Hayot faoliyati xavfsizligfni ta’miniash asosiari

FAVQULODDA VAZIYATLARDA FUQAROLAR MUHOFAZASI.
Malumki, har bir mustaqil davlat o‘zining mudofaa qudratiga ega. Mudofaa siyosatini qay tarzda amalga oshirish imkoniyatlari o‘sha davlatning qudratini belgilaydi. Chunki har bir davlat moddiy boyliklarini, texnikalarini, harbiy ahamiyatga molik boigan inshootlarini, xalqini himoya qilishda, saqlashda yangi turdagi omillarni yaratadi va ishlab chiqaradi. Shu tariqa davlatlar ichida yangi-yangi qurollar yaratiladiki, bular nafaqat insoniyatga, balki butun jonli tabiatga, atrof muhitga juda katta ziyon yetkazadi. 1990-yilgacha biz dunyoni ikki tizimga (kapitalistik va sotsialistik) boiib kelgan edik va har ikkalasida ham umumiy qirgi'n qurollari yaratilganligini yaxshi bilamiz. Bunday qurollaming ba’zi birlari ayrim davlatlar tomonidan sinab ko‘rildi ham va hozirgi kungacha ularning asoratlari to‘g‘risida eshitib kelyapmiz. Masalan, 1945-yilda Yaponiyaning Nagasaki va Xerosima shaharlariga AQSHning yadro quroli tashiandi. Keyinchalik Koreyaga, Vyetnamga turli xildagi napalmlar (dirildoq holdagi yondiruvchi modda), oskolkali (parchali), yondhuvchan bombalar tashiandi. Yuqoridagi qurollar yer yuzida mavjud ekan, albatta, hai‘ bir davlat bunday qurollardan saqlanish vositalarini izlaydi, omillarini ishlab chiqadi. Shuning uchun har bir davlatning mudofaa qudratining asosini fuqarolar muhofazasi tashkil etadi.
Insoniyat o‘zining hayot faoliyatida turli ko‘rinishdagi: tabiiy, texnogen, ekologik va antropogenik xavf-xatarlarga duch keladi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT)ning ma’lumotiga ko‘ra, o‘tgan asrning 60-yiiiarida dunyo aholisining 1,6 foizi, 80-yillarda esa 3.5 foi.^'.i 69 favqulodda vaziyatlardan aziyat chekkan. Bunday noxushlik bizning asrimizda ham, undan keyin ham kuzatilishi muqarrar.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998-yil 27-oktabrdagi 455-sonli «Texnogen, tabiiy va ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlaming tasnifi to‘g‘risida»gi qarorida mamiakatimiz hudu(Jida sodir boiishi mumkin boigan barcha turdagi favqulodda vaziyatlar tasniflab berilgan.
Favqulodda vaziyat (FV) - m aium hududda yuz bergan falokat, halokat va boshqa turdagi ofatlar natijasida kishilaming oiimiga, salomatligiga, tevarak-atrofdagi tabiiy muhitga sezilarli moddiy zarar yetkazuvchi, odamlaming turmush sharoiti buzilishiga olib keladigan holatdir.
Favqulodda vaziyatlar xavfining tarqalish tezligiga ko‘ra, ular quyidagi guruhlarga boiinadi:
a) tasodifiy FV - yer silkinishi, portlash, transport vositalaridagi avariyalar va boshqalar;
b) shiddatli FV - yonginlar, zaharli gazlar otilib chiquvchi portlashlar va boshqalar;
d) m oiadil (o‘rtacha) FV - suv toshqinlari, vulqonlaming otilib chiqishi, radiofaol moddalar oqib chiquvchi avariyalar va boshqalar;
e) ravon FV - sekin-asta tarqaluvchi xavflar: qurg‘oqchilik, epidemiyalarning tarqalishi, tuproqning ifloslanishi, suvning kimyoviy moddalar bilan ifloslanishi va boshqalar.
Favqulodda vaziyatlar yana tarqalish miqyosiga (shikastlanganlar soniga va moddiy yo‘qotishlar miqdoriga qarab) ko‘ra 4 gumhga boiinadi:
1. Lokal (obyekt miqyosidagi) FV.
2. Mahalliy FV
3. Respublika (milliy) FV.
4. Transchegaraviy (global) FV.