Hasharotlarning ekologik makonlari va hayotiy shakllari

G’umbak xillari. Hasharotlar g‘umbaklari erkin harakatchan ochiq, erkin, 
qisman harakatchan yopiq va harakatchan bochkasimon aniq shaklga ega 
bo‘lmagan xillarga ajratiladi. Erkin harakatchan ochiq g‘umbaklarda voyaga etgan hasharotlarga xos belgilar (oyo‘q, qanot, mo‘ylov, og‘iz organlari, ko‘zlar),yaxshi ko‘zga tashlanadi (buloqchilar, chivinlar, suvda yashovchi to‘rqanotlilar, ayrim qo‘ng‘izlar). Erkin, qisman harakatchan yopiq g‘umbaklarning xitin bilan qoplangan va tanaga zich yopishgan boshlang‘ich qanotlari va oyoqlari ko‘rinib turadi (kapalaklar).
To‘pshiriqlarga javob bering va bilimingizni baholang 
1. Hasharotlarning erkagi urg‘ochisidan qanday farq qiladi? A- qanotlari kalta, 
B- qanotlari uzun, D- rangsiz, E- chiroyli rangda, F-sayraydi,
G-sayramaydi, H-ba'zan boshida shoxi bor, I-qanotlari yo‘q, J-mo‘ylovi kalta, K-mo‘ylovi uzun. 
2. Urg‘ochi hasharot jinsiy sistemasi uchki ingichka qismidan boshlab tartib 
bilan ko‘rsating. A-bachadon, B-tuxumdon, D-urug‘ qabul qilgich, E-tuxum Yo‘li. 
3. Partenogenez bilan ko‘payadigan hasharotlarni ko‘rsating. A-chumolilar, 
B-kapalaklar, D-asalarilar, E-shiralar. 
4. O’zgarishsiz rivojlanish qanday sodir bo‘ladi? A-lichinkasi voyaga yetgan 
davriga o‘xshash, B- lichinkasi voyaga yetgan davriga qisman o‘xshash,
D-qanotlari rivojlanmagan, E-rivojlanishi o‘zgarishsiz boradi,
F-lichinkasida va voyaga yetgan davrida qanotlari bo‘lmaydi, G-lichinkasi bir necha marta gullab, voyaga yetgan davriga o‘xshash bo‘lib qoladi. 

Ninachi — dunyo faunasida 6650 dan ortiq turni oʻz ichiga olgan qadimgi uchuvchi hasharotlar guruhi. Bular nisbatan katta hasharotlar boʻlib, harakatlanuvchi boshi, katta koʻzlari, kalta choʻtkasimon antennalari, choʻzilgan ingichka qorinlari va zich tomirlar tarmogʻiga ega boʻlgan toʻrtta shaffof qanotli. Ninachilar pashshaga oʻxshash turli hasharotlar bilan oziqlanadigan faol ixtisoslashgan yirtqichlardir. Ninachi vakillari butun dunyo boʻylab keng tarqalgan boʻlib, Antarktidadan tashqari barcha qitʼalarda uchraydilar.

Nunachi guruxining barcha aʼzolari amfibiya turmush tarzini olib boradilar. Tuxum va lichinkalar suv muhitida rivojlanadi, kattalar (kattalar) quruqlikda yashaydilar, havo muhitini oʻzlashtiradilar va ajoyib uchuvchilarga aylanadilar. Voyaga yetgan ninachilar yashash joyini tanlashda faqat suv havzalari qirgʻoqlari bilan cheklanib qolmaydi va ulardan uzoq masofalarga uchib, oʻtloqlarda, oʻrmon chekkalarida va hatto aholi punktlarida uchrashishi mumkin. Tugallanmagan transformatsiya bilan rivojlanadi: tuxum, lichinka va kattalar bosqichlari mavjud. Lichinkalar (ular nimfalar yoki naiadlar deb ham ataladi) har xil turdagi suv havzalarida — asosan turgʻun koʻllar, koʻllar va botqoqlarda, shuningdek, daryolar, daryo qirgʻoqlari va botqoqli suv havzalarida, sunʼiy suv havzalari va ariqlarda ham rivojlanadi. Voyaga yetgan ninachilar singari, lichinkalar yirtqich hisoblanadi. Ular suv hasharotlari va boshqa umurtqasiz hayvonlarni ovlaydi.
Ninachilar odamlar uchun katta ahamiyatga ega. Qon soʻruvchi hasharotlar, qishloq va oʻrmon xoʻjaligining bir qator zararkunandalari sonini tartibga solishda ularning roli katta. Baʼzi hollarda ninachi lichinkalari zararli boʻlishi mumkin. Bundan tashqari, baʼzi turlarning lichinkalari oraliq xostlar boʻlishi mumkin, gelmintlar kabi.
Ninachilar guruhining ilmiy lotincha nomi sifatida ishlatiladigan Odonata atamasi birinchi marta 1793-yilda daniyalik entomolog Iogan Kristian Fabrisius tomonidan kiritilgan boʻlib, uni yunoncha „tish“ deb talqin qiladi. Chunki ninachilarning ustki jagʻlarida tishlari borligi sababli, boshqa hasharotlarning koʻpchiligida ham tishli mandibulalar mavjud.