Hakamlik sudlari to'g'risida

21-modda. Arizachilar to'lovlari miqdori


Arizachilarning haqlari daʼvo bahosi, nizoning murakkabligi, arizachilar tomonidan arbitraj ishlariga sarflangan vaqt va haq miqdoriga taʼsir koʻrsatuvchi boshqa holatlar hisobga olingan holda aniqlanadi.
Doimiy hakamlik sudida arizachilarning haqlari miqdori doimiy arbitraj tribunali qoidalarida koʻrsatilgan arizachilarning haqlari miqyosiga muvofiq va, uning yoʻqligida, ushbu maqolaning bir qismining talablarini hisobga olgan holda, arbitraj tribunalining tarkibi bilan belgilanadi.
Vaqtinchalik hakamlik sudida arizachilarning to'lovlari miqdori ushbu maqolaning bir qismining moddalarini hisobga olgan holda hakamlik sudlari taraflarining kelishuviga va arbitraj tribunali tomonidan belgilanadi.
Arizachining to'lovi qonunda belgilangan tartibda soliqqa tortiladi.

Arizachilarning haqlari umuman arbitraj tribunalining arbitraj to'lovlari, xarajatlari va xarajatlari to'g'risidagi Nizomda belgilanadi. Arbitraj tribunalini tuzgan yuridik shaxs yoki arbitraj tribunalining o'zi tomonidan tasdiqlanadi, va odatda arbitraj to'lovining umumiy miqdorining foizi sifatida.

Arizachilarga to'lovlar taraflar tomonidan to'lanadigan arbitraj to'lovidan to'lanadi. Arbitraj to'lovi - arbitraj ishini ta'minlash uchun tashkiliy, moddiy xarajatlarni qoplash uchun ishlatiladigan har bir ish uchun yig'iladigan mablag'lar miqdori (arizachilarga to'lovlar, ijrochi kotib va texnik xodimlarga ish haqi, binolarni ijaraga berish, ruhoniy xarajatlari, aloqa xizmatlari va boshqalar).
Arizachilarga to'lovlarni to'lash faqat ish bo'yicha hakamlik sudining yig'ilishi o'tkazilgan taqdirdagina, sud ish bo'yicha yakuniy sud aktini ko'rib chiqilgandan keyin ma'lum muddat ichida amalga oshiriladi. Muddatlar Doimiy sudning qoidalari bilan belgilanadi.
Arizachilarning haqlari taraflarning kelishuviga koʻra yoki arbitraj tribunalining qaroriga koʻra yoki arbitraj toʻlovlari toʻgʻrisidagi Nizomda belgilangan shkalaga muvofiq tuziladi va belgilanadi.
Arizachilarning haqlari daʼvo bahosi, nizo mavzusining murakkabligi, arizachilar tomonidan sarflangan vaqt va boshqa har qanday tegishli holatlarni hisobga olgan holda oqilona boʻladi. Bunday holatlar arizachilarning muayyan nizoning hal etilishi bilan bog'liq har qanday harakatlarini o'z ichiga olishi mumkin.
To'lov arizachilarning daromadi bo'lganligi sababli, to'lov miqdori jismoniy shaxslarning soliq maqsadlarida yillik umumiy daromadlariga O'zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 44-59-moddalariga muvofiq kiritilishi mumkin.
O'zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 06.04.2004 yilda 1333-son bilan ro'yxatdan o'tkazilgan "Yagona ijtimoiy to'lovni hisoblash, to'lash va davlat ijtimoiy sug'urtasiga majburiy ajratmalar hamda nafaqalarni hisoblash, to'lash va taqsimlash tartibi to'g'risida"gi Nizomning 7-bandiga muvofiq yuridik shaxsning xarajatlari hisobidan hisoblangan to'lov miqdori uchun yagona ijtimoiy to'lov amalga oshirilishi lozim. Bundan tashqari, yig'iladigan badr miqdorining 2,5 foizi miqdorida fuqarolardan undirish kerak.
Biroq, ishni ko'rib chiqishdan oldin hakamlik sudida to'lovlar miqdorini oldindan aniqlash asosan vaqtinchalik hakamlik sudida mavjud va juda murakkab jarayondir, chunki u tortishuvchi tomonlar va hakamlarning roziligini talab qiladi, aks holda, hakamlik shartnomasi tuzilmasligi yoki saylangan sudyalar o'zlarini qaytarib olishlari mumkin. Shu munosabat bilan, to'lovlar miqdorini belgilashda taraflar va vaqtinchalik arbitraj tribunallari arizachilarning haqlari miqyosini belgilovchi doimiy arbitraj sudlari qoidalaridan foydalanishlari mumkin.
Odatda, bunday miqyos arbitraj to'lovi miqdorining foizi sifatida belgilanadi. Ushbu foiz doimiy hakamlik sudining qoidalari bilan belgilangan nizolarni hal etish tartibida, shuningdek nizoni hal qiluvchi arizachilar soniga qarab arizachining bajaradigan vazifalariga qarab turli miqdorda belgilanadi.
Shunday qilib, doimiy arbitraj sudining ba'zi qoidalarida raislik qiluvchi arizachining haqi boshqa hakamlarga nisbatan yuqori. Chunki, mazkur Qoidalarda belgilangan tartibga muvofiq, raislik qiluvchi arizachi sud majlisini o'tkazadi, boshqa hakamlar ishi bo'yicha xulosalarni umumlashtiradi, yozma qaror loyihasini tuzadi va boshqa hakamlar bilan muvofiqlashtiradi va hokazo.
Doimiy hakamlik sudining qoidalari, shuningdek, yuqoridagi ba'zi funktsiyalarni hisobotchilarga o'tkazishni ta'minlashi mumkin. Xususan: sud majlisida ish materiallarining hisoboti, yozma qaror loyihasini tayyorlash va muvofiqlashtirish va boshqalar. Bunday holda arizachilarning yig'imlari miqdori ma'ruzachiga sharaf to'lashni hisobga olgan holda o'zgartiriladi.
Amalda arizachilarning haqlarini doimiy arbitraj tribunalida belgilashning ikkala sxemasi ham qoʻllaniladi. Shuningdek, yagona arizachini tayinlash sxemasi ham keng tarqalgan bo'lib, u taraflar uchun foydalidir, chunki haq bitta arizachiga to'lanadi, shuning uchun sud xarajatlari kamroq bo'lishi mumkin. Shu bilan birga, yagona hakamlik haqi arbitraj toʻlovi miqdorining foizi sifatida ham belgilanadi. CIPP arbitraj sudi taraflarining arbitraj to'lovlari, xarajatlari va xarajatlari to'g'risidagi Nizom ishni yakka tartibda olib boradigan arizachining to'lovini belgilaydi - arbitraj to'lovi miqdorining 25 foizi.
Doimiy hakamlik sudining qoidalari u faoliyat yuritadigan yuridik shaxs tomonidan tasdiqlanganligi sababli, to'lov shkalasining miqdori xuddi shu yuridik shaxs tomonidan tasdiqlanadi.
Belgilab qoʻyilsinki, taraflar arbitraj shartnomasida doimiy arbitraj sudining qoidalari bilan koʻrsatilganidan boshqa choralarni, shu jumladan haq toʻlash miqdorlarini belgilash huquqiga ega. Biroq, har qanday holatda ham, ushbu protseduralar "Hakamlik sudlari to'g'risida"gi qonunning qoidalariga zid bo'lmasligi mumkin (Sharhlangan qonunning 25-moddasi).
Arizachilarning haqlari miqdori doimiy arbitraj sudining qoidalarida ham, arbitraj shartnomasida ham, shu jumladan vaqtinchalik arbitraj sudi toʻgʻrisidagi bitimda ham oʻrnatilmaganda vaziyatga alohida eʼtibor qaratish lozim.
Bunday hollarda arizachilarning haqlari sharhlangan maqolaning birinchi qismi talablarini inobatga olgan holda hakamlik sudining tarkibi bilan belgilanadi. Shu bilan birga, arbitraj tribunalining arizachilarning haq miqdorini aniqlash to'g'risidagi qarori yakuniy hisoblanadi va aniq bir nizo bo'yicha qabul qilingan qarorga taalluqli emas va shu sababli, shikoyat qilinishi mumkin emas.