifasi shundaki, deyarli bir xildagi dog'lar ko'rinishida ashyolar orasidagi uchta rang xususiyati bo'yicha talqin etiladi.
Quyosh yorug‘ligining nur tarqatish uzunligi va rangi xilma- xildir. Yorug‘lik to‘lqinining uzunligiga qarar ekanmiz, u ko‘zimizga ta’sir qiladi va shu bois u yoki bu rangni sezamiz. Quyosh nurining spektriga kiruvchi ranglar tubandagi nur to‘lqiniga to‘g‘ri keladi (mmk.da): Binafsha (фиолетовый) 400 — 430 Ko‘k (синий) 430 - 470 Zangori (голубой) 470 — 500 Yashil (зелёный) 500 — 535 Sariq (желтый) 535 — 595 Qovoqrang (оранжевый) 595 — 620 Qizil (красный) 620 — 700 Odam ko‘z nuri quwatini rang ko'rinishi sifatida nur to‘lqinini 400 dan 760 manometrgacha qabul qila oladi. Spektr ranglar tarqalishi doirasidagi to‘lqin uzunligi o‘lchov birligi manometr (mn) 1.110 — 3 mk (mikron) 1.10 — 6 mm (millimetr).
Rang qalinligi va yengilligi deganda ranglar to‘yinganligini ham anglash mumkin. Ranglar aylanasidagi spektr ranglar esa to‘yingan rang darajasida bo‘lishi aniq. Bu ranglami yanada qalinlashtirish mumkin. Buning uchun qora yoki умбра натуральный (jigarrangga yaqin) bo‘yoq qo‘shsak, shuningdek, boshqa ranglardan ham foydalansak rangdorlik darajasini yo‘qotmasdan qalin rang hosil qilish qiyin emas. Ranglami yengillashtirish esa oq, kulrang va tegishli boshqa ranglami ham qo‘shib hosil qilinadi.
R a n g t u s i n i s a q l a g a n h o l d a o g ‘i r v a y e n g i l r a n g h o s i l q i l i s h q i y i n e m a s . R a n g l a r n i s b a t i d a a r a l a s h m a l a r t a y y o r l a s h m a s h q l a r i n i o ‘t k a z i b b u n g a e r i s h i s h m u m k i n . R a n g l a m i n g q a l i n v a y e n g i l l i g i n i a m a l d a k o ‘ r i s h u c h u n 3 0 x 4 0 s m h a j m l i o q q o g ‘o z b o ‘l a k c h a s i n i p l a n s h e t g a t e k i s t o r t i b , u c h t a t o ‘g ‘ r i b u r c h a k ( 5 x l 0 s m y o k i 7 x 1 5 s m ) q i l i b q a l a m b i l a n c h i z i b c h i q i l a d i ( 1 8 - a , b , d , e , f , g , h , i, j r a s m l a r ) . K e y i n a k v a r e l b o ‘y o q l a r d a n b i r i n i i d i s h d a e r i t i b , t o ‘ g ‘ r i b u r c h a k l a r d a n b i r i n i t e k i s q i l i b b i r m a r t a b o ‘y a b c h i q a m i z . I k k i n c h i s i v a u c h i n c h i s i n i h a m t e k i s q i l i b b o ‘y a b c h i q a m i z . I k k i n c h i v a u c h i n c h i b o ‘ l a k c h a n i y a n a b i r m a r t a , y a ’n i i k k i q a t l a m q i l i b b o ‘ y a b c h i q a m i z . I k k i n c h i b o ‘ l a k c h a b i r i n c h i b o ‘l a k c h a d a n a l b a t t a f a r q q i l a d i . Y a ’ n i , t o ‘ q r o q b o ‘l i s h i m u m k i n . S h u n d a y q i l i b , u c h i n c h i b o ‘l a k c h a s i y a n a b i r m a r t a ( j a m i u c h i n c h i m a r t a ) b o ‘y a l g a n t e k i s b o ‘l a k c h a o l d i n g i l a r d a n y a n a d a t o ‘q r o q e k a n l i g i n i k u z a t i s h q i y i n e m a s . S h u n d a y q i l i b , b i r x i l r a n g g a b o ‘y a l g a n u c h t a r a n g b o ‘l a k c h a s i n i h o s i l q i l d i k . B u l a r b i r - b i r i d a n y o r q i n l i g i v a t o ' y i n g a n l i g i b i l a n f a r q q i l a d i . S h u n i n g d e k , y e n g i l r a n g b o ‘ l a k c h a s i v a r a n g j i h a t i d a n q a l i n l a s h g a n i n i h o s i l q i l g a n b o ‘l a m i z . S h u t a r t i b d a b o s h q a r a n g l a m i h o s i l q i l i s h m a q s a d g a m u v o f i q . S h u y o ‘s i n d a t o p i l g a n r a n g l a r o ' z i g a x o s j i l o d a m u r a k k a b r a n g l a r g u m h i g a k i r a d i . B u r a n g l a m i h o s i l q i l i s h y u q o r i m a l a k a t a l a b q i l a d i v a o ‘q u v c h i n i i l h o m l a n t i r a d i , y a n a d a k o ‘p r o q r a n g l a r j i l o s i n i t o p i s h g a u n d a y d i , s a m a r a l i s a n ’a t a s a r l a r i n i y a r a t i s h g a i m k o n i y a t y a r a t a d i . 0 ‘q u v c h i o ‘z u s t i d a q a n c h a l i k k o ‘p m a s h q q i l s a r a n g k o ‘ r a b i l i s h q o b i l i y a t i y a n a d a o s h a d i , b o ‘l a j a k r a s s o m v a b o s h q a s h u n g a o ‘x s h a s h m u t a x a s s i s l a r u c h u n m u k a m m a l z a m i n b o ‘l a d i . Savollar 1. Ranglaming qalin va yengilligi nimada? 2. Yengil ranglar qanday amalga oshiriladi? 3. Qalin rangning yengil rangdan farqi nimada? ^ i k _ р т ~ - - — - H
j
RANGLARNI YAQINLASHTIRISH YOKI UZOQLASHTIRISH 1 9 - a , b r a s m d a b i r x i l o ‘l c h a m d a g i u c h t a d o i r a t a s v i r l a n g a n . U l a r b i r - b i r i g a y a q i n k o ‘ r i n s a , b o s h q a l a r i y o t g a n t e k i s l i g i d a n u z o q d a k o ‘r i n a d i . A l b a t t a b u h o l a t u l a m i n g r a n g i b i l a n b o g ‘l i q . B i z g a y a q i n i q i z i l r a n g d i r , q i z i l g a n i s b a t a n b i r m u n c h a u z o q r a n g — y a s h i l r a n g d i r . U n d a n h a m u z o q d a e s a k u l r a n g d i r . R a n g l a r o r a s i d a b i z g a y a q i n i q i z i l d o i r a c h a b o ‘li b , u o l d i n g a c h i q a y o t g a n d e k b o ‘l a d i . B u i s s i q r a n g l a r g a x o s d i r . B i z d a n u z o q l a s h a y o t g a n r a n g l a r e s a s o v u q r a n g l a r d i r . R a s s o m l a r b u f a o l i y a t d a n f o y d a l a n i b t e k i s l i k y u z a s i d a c h u q u r l i k t a a s s u r o t i n i h o s i l q i l i s h i m u m k i n ( 1 9 - a , b r a s m ) . Savollar 1. Q anday ranglar yaqin ranglar hisoblanadi? 2. Q anday ranglar uzoq ranglar hisoblanadi?
R a n g s u r i l g a n b u y u m , s h a k l v a t e k i s l i k y u z a s i h a r x i l , g ‘a d i r - b u d i r y o k i s i l l i q b o ‘ l i s h i m u m k i n . S h u y u z a g a q a r a b b i r x i l r a n g b i l a n b o ‘y a l g a n s i l l i q y u z a d a g i r a n g t e k i s , j o z i b a l i k o ‘ r i n i s h d a b o ‘l a d i . F a k t u r a d e g a n d a b u y u m , s h a k l v a t e k i s l i k y u z a s i n i n g s i f a t i n i t u s h u n a m i z . M a s a l a n , c h i n n i y u z a s i , e m a l b o ‘y o q b i l a n b o ‘y a l g a n c h e l a k , l a g a n , m o y b o ‘y o q , g u a s h , a k v a r e l b o ‘y o q b i l a n b o ‘y a l g a n y u z a l a r f a r q i n a z a r d a t u t i l a d i . G ‘a d i r - b u d i r t e k i s l i k y u z a s i d a g i r a n g e s a y o r u g ' l i k t u s h i s h i g a q a r a b o ‘z g a r i b t u r i s h i m u m k i n . B a ’z a n j o z i b a d o r , b a ’z a n e s a x i r a r o q k o ‘r i n i s h d a b o ' l a d i . C h u n k i n o t e k i s y u z a q i y a y o r i t i l g a n d a n u r o z b o ‘l s a - d a s o y a h o s i l q i l a d i . M a s a l a n , o l m a r a n g i n i t o ‘r l a b p i s h g a n q o v u n r a n g i y u z a s i b i l a n t a q q o s l a b k o ‘ r a y l i k , f a k t u r a g a q a r a b r a n g l a r h a m h a r x i l k o ‘ r i n i s h d a b o ‘ l a d i . G u a s h b o ‘y o q b i l a n b o ‘y a l g a n y u z a t e k i s l i g i m o y b o ‘y o q b i l a n b o ‘y a l g a n y u z a t e k i s l i g i d a n a l b a t t a f a r q q i l a d i . G u a s h b o ‘y o q b i l a n b o ‘y a l g a n y u z a t e k i s l i k y a l t i r a m a y d i v a y u m s h o q k o ‘ r i n i s h d a b o ‘ l a d i . N u r q a y t a r i s h x u s u s i y a t i p a s t . M o y b o ‘y o q b i l a n b o ‘ y a l g a n t e k i s l i k y a l t i r a s h i m u m k i n . A y n i q s a , l a k s u r i l g a n t e k i s l i k ( m a s a l a n , k a r t i n a ) . C h i n n i b u y u m l a r r a n g i h a m t i n i q v a s i l l i q b o ‘l i b , y a l t i r o q y u z a g a e g a . A k v a r e l b o ‘y o q b i l a n b o ' y a l g a n t e k i s l i k a l b a t t a q o g ‘o z s i r t i n i n g s i f a t i g a q a r a b h a r x i l b o M i s h i m u m k i n . S h u n i n g d e k , t e k i s b o ‘y a l g a n b o ‘ l m a s l i g i h a m m u m k i n . S h u n i n g d e k , f a k t u r a b o ‘y a s h u s u l l a r i g a h a m b o g ‘l i q . T e k i s y o k i n o t e k i s q i l i b h a m b o ' y a l i s h i m u m k i n . C h i n n i i d i s h l a r , m a s h i n a , x o ‘j a l i k b u y u m l a r i t e k i s q i l i b b o ‘y a l g a n y u z a g a m i s o l b o ‘l s a , b a d i i y a s a r t u r l a r i d a n r a n g t a s v i r k o ‘ p r a n g l i v a f a k t u r a s i h a r x i l l i g i b i l a n u l a r d a n f a r q q i l a d i . R a n g t a s v i r d a f a k t u r a t u r i , y a ’ n i b o ‘y a l i s h t u r i , u s u l i m u h i m a h a m i y a t g a e g a . Savollar 1. Rang bo'yoqlarining fakturasi nima? 2. Rang bo'yoqlarining bir-biridan farqi nimada?
BUYUM (SHAKL) RANGINING PERSPEKTIVADA 0 ‘ZGARISHI B i z t a b i a t q o ‘y n i d a b o ‘ l g a n i m i z d a u z o q d a g i b u y u m l a r n i y a q i n d a g i l a r g a n i s b a t a n u n c h a l i k a n i q k o ‘r a o l m a y m i z . U l a r q a n d a y d i r z a n g o r i t u m a n d e k b o ‘l i b k o ' r i n a d i . B i z d a n u z o q r o q d a g i b u y u m l a r n i h a v o q a t l a m i o ' r a b o l g a n l i g i u c h u n b i z g a k o ' r i n m a y d i v a b o i g a n s a r i m o v i y b o ' l i b k o ' r i n a d i . Y a ’n i u z o q d a g i t o g ' , d a r a x t , q o r k a b i l a r b i z g a m o v i y s i m o n b o ' l i b k o 'r i n i s h i m u m k i n . T o ' q r a n g e s a o c h r a n g d a , o c h r a n g d a g i l a r e s a t o ' q r o q b o ' l i b k o ' r i n a d i . R a n g l a m i n g c h e k s i z o 'z g a r i b k o ' r i n i s h i g a k u n v a q t i v a h a v o h o l a t i t a ’s i r q i l a d i . K e c h q u m n q u y o s h n u r i h a v o n i n g q a l i n q a t l a m i n i q i y a k e s i b o ' t a d i . S h u s a b a b l i q u y o s h n u r i y o r u g ' l i g i k a m a y a d i . Q u y o s h b o t i s h a r a f a s i d a q i z i l , s a r i q r a n g l a r j i l o s i n i k o ' r a m i z . T e v a r a k - a t r o f b u y u m l a r i q i z i l - s a r i q r a n g l a r b i l a n y o r i t i l a d i , s o y a l a r i e s a k u n d u z k u n i d a n f a r q l i r o q , s o v u q r a n g l a r j i l o s i d a k o ' r i n i s h i m u m k i n . R a n g l i b u y u m ( s h a k l ) l a r o ' z g a r i s h i n i k u z a t a r e k a n m i z , h a r x i l r a n g l a r u z o q m a s o f a d a h a r x i l o ' z g a r a d i ( 2 0 - r a s m ) . A g a r q u y o s h b i z n i n g o r q a m i z d a b o ' l s a , u z o q d a g i t o ‘q r a n g l a r o c h t u s d a k o ' r i n a d i . T o ‘q r a n g l a r b i z d a n q a n c h a l i k u z o q d a b o ' l s a , u s h u n c h a l i k y o r u g ' b o ' l i b k o ' r i n a d i . O q r a n g b i z d a n u z o q l a s h g a n s a r i o ' z o q l i g i n i y o ' q o t a b o s h l a y d i v a s a r i q q o v o q r a n g g a a y l a n a b o s h l a y d i . B u h o l a t n i b u l u t l i y o z k u n l a r i d a k u z a t i s h m u m k i n . Y a s h i l r a n g b i z d a n u z o q l a s h g a n s a r i o ' z r a n g i n i k u c h l i o ' z g a r t i r a d i v a z a n g o r i t u s g a k i r a b o s h l a y d i ( 9 - r a s m g a q a r a n g ) . R a n g y o r u g ' l i k b i l a n y o r i t i l i s h i g a q a r a b o ' z g a r i s h i m u m k i n . K e c h q u r u n c h i r o q y o r u g ' l i g i d a n s o v u q r a n g l a r ( k o ' k , z a n g o r i , z a n g o r i - y a s h i l , b i n a f s h a ) q u y u q l a s h a d i , q o r a y a d i . M o v i y r a n g y a s h i l r o q , k o ' k r a n g o ' z q u y u q l i g i n i y o ' q o t a d i , b i n a f s h a r a n g q i z i l r o q b o ' l i b k o ' r i n a d i . Q i z i l r a n g q u y u q l a s h a d i , o c h s a r i q r a n g e s a o q a r a d i , o q r a n g e s a s a r i q b o ' l i b k o ' r i n i s h i m u m k i n . B u r a n g l a m i n g o ' z g a r i s h i h a r x i l y o r i t i l i s h x u s u s i y a t i g a b o g ' l i q . R a s s o m o ' z a s a r l a r i n i y a r a t a y o t g a n d a a l b a t t a s h u o ' z g a r i s h l a r n i e ’t i b o r g a o l i s h i k e r a k .
1. Qaysi ranglar yaqinlashtirilgan ranglar hisoblanadi? 2. Qaysi ranglar uzoqlashtirilgan ranglar hisoblanadi? 3. Havo perspektivada ranglar qanday o'zgaradi? 4. Tabiat qo'ynida uzoqdagi ranglarga nima ta’sir qiladi? MOYBO‘YOQ BILAN ISHLASH (AMALIY MASLAHATLAR) M o y b o ' y o q d a h a m s u v b o ' y o q d a g i k a b i u z o q m u d d a t l i i s h l a s h g a k i r i s h i s h d a n a w a l p o s t a n o v k a d a n u n c h a k a t t a b o ' l m a g a n e t u d 1 i s h l a b o l i n a d i , k o m p o z i t s i y a v a a s o s i y r a n g m u n o s a b a t l a r i a n i q l a n a d i . B u n d a n t a s h q a r i , m o y b o ' y o q d a i s h l a s h u c h u n a w a l d a n c h i z m a t a s v i r i s h i h a m b a j a r i l a d i , b u n d a a s o s i y s h a k l l a r g a g i n a e ’t i b o r b e r i l a d i , i k k i n c h i d a r a j a l i j i h a t l a r i t u s h i r i b q o l d i r i l a d i . A m m o t a s v i m i n g k o m p o z i t s i o n j o y l a s h u v i a n i q b o ' l i s h i l o z i m . ' E t u d - qisqa muddatda, bir yo'la ishlangan rangtasvir. M o y b o ‘y o q q a k i r i s h i s h d a n a w a l n a t u r a d a g i r a n g l a r f a r q i d i q q a t b i l a n o 'r g a n i l a d i , a s h y o l a r r a n g i q i y o s l a n a d i . Y o r i t i l g a n l i k n i n g u m u m i y t u s v a r a n g h o l a t i a n i q l a n a d i . I s h j a r a y o n i d a d o i m m u n o s a b a t l a r a s o s i d a f i k r l a s h l o z i m , a s h y o l a r r a n g l a r i c h o g ' i s h t i r i l a d i , y o r u g ' l i k v a s o y a d a g i r a n g l a m i n g x u s u s i y a t l a r i o ' r g a n i l a d i . C h i z m a t a s v i r d a n s o ' n g m a t o y u z a s i g a y e n g i l b o ' y o q b e r i l a d i . B u n d a a s o s i y t u s v a r a n g m u n o s a b a t l a r i b e l g i l a b o l i n a d i . M o y b o ' y o q j a r a y o n i d a b i r a s h y o u s t i d a t o ' x t a b q o l i s h y a r a m a y d i . T e z - t e z u n d a n b u n g a o ' t i b t u r i s h k e r a k . T a l a b a a s h y o n i n g y e t a r l i d a r a j a d a y o r i t i l g a n l i g i n i k o ' r i b u n i y o r i t i s h g a k i r i s h i b k e t a d i , a s l i d a e s a q o ' s h n i b o ' l g a n j o y n i q u y u q l a s h t i r i s h l o z i m b o ' l a d i . E t u d u s t i d a i s h l a y o t g a n d a r a n g m u n o s a b a t l a r i n i u m u m l a s h g a n h o l d a o l i s h z a m r . T a s v i r x o n a d e v o r l a r i d a n a k s e t a y o t g a n y o r u g ' l i k b i l a n y o r i t i l a d i . Y o r u g ' l i k x u s u s i y a t i x o n a d e v o r l a r i n i n g q a n d a y r a n g g a b o 'y a l g a n l i g i g a b o g ' l i q . Y i r i k p l a n d a g i y o r u g ' - s o y a v a r a n g m u n o s a b a t l a r i t o p i l g a c h , h a r b i r a s h y o n i n g y o r u g ' - s o y a s i n i s h a k l l a n t i r i s h g a o ' t i l a d i . H a r b i r a s h y o d e y a r l i b i r x i l d a b o ' y a l g a n d e k , b a r c h a a s h y o n i n g h a r t o m o n i b i r x i l d a y o r i t i l m a y d i , s h u n i n g u c h u n r a n g b i r x i l d a b o ' l i s h i m u m k i n e m a s . O r q a m a t o n i h a m r a n g o r q a l i b a r c h a b u k l a m l a r i n i t o ' g ' r i i f o d a l a s h z a m r . R a n g t a s v i r i s h l a s h c h o g ' i d a b a r c h a r a n g j i h a t l a r i n i k o ' z d a n q o c h i r m a s l i k z a m r . A l b a t t a , i k k i , u c h r a n g j i h a t l a r i g a e g a b o ' l g a n h o l a t l a r n i n i g o h a n q a m r a b o l i s h q i y i n , a m m o b u r a n g j i h a t l a r i n i q i y o s l a b b o r i s h k e r a k b o ' l a d i . N a t u r a d a n h a r q a n d a y i s h n i y a k u n l a g a n d a n s o ' n g u n i u m u m l a s h t i r i s h z a m r . Y e t a r l i d a r a j a d a i s h l a n m a g a n y o k i o r t i q c h a y o r u g ' y o k i q u y u q l a s h t i r i l g a n j o y l a r y u m s h a t i l i s h i k e r a k . A y r i m j o y l a r n i n g c h e g a r a s i n i b e l g i l a s h v a m a y d a q i s m l a r g a i s h l o v b e r i s h t a l a b q i l i n a d i . M o y b o ' y o q b i l a n q u y i d a g i c h a i s h l a s h t a l a b q i l i n a d i : 1.
M o y b o ' y o q n i a r a l a s h t i r i s h . M o y b o ' y o q b i l a n i s h l a s h j a r a y o n i n i h o y a t d a m u r a k k a b h i s o b l a n a d i , b u , a y n i q s a , s u v b o ' y o q d a n o ' t i l g a n d a s e z i l a d i . S u v b o ' y o q d a q o g ' o z n i n g r a n g i a h a m i y a t l i b o ' l s a , m o y b o ' y o q d a o q m a t o y u z a s i n i n g a h a m i y a t i y o ' q . T a b i a t d a y e t t i x i l r a n g m a v j u d : q i z i l , p u s h t i , s a r i q , y a s h i l , h a v o r a n g , k o ' k , b i n a f s h a . A s o s i y b o ' y o q l a r n i q o ' s h i s h o r q a l i b o s h q a r a n g l a r h o s i l q i l i n a d i .
M o y b o ' y o q o q b o ' y o q q o ' s h i s h b i l a n y o r q i n l a s h t i r i l a d i . S h u n i n g u c h u n r a n g t a s v i r c h i a s o s i y b o ' y o q n i o q l a s h y o ' l i b i l a n b o s h q a c h a r a n g k o ' r i n i s h l a r i g a e g a b o ' l i s h i n i b i l i s h i z a r u r . B a ’z a n b o ' y o q l a r b i r - b i r i g a q o ' s h i l g a c h , y o r q i n l i g i n i y o ' q o t a d i . A m a l d a o q v a q o r a b o ' y o q n i t o z a h o l d a q o 'l l a b b o 'l m a y d i . Q o r a r a n g n i b o s h q a r a n g l a r b i l a n m o h i r o n a a r a l a s h t i r i b n o z i k r a n g l a r o l i s h m u m k i n . M o y b o ' y o q b i l a n i s h l a s h c h o g ' i d a e t u d n i k d a b e s h x i l d a g i b o ' y o q : b e l i l a , s a r i q , k o ' k , q i z i l , q o r a b o ' l i s h i y e t a r l i . B u b e s h b o ' y o q d a n t a b i a t d a m a v j u d b a r c h a r a n g l a m i h o s i l q i l i s h m u m k i n . 2 . M o y b o ' y o q b i l a n f a q a t q u r u q y o k i n a m y u z a d a i s h l a n a d i , y a r i m n a m y u z a d a i s h l a s h m u m k i n e m a s . Q u r i m a g a n j o y g a b o ' y o q b e r i l s a , u r a n g i n i y o ' q o t a d i . B i r o n j o y o 'z g a r t i r i l i s h i k e r a k b o ' l s a , b o ' y o q p i c h o q ( м а с т и х и н ) b i l a n q i r i b o l i n a d i . B o ' y o q q u r i b q o l g a n b o ' l s a , u s t i d a n k a r t o s h k a y o k i s a r i m s o q p i y o z s u r i l i b , s o ' n g r a b o s h q a b o ' y o q b e r i l a d i . 3 . B o ' y o q n i p a l a - p a r t i s h b e r i s h m u m k i n e m a s . B u s h a k l , m a k o n , h a j m n i n g b u z i l i s h i g a o l i b k e l a d i . Q u y u q b e r i l g a n b o ' y o q a s a r n i t o m o s h a b i n g a y a q i n l a s h t i r a d i , y u p q a v a t e k i s b e r i l g a n i u z o q l a s h t i r a d i . O s m o n t a s v i r i d a y u p q a b e r i l g a n b o ' y o q s a m a r a l i b o ' l a d i . B o ' y o q m a y d o n i k a t t a l i g i e t u d y o k i s u r a t k a t t a l i g i g a m o s b o ' l i s h i z a m r . M a h o b a t l i r a n g t a s v i r d a r a n g d o g ' l a r i q a m r o v i a l o h i d a a h a m i y a t g a e g a . 4 . R a s s o m p a l i t r a s i 1. P a l i t r a d a b o ' y o q l a m i n g h a r b i r i n i n g o ' z i g a m o s j o y i b o ' l i s h i l o z i m , s h u n d a r a s s o m e ’t i b o r i n i k o ' p r o q n a t u r a g a v a m a t o g a q a r a t i s h i m u m k i n . I l i q r a n g l i b o ' y o q l a r o d a t d a y u q o r i q i s m g a j o y l a s h t i r i l a d i , s o v u q r a n g l i l a r i p a s t r o q q a , b e l i l a e s a h a r q a n d a y o ' r i n d a t u r a v e r i s h i m u m k i n . 5 . P a l i t r a r a n g i . O d a t d a r a s s o m l a r j i g a r r a n g y o k i o q r a n g l i p a l i t r a d a n f o y d a l a n a d i . A m m o p a l i t r a r a n g i n a t u r a j o y l a s h a y o t g a n f o n g a m o s k e l m a y d i . B a ’z a n p a l i t r a d a r a n g t o ' g ' r i t a n l a n g a n d e k b o ' l a d i , l e k i n m a t o g a t u s h g a c h o ' z g a r i b q o l a d i . Q a n d a y p a l i t r a d a n f o y d a l a n i l m a s i n , o q m a t o g a b e r i l g a n d a s t l a b k i b o ' y o q q u y u q v a k i r g a o ' x s h a y d i . T a j r i b a s i z r a s s o m d a r h o l u n i y o r q i n r o q q i l i s h g a i n t i l a d i . N a t i j a d a b u t u n t a s v i r o q a r i b k e t a d i . S h u n i n g u c h u n h a m p a l i t r a r a n g i i m k o n q a d a r m a t o r a n g i g a m o s b o ' l g a n i m a q s a d g a m u v o f i q . Download 0.63 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|