Havoning nisbiy namligini assman psixrometri yordamida aniqlash

7-Laboratoriya mashg’uloti.
Mavzu: Havoning nisbiylik namligini topish usullari.
HAVONING NISBIY NAMLIGINI ASSMAN PSIXROMETRI YORDAMIDA ANIQLASH
Ishning maqsadi:

Assman psixrometri yordamida havoning absolyut va nisbiy namligini aniqlash.

Kerakli asboblar:

Assman psixrometri, barometr, nam mato.

Asbobning tuzilishi.
Namlikni aniqlash uchun, Assman psixrometridan foydalanish mumkin. Standart psixrometrning sxemasi rasmda ko`rsatilgan. U ikkita maxsus bir xil termometrlardan va V kalit bilan yurgiziladigan prujinali ventelyatordan tuzilgan.
Termometrlardan birining simobli balonchasiga bogich o`raladi. Havo oqimlarining yo`li rasmda strelkalar bilan ko`rsatilgan. Bu ikkala oqim termometrlarning balonchalaridan o`tgandan keyin qo`shilib ketadi. Asbob qizib ketishining oldini olish uchun uning metall qismlari nikellab qo`yilgan.

Asosiy nazariy ma’lumotlar.

Havoning namligini xarakterlash uchun absolyut va nisbiy namlik tushunchalari kiritilgan. Muayyan temperaturada havoning hajm birligidagi suv bug`larining miqdori absolyut namlik deyiladi. Absolyut namlik 1м<sup>3</sup> havodagi suv bug`ining grammlar bilan hisoblangan miqdorini yoki shu bug`ning 1mm. simob ustinida o`lchanadigan bosimini ifodalaydi. Nisbiy namlik f havoning suv bug`i bilan qay darajada to`yinganligini xarakterlaydi va protsentlarda o`lchanadi. Nisbiy namlik havodagi mavjud bo’lgan Р bug` bosimining shu temperaturadagi to`yintiruvchi bug’ bosimi Р<sub>о</sub> ga nisbati bilan aniqlanadi.
(7.1)
Absolyut namlik uchun psixrometrik formula topamiz. Buning uchun ikki bir xil termometrdan iborat bo`lgan, Assman psixrometridan foydalanamiz. Ikkala termometrning balonchalari quruq bo`lsa, ularning ko`rsatishi bir xil bo`ladi. Termometrlardan bittasining sharchasiga doka o`raladi, ikkinchisiga sharchada quruq havoda turadi. Bundan doka suvga tegib turadi, dokadagi suvning bug`lanishi natijasida doka o`ralgan sharchadagi simobning temperaturasi past bo`ladi ya'ni xo’l termometr pastroq temperaturani ko`rsatadi. Suv qanchalik tez bug`lansa, bundagi termometr ko`rsatishlari farqi shuncha katta bo`ladi.
Asbob suvning havoda bug`lanish tezligiga asoslanib ishlaydi.
Xo`l termometr ko`rsatishini muhitning temperaturasidan past bo`ladi. Xo`l termometrdan bug`lanayotgan suvning miqdori /m/ havoning namligiga, temperaturaga , barometrik bosimga /Н/ va havoning harakat tezligiga bog`liq bo`ladi;
(7.2)
bu yerda; S – termometr sharchasining yuzasi, P<sub>0</sub> – to`yingan bug`ning xo`l termometr temperaturasiga teng bo`lgan temperaturasiga teng bo`lgan temperaturadagi bosim, P – absalyut namlik, Г()– havo harakatining tezligiga
bog`liq bo’lgan funksiya, m-miqdordagi suvni bug`lantirish uchun, Q– kaloriya issiqlik sarf bo`ladi. Agar bug`lanish issiqligini L –deb belgilasak, u holda:
Q=mL bo`ladi, yoki
( 7.3)
Issiqlik muvozanati paytida xo`l termometrning sharchasiga tashqaridan kelayotgan issiqlik miqdori Q¹ quyidagicha topiladi.
Q¹= S(t₂ –t₁) () (7.4)
 ()– proportsionallik koeffitsiyenti: t₁ quruq va t₂ xo`l termometrlar ko`rsatgan temperaturalar Q=Q¹ bo`lgani uchun:
(7.5)
bunda,
(7.6)
Bu yerda: - kattalik psixrometrning doimiysi deyiladi.
 - ning qiymati asosan oqimning tezligiga bog`liq bo`lib, laboratoriyadan topiladi. U holda absolyut namlik uchun psixrometrik formulani quyidagicha yozish mumkin.
Р=Р<sub>о</sub>-Н(t<sub>2</sub>-t<sub>1</sub>) (7.7)
Bu ishda absolyut namlikni mm. simob ustunda , nisbiy namlikni esa protsentlarda topish kerak.
Absolyut namlikni grammlarda ifodalangan formulasini xam topish mumkin. Buning uchun 0<sup>о</sup>С temperatura va 760 mm. simob ustuni bosimida 1m<sup>3</sup>havoning massasi 1293 g –ga teng bo`lishidan foydalaniladi. Havo ana shu sharoitda va t temperaturada 1293/I+t g. massaga ega bo`ladi, bu yerda = 0,00366 havoning kengayish koeffitsiyenti deyiladi. Suv bug`i zichligining havo zichligiga nisbati 0,622 teng bo`lgani uchun 760 mm. simob ustuni bosimida va t temperaturada 1m<sup>3</sup> dagi suv bug`ining massasini quyidagicha topish mumkin:
g\m³
Ixtiyoriy P bosimdagi suv bug`ining massasi quyidagicha topiladi:
g/m<sup>3</sup>
Laboratoriyadan olingan natijalarning to`g`riligini quyidagi formula yordamida tekshirish mumkin.
bu yerda, F-quruq termometr temperaturasida to`yingan bug`ning 1m³ dagi miqdori. M –grammlarda hisoblangan absolyut namlik.