Cheklashmachoqlar Cheklashmachoqlar
1
- O‘zbek bolalari orasida shunday o‘yinlar ko‘pki, aksariyati jiddiy musobaqa xarakteriga va ichki qonun-qoidalarga ega. Bolalar shu qonun-qoidalarga g‘ayriixtiyoriy tarzda amal qiladilar va bu jarayonda ichki intizom, tartiblilik va o‘ynash huquqi mas’uliyatini sezish ruhida tarbiyalanadilar.
2
- Bunday ichki qoidalardan biri – o‘ynagani to‘planishgan bolalarni ikki raqib guruhga taqsimlash masalasidir. Bu jiddiy masala bo‘lib, bolalar uni aniq ichki intizom, tartib va quvnoqlik bilan hal qilishda cheklashishga amal qiladilar.
3
- Cheklashish xalqimiz orasida qadimdan ma’lum. M.Qoshg‘ariy “cheklashdi” so‘zining “qur’a tashlash” ma’nosi borligini qayd etgan. O‘tmishda qur’a tashlab tole sinashgan, fol ochib taqdirni oldindan bashorat qilganlar.
4
- Qur’a tashlash hozirgi zamon sportida ham keng qo‘llanilmoqda. Bu o‘yindagi cheklashish asosida yuzaga kelgan. Cheklashish bo‘lajak ikki raqib guruh onaboshilari tanlangandan so‘ng amalga oshiriladigan o‘yin muqaddimasi bo‘lib, ko‘p hollarda qur’a tashlash yo‘li bilan hal qilinishi an’anaviydir.
5
- Cheklashmachoqlar odatda ikki bolaning o‘zaro yashirincha kelishuvi – til biriktirib o‘zlariga yasama “ot qo‘yish”lari asosida yuzaga keladi. Bu ular va onaboshi o‘rtasidagi savol-javobning sirliligini ta’minlaydi.
Cheklashmachoqlar aksaran onaboshiga murojaat qilish bilan boshlanadi.
– Matti, matti,
Kimning navbati?
– Meniki.
(Onaboshilardan biri):
– Toji tillo xo‘rozni olasanmi
Yo chala mullo tovuqnimi?
– Toji tilla xo‘rozni!
– Men-toji tillo xo‘roz.
– O‘t men tomonga.
Bunday cheklashmachoqlar murojaat va savoldan iborat bo‘lsa-da, savol hal qiluvchi ahamiyatga ega. Savollar to‘liqsiz gap shaklida bo‘lib, hamisha ikki qismdan tashkil topadi va o‘zaro so‘roq intonatsiyasi asosida yo, yoki, yoxud bog‘lovchilari vositasida bog‘lanadi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
