Халқаро қишлоқ хўжалиги тараққиёти

7. Боғ ва токзорларни мавсумий суғориш 
(суғориш усуллари, мавсумий суғоришнинг ўзгариши)
Мева дарахтларининг қанча сув сарфлаши иқлим омиллари, 
ўсимликларнинг табиати, уларнинг ёши, ҳосилнинг миқдори ва 
қўлланиладиган агротехнологик тадбирларга қараб белгиланади.
Ўзбекистон текисликларида ёғингарчилик кам бўлиб, йил-
лик ёғин миқдори 200-350 мм ни ташкил қилади. Хоразм ва 
Қорақалпоғистонда эса янада камроқ ёнғин ёғади. Ёғингарчилик 
кўпинча куз, қиш ва эрта баҳорда бўлади. Май-октябрь ойлари мо-
байинида ёғингарчилик деярли бўлмайди.
Намликнинг бу миқдори ўсимликнинг бутун ўсув даврига етмай-
ди. Шунинг учун, боғдорчиликни суғориш билангина олиб бориш 
мумкин. Фақат 1000 м ва ундан ҳам баланд тоғ этакларида, анча (700 
мм ва ундан ҳам ортиқ) ёғин ёғадиган ҳамда ёз салқинроқ келадиган 
шароитда лалми (суғорилмайдиган) боғдорчилик билан шуғулланиш 
мумкин. Суғориш боғларни намлик билан таъминлабгина қолмай, 
балки унинг мироиқлимини ҳам яхшилайди.
Суғориш тупроқдаги микробиологик жараёнларнинг кечишига 
ва солинган ўғитлардан тупроқ ва тўлиқроқ фойдаланишга, фотосин-
тезнинг кучайишига, ўсимликларда озиқ моддалар тўпланишига ва 
шу туфайли дарахтнинг тезроқ ўсишига, ҳосилдорликни ортишига ва 
совуққа чидамлигини оширишга ҳам ёрдам беради.
Тупроқ намлигининг ошиб кетиши (кўп миқдорда ва катта 
нормада суғориш) ҳам боғ учун зарарлидир, чунки бунда тупроқ 
ботқоқланиб, унинг физикавий хоссалари, айниқса ҳаво режими 
ёмонлашади, илдиз тизимининг ўсиши ва фаолияти учун ноқулай 
шароит пайдо бўлади.
Захлатиб суғориш дарахтларнинг ўсишини кечиктириб юборади 
ва уларнинг совуққа чидамлигини камайтиради.
Шира ҳаракати бошланган даврида ўсимликлар, айниқса намга 
талабчан бўлади. Новдалар ўсган, барглар кўпайган, мевалар ҳосил 
бўлган ва катталашган сари талаб ошиб боради. Вегетация даври 
охирига бориб ўсимликларнинг сувга бўлган талаби камаяди.
Боғда тупроқ намлигини кузатиб бориш ва унинг ўсимликларнинг 
сўлиб қоладиган даражада қуриб қолишига йўл қўймаслик керак.

---

104 
104
Тупроқнинг намлиги ва суғориш меваларнинг миқдорига 
ҳам таъсир илади. Кам нормада, шунингдек кечиктириб суғориш, 
айниқса, мўл ҳосил берадиган йиллари меваларнинг тўкилиб кети-
шига сабаб бўлади.
Р.Р.Шредер номидаги ЎзБУВИИЧБ нинг боғларида ўсув даври-
даги суғоришлар сонига қараб ҳосилнинг қанчаси туқилгани қайд 
қилинган: 34,4 %, 1-2 марта 48,4; суғорилганда эса 51,4% бўлган.
Тупроқ намлиги етарли бўлмаса меваларнинг ўртача вазни ка-
майиб кетади. Кандиль - синап нав олманинг ўртача вазни икки марта 
суғорилганда мевалар йирикроқ бўлади (лекин маълум чегарагача). 
Суғоришлар меванинг рангини ҳам яхшилайди.