Hayvonlarga nisbatan shavqatsiz munosabatda bolish

HAYVONLARGA NISBATAN SHAVQATSIZ MUNOSABATDA BOLISH
Reja:

1. 
   Hayvonlarga nisbatan shavqatsiz munosabatda
   
2. 
   O‘zbekiston respublikasi hayvonlarga shavqatsizlik to’grisida qonun
   
3. 
   Umumiy hulosa
   

Hayvonlarga nisbatan shavqatsiz munosabat
Hayvonlarga nisbatan shavqatsiz munosabatda bo'lish, etik va insoniy qadriyatlarga zid bo'lgan bir qo'llanmadir. Bu tarz munosabat, hayvonlarni zulm va eziyatga tortish, onlarga qondoshlik qilmaslik, qattiq muomala va qo'rqitishni o'z ichiga oladi.
Shavqatsiz munosabat hayvonlarga qarshi adolatsizlik va insafsizlikka asoslanadi. Bu mumkin, hayvonlarni qotish, qurish, tarbiyalash yoki laboratoriya muayenesi uchun eziyat qilish shaklida ifodalangan bo'lishi mumkin. Shavqatsiz munosabat ayniqsa qo'rqinchli laboratoriya testlari, yonicha bo'lmagan sharoitlar va zooparklarda yashovchi hayvonlarga adolatsizlikka olib kelishi bilan bog'liqdir.
Biroq, hayvonlar tabiiy rivojlanish va butun dunyoda o'z o'rnini egallagan turli xil turlarda mavjud. Bu sababli, hayvonlarga e'tibor va hurmat qilish, ularning qondoshlik va muhofazasini ta'minlash muhimdir. Hayvonlar hayot haqiga ega bo'lgan mahluqlar sifatida, ularga adolat va muomala ko'rsatish insoniy qadriyatlarning bir qismidir.
Shavqatsiz munosabatga qarshi chiqish, hayvonlarni eziyat va zulm qilishni to'xtatish, ularning muhofazasini ta'minlash, o'zaro hurmat va e'tiborga asoslangan munosabatlarni rivojlantirishga qaratilgan muhim vazifalardan biridir. Hayvonlarga qarshi adolatsizlik va zulmning oldini olish uchun zoologiya, fandiqoqlik, qonunlar va ijtimoiy bilimlardagi rivojlanishlar, hayvonlarga ehtiram va muhofaza prinsiplarining tarqalishi zarurdir. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasiga “Mening fikrim” veb-portali orqali “Hayvonlarga nisbatan shafqatsiz munosabatda bo‘lishning oldini olish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi elektron jamoaviy murojaat (bundan buyon matnda elektron jamoaviy murojaat deb yuritiladi) kelib tushgan. Elektron jamoaviy murojaatda “Hayvonlarni shafqatsiz munosabatdan himoya qilish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasining qonuni loyihasini ishlab chiqish, hayvonlarga nisbatan shafqatsiz munosabatda bo‘lganlik uchun javobgarlikni kuchaytirish, qarovsiz hayvonlar va uy hayvonlarini nazorat qilish bo‘yicha hududiy chora-tadbirlar dasturini qabul qilish, qarovsiz hayvonlarni vaqtincha saqlash joylarini tashkil etish hamda ularning maqomini belgilash, davlat, homiylik va metsenat ko‘magini ko‘rsatish tartibini belgilash taklif etilgan.
Mazkur elektron jamoaviy murojaat O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish masalalari qo‘mitasi tomonidan tegishli vazirliklar, idoralar va ekspertlarni, shuningdek keng jamoatchilikni jalb etgan holda o‘rganib chiqildi.
Qayd etish lozimki, aholi punktlarida hayvonlarni saqlash masalalarini tartibga solish, shuningdek qarovsiz qolgan hayvonlarni tutish xizmatlarining faoliyatini takomillashtirish yuzasidan qabul qilinayotgan chora-tadbirlarning samaradorligini oshirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2011-yil 8-iyulda qabul qilingan “Qarovsiz qolgan hayvonlarni tutish va saqlash bilan bog‘liq xizmatlar faoliyatini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 202-sonli Qarori bilan “Shahar va tuman obodonlashtirish boshqarmalari huzurida qarovsiz qolgan hayvonlarni tutish bo‘limlari tashkil etiladigan shahar va tumanlar ro‘yxati”, “Balansiga shahar va tuman davlat veterinariya bo‘limlari asosiy vositalarining bir qismi beriladigan shahar va tuman obodonlashtirish boshqarmalari ro‘yxati”, “2011 — 2013-yillarda shahar va tuman obodonlashtirish boshqarmalari huzuridagi qarovsiz qolgan hayvonlarni tutish bo‘limlarining moddiy-texnika bazasini rivojlantirish dasturi” hamda “Aholi punktlarida itlar va mushuklarni saqlash qoidalari” tasdiqlangan.
O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi va O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligining 2012-yil 29-martda qabul qilingan Qo‘shma qarori bilan “Qarovsiz qolgan hayvonlarni otib tashlash tartibi to‘g‘risida”gi yo‘riqnoma tasdiqlangan bo‘lib, u O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2012-yil 22-mayda 2368-son bilan ro‘yxatga olingan.
Shu bilan birga, xalqaro tajribani o‘rganish shuni ko‘rsatadiki, jahon hamjamiyati hayvonlarga shafqatsiz munosabatda bo‘lganlik uchun javobgarlikni qonun bilan mustahkamlab qo‘yishga intilmoqda.
Turli mamlakatlarda ko‘p asrlar davomida qabul qilingan qoidalar va ma’naviy-axloqiy urf-odatlar mavjud bo‘lib, ularga ko‘ra hayvonlarga insonning homiyligiga muhtoj bo‘lgan himoyasiz mavjudot sifatida qaralgan. Bugungi kunda rivojlangan mamlakatlarda hayvonlarni himoya qilishga qaratilgan yetarlicha insonparvarlik ruhidagi qonunlar qabul qilingan bo‘lib, ular puxta o‘ylangan mexanizmlar asosida amalga oshirilmoqda.
Yuqorida bayon etilganlarni inobatga olgan holda ushbu taklif e’tiborga loyiq va kelgusida “Hayvonlarni shafqatsiz munosabatdan himoya qilish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasining qonuni loyihasini ishlab chiqish maqsadga muvofiqdir.
Shu bilan birga, O‘zbekiston Respublikasining 1994-yilda qabul qilingan Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksining 111-moddasi hayvonlarga nisbatan shafqatsiz munosabatda bo‘lganlik uchun javobgarlik chorasini nazarda tutadi. Mazkur qilmishning ma’naviy va axloqiy jihatdan og‘irligini e’tiborga olganda, ushbu moddaning sanksiyasi bunday qilmish uchun yetarli darajadagi jazo bo‘la olmaydi.
Xorijiy davlatlar qonun hujjatlarining va jamoatchilik fikrining har tomonlama tahlilini hisobga olgan holda, hayvonlarga nisbatan shafqatsiz munosabatda bo‘lish salbiy holatlarining oldini olish va ularni bartaraf etish, shaxslarning bu sohadagi javobgarligini oshirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksiga hayvonlarga nisbatan shafqatsiz munosabatda bo‘lganlik uchun shaxslarning ma’muriy javobgarlik choralarini kuchaytirishga qaratilgan o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish maqsadga muvofiqdir.
Ayni vaqtda qarovsiz hayvonlar va uy hayvonlarini nazorat qilish bo‘yicha umumdavlat yoki hududiy darajada maqsadli dastur mavjud emasligini inobatga olgan holda hududiy chora-tadbirlar dasturini ishlab chiqish zarur.
Joylardagi ishlar haqiqiy holatining tahlili shuni ko‘rsatmoqdaki, bugungi kunda shahar va tuman obodonlashtirish boshqarmalari huzuridagi qarovsiz qolgan hayvonlarni tutish bo‘limlari, veterinariya bo‘limlari, ichki ishlar organlari hamda tegishli ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish hududiy xizmatlarining faoliyati aniq muvofiqlashtirilmagan, qarovsiz hayvonlarni aniqlash va ushlash, shuningdek aholi punktlarida itlar va mushuklarni saqlash qoidalariga rioya etilishi ustidan doimiy nazorat o‘rnatilmagan.
Toshkent viloyatining Qibray tumanidagi “May” qo‘rg‘onida joylashgan respublikada yagona “Qarovsiz hayvonlarni qutqarish jamiyati” jamoatchilik birlashmasi tasarrufidagi itlarni saqlab turish boshpanasida 400 ga yaqin hayvon saqlanadi. Hozirgi kunda bu boshpana qoniqarsiz ahvolda bo‘lib, hayvonlar uchun oziq-ovqat yetishmaydi va ular faqatgina fuqarolarning homiyligi hisobiga saqlanadi.
Yuqorida bayon etilganlardan kelib chiqib, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi qaror qiladi:
1. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga:
qarovsiz hayvonlarni zo‘ravonlikdan himoya qilish, ularning sonini nazorat qilish, qarovsiz hayvonlar uchun boshpanalar tashkil etish bo‘yicha tegishli qaror hamda uzoq muddatli istiqboldagi umumdavlat maqsadli dasturini qabul qilish;
mazkur muammo yuzasidan jamoatchilikning fikrini, shuningdek xalqaro tajribani hisobga olgan holda, kelgusida “Hayvonlarni shafqatsiz munosabatdan himoya qilish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi qonuni loyihasini ishlab chiqishning maqsadga muvofiqligi masalasini ko‘rib chiqish tavsiya etilsin.
2. Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashiga, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklariga:
aholi punktlarida itlar va mushuklarni saqlash qoidalariga rioya etilishi ustidan nazoratni kuchaytirish hamda hayvonlar orasida o‘ta xavfli va boshqa yuqumli kasalliklarining oldini olish, ularni aniqlash hamda bartaraf etish bo‘yicha tashkiliy va maxsus veterinariya tadbirlari amalga oshirilishini ta’minlash;
respublika budjeti, viloyat, shahar va tuman budjetlari parametrlarini shakllantirishda shahar va tuman obodonlashtirish boshqarmalari huzuridagi qarovsiz qolgan hayvonlarni tutish bo‘limlarining moddiy-texnika bazasini rivojlantirish uchun zarur budjet mablag‘lari ajratilishini, obodonlashtirishga ajratilgan mablag‘lar doirasida qarovsiz hayvonlarni vaqtincha saqlash joylarini barpo etishni nazarda tutish tavsiya etilsin.
3. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish masalalari qo‘mitasi hamda Agrar va suv xo‘jaligi masalalari qo‘mitasiga:
O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksiga shaxslarning hayvonlarga nisbatan shafqatsiz munosabatda bo‘lganlik uchun ma’muriy javobgarligini kuchaytirishga qaratilgan o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish bo‘yicha qonun loyihasini ishlab chiqish;
O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi, O‘zbekiston Respublikasi Davlat veterinariya qo‘mitasi, O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi hamda O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi bilan hamkorlikda ushbu Qarorni ijrochilarga yetkazish hamda uning mazmun-mohiyatini aholining keng qatlamlari o‘rtasida tushuntirish vazifasi yuklatilsin.