H. T. Avezov m. А. Tursunоv

Ishning borishi.

Tajriba. Tuzning gitratlanish issiqligini aniqlash uchun 1 mol suvsiz tuz va
uning kristallgidratining erish issiqligini aniqlash lozim. Ularni topish uchun aniq 
tuz massasining erishidagi temperatura o’zgarishi aniqlanadi. Erish issiqligini
topishda (2-formula) kalorimetr doimiysi ishlatilganligi tufayli suv miqdori barcha 
tajribalarda kalorimetr doimiysini aniqlagandek massada, ya’ni 300 g olinishi
kerak. Taxminan 8 g maydalangan mis kuporosi o’lchab olinadi va uni probirkaga 
joylashtiriladi. Olingan tortimda qancha suvsiz tuz a (g) va suv b bo’lishi hisoblab
topiladi. Oldindan o’lchangan stakanga 300 g suv quyiladi va yana 0,1 g gacha 
aniqlikda o’lchanadi. Mis kuporosining erishi issiqlik yutilishi bilan borganligi
uchun Bekman termometridagi simob ustunini shkalaning yuqori qismiga 

---

moslanadi. Tuzli probirka idish qopqog’iga o’rnatiladi. Dastlabki, asosiy va

so’nggi bosqichdagi temperatura o’zgarishi aniqlanadi hamda grafikdan tuz 
erishida kuzatilgan temperatura o’zgarishi topiladi.
Kukun holidagi 9-10 g mis kuporosi chinni tigelda suvsiz oq kukun hosil 
bo’lguncha aralashtirib turgan holda qizdiriladi. Olingan oq kukun darhol
probirkaga solinadi va rezina tiqin bilan mahkamlanadi. Sovutilgandan so’ng a (g) 
ga teng bo’lgan suvsiz tuz tortib olinadi va yuqorida ko’rsatilganidek 300 g suvda
uning erishidagi temperatura o’zgarishi aniqlanadi. 
Mis(II) sulfat erishida issiqlik ajralishini inobatga olib, Bekman termometri-
dagi simob ustuni shkalaning pastki qismiga sozlanadi.
Topilgan kalorimetr doimiysi K dan va tajriba natijalaridan suvsiz tuz va
uning kristallgidratining erish issiqligi quyidagi formula bo’yicha hisoblab 
topiladi:

n

t

K

Q

erish




(4)

Suvsiz tuzdan kristallgidrat hosil bo’lish issiqligi – Q (1) tenglama bo’yicha
topiladi: Q = Q
suvsiz tuz
– Q

kristallgidrat