Havola bo‘lakli qo‘shma gaplar taraqqiyoti reja: bmi
natija ergash gapdagi fikr real bo‘ladi
Download 325.47 Kb. Pdf ko'rish
|
норкулова мухайё пдф файл
natija ergash gapdagi fikr real bo‘ladi
b) natija ergash gapdagi fikr mo‘ljallangan va taxmin qilingan bo‘ladi 28 . Natija ergash gapli qo‘shma gaplarda bir voqea (natija) ikkinchi voqea sababli yuzaga keladi, shunga ko‘ra bunday gaplar “sabab-natija” munosabatiga asoslanadi. Bu xususiyat natija ergash gapli qo‘shma gaplarni “Shartlanganlik munosabatini ifodalovchi ergash gapli qo‘shma gaplar” paradigmasiga birlashtiradi. Natija ergash gapli qo‘shma gap qismlari –ki bog’lovchisi yordamida birikadi. Masalan, U eshikni shunday qattiq taqillatdiki, uydagilarning hammasini uyg’otib yubordi. (Abdulla Qahhor) Natija ergash gapli qo‘shma gaplarda natija munosabatini kuchaytirish, alohida ta’kidlash maqsadida natijada, oqibatda so‘zlari qo‘llanadi. Masalan, Zambarakning gumburlashidan haybatli bir guvillash hosil bo‘ldiki, natijada bu yerda alohida to‘pning ovozi butkul eshitilmay qoldi (Abdulla Qahhor). Natija ergash gapli qo‘shma gaplarning bosh gapi tarkibida qo‘llangan shunday, shu darajada, shunaqa, shunaqangi, shunchalik, shuncha, shu qadar, chunonam, nisbiy so‘zlari havola bo‘lak vazifasini bajaradi. Shunga ko‘ra bunday gaplar bir havola bo‘lakli gaplar hisoblanadi. Masalan, Qonga, yaraga, ingrashlarga shunday odatlangan edilarki, ularni hech narsa taajjublantirmasdi (Oybek). Shuni aytish kerakki, bosh gapdagi harakat atay ergash gapdagi harakatni amalga oshirish uchun qilinmaydi, balki ergash gapdagi harakat bosh gapdagi 28 Asqarova M. Hozirgi zamon o’zbek tilida qo’shma gaplar. Toshkent, 1960, 68-bet 43 harakatning natijasi sifatida o‘z-o‘zidan kelib chiqadi. Masalan, Yigitlar … uni shunchalik izzat qilar ediki, Asqar ota bu juvonning oddiy traktorchigina ekaniga shubhalanib qoldi (Abdulla Qahhor). Biroq dehqonlar o‘rtasida mehnat taqsimlash shunday o‘zgardiki, har ikki tomon bir-birovlari kamsitmay boshladilar (G’afur G’ulom). Malik muallim Suyarqulning qulog’ini shunday buradiki, bolaning ko‘zlaridan tirqirab yosh chiqib ketdi (A. Ko‘chimov). Aytish kerakki, bunday qo‘shma gaplarning bosh gapi tarkibida deyarli, Download 325.47 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling