Hayot faoliyati xavfsizligfni ta’miniash asosiari

Lokal favqulodda vaziyat - biror obyektga taalluqli boiib, uning miqyosi o‘sha obyekt hududi bilan chegaralanadi. Bunday vaziyat natijasida 10 dan ortiq boimagan odam jabrlangan yoki 100 dan ortiq boimagan odamning hayot faoliyati sharoitlari buzilgan, yoxud moddiy zarar favqulodda vaziyat paydo boigan kunda eng kam oylik ish haqi miqdorining 1 ming baravaridan ortiq bo‘hnagan miqdorni tashkil etgan hisoblanadi. Bunday FV oqibatlari shu obyekt kuchi va resurslari bilan tugatiladi.
Mahalliy tavsifdagi favqulodda vaziyat - aholi yashaydigan hudud (aholi punicti, shahar, tuman, viloyat) bilan chegaralanadi. Bunday vaziyat natijasida 10 dan ortiq, biroq 500 dan kam boimagan odamning hayot (aoliyati sharoitlari buzilgan yoxud moddiy zarar favqulodda vaziyat paydo hoigan kunda eng kam oylik ish haqi miqdorining 1 ming baravaridan ortiqni, biroq 0,5 mln. baravaridan kam boimagan miqdorni tashkil etgan hisoblanadi.
Respublika (milliy) tavsifdagi favqulodda vaziyat deyilganda - favqulodda vaziyat natijasida 500 dan ortiq odamning hayot faoliyati sharoitlari buzilgan yoxud moddiy zarar FV paydo boigan kunda eng kam oylik ish haqi miqdorining 0,5 mln. baravaridan ortigini tashkil etadigan hamda FV mintaqasi viloyat chegarasidan tashqariga chiqadigan, respublika miqyosida tarqalishi mumkin boigan FV tushuniladi.
Transchegaraviy (global) tavsifdagi favqulodda vaziyat deyilganda esa, oqibatlari mamlakat tashqarisiga chiqadigan yoxud FV chet elda yuz bergan va 0 ‘zbekiston hududiga daxldor holat tushuniladi. Bunday falokat oqibatlari har bir mamlakatning ichki kuchlari va mablag'i bilan hamda xalqaro hamjamiyat tashkilotlari mablag‘lari hisobiga tugatiladi. Masalan, Orol muammosi nafaqat 0 ‘zbekiston davlati uchun falokat keltiruvchi, balki unga chegaradosh bo‘lgan Turkmaniston, Qozog‘iston va boshqa davlatlar uchun ham falokatli vaziyatdir. Shuning uchun oxirgi vaqtda Orol muammosini hal qilishga 0 ‘zbekiston davlatining kuch va mablag‘idan tashqari butun jahon hamjamiyati tashkilotlari (Ekosan, YUNEP va boshq.) mablag‘lari, kuchlaridan foydalanilmoqda
Favqulodda vaziyatlar tasnifiga ko‘ra (sababi va kelib chiqishman bayiga ko‘ra);
1. Tabiiy tusdagi FV.
2. Texnogen tusdagi FV.
3. Ekologik tusdagi FV larga bo‘linadi.
Tabiiy tusdagi favqulodda vaziyatlarga 3 xil turdagi xavfli hodisalar kiradi;
1) geologik xavfli hodisalar; zilzilalar, yer ko‘chishlari, tog‘ o‘pirilishlari va boshqa xavfli geologik hodisalar;
2) gidrometeorologik xavfli hodisalar; suv toshqinlari, sellar, qor ko‘chkilari, kuchli shamollar (dovullar), jala va boshqa xavfli gidrometerologik hodisalar; 71
3) Favqulodda epidemiologik, epizootik va epifitotik vaziyatlar: alohida xavfli infeksiyalar (oiat, vabo, sarg‘ayma, isitma), yuqumli kasalliklar, rikketsiyalar-epidemik toshmali terlama, Bril kasalligi,_zoonoz infeksiyalar - Sibir yarasi, quturish, virusli infeksiyalar - SPID.
Epidemiya - odamlaming guruh bo iib yuqumli kasallanishi, ulaming zaharlanishi (zaharli modda va oziq-ovqatdan ommaviy zaharlanish); epizootiya - hayvonlaming ommaviy kasallanishi yoki nobud boiishi; epifitotiya - o‘simliklaming ommaviy nobud boiishi.
Texnogen tusdagidagi favqulodda vaziyatlarga 7 xil turdagi vaziyatlar kiradi:
1) transportlardagi avariyalar va halokatlar - ekipaj a’zolari va yoiovchilaming oiimiga, havo kemalarining to iiq parchalanishiga yoki qattiq shikastlanishiga hamda qidiruv va avariya-qidiruv ishlarini talab qiladigan avia halokatlar; Yonginga, portlashga, harakatlanuvchi tarkibining buzilishiga sabab boigan va tem iryoi xodimlarining halokat hududidagi temiryoi platformalarida, vokzal binolarida va shahar imoratlarida boigan odamlar oiimiga, shuningdek, tashilayotgan kuchli ta’sir ko‘rsatuvchi zaharli modda (KTZM)lar bilan halokat joyiga tutash hududning zaharlanishiga olib kelgan tem iryoi transportidagi halokat va falokatlar;
Portlashlarga, yong‘inlarga, transport vositalarining parchalanishiga, tashilayotgan KTZMlaming zararli xossalari namoyon boiishiga va odamlar oiim i (jarohatlanishi, zaharlanishi)ga sabab boiadigan avtomobil transportining halokati va avariyalari, shu jumladan yoi-transport hodisalari;Odamlaming oiimiga, shikastlanishiga va zaharlanishiga, metropoliten poyezdlari parchalanishiga olib kelgan metropoliten bekatlaridagi va tunellaridagi halokatlar, avariyalar, yonginlar;
Gaz, neft mahsulotlarining otilib chiqishiga, ochiq neft va gaz faworalarining yonib ketishiga sabab boiadigan magistral quvurlardagi avariyalar.