Hayvonlarning qon aylanish organlari evolutsiyasi

SUVDA HAMDA
QURUQLIKDA
YASHOVCHILAR 
Yuragi 3 kamerali, ikkita 
bo`lmacha va bitta qorinchadan 
iborat. 
a) Chap bo`lmachada: ARTERIAL QON 
b) O`ng bo`lmachada: VENOZ QON 
c) Qorinchada: ARALASH QON 
Qon taloq, jigar, suyak
ko‘migida  ishlab chiqariladi. 
Yurak qorinchasidan ARTERIAL KONUS boshlanadi. Undan 3 JUFT
ARTERIYA tarmoqlanadi.
BIR JUFT O‘PKA-TERI ARTERIYALARI → orqali venoz qon o‘pka va
teriga boradi. Kislorodga to‘yingan qon O‘PKA VENASI  orqali → chap
bo‘lmachaga, TERI VENASI orqali → kovak venaga quyiladi. Bu kichik qon
aylanish  doirasi hisoblanadi. (JUDA MUHIM) 
Qorinchadagi aralash qon BIR JUFT (O‘NG VA CHAP) AORTA YOYI 
orqali tanaga aralash qon, BIR JUFT UYQU ARTERIYALARI orqali hali
aralashib ulgurmagan arterial qon miyaga boradi.

---

Miyadan va tanadan yig‘ilgan venoz qon → kovak venalar orqali o‘ng
bo‘lmachaga quyiladi. Bu katta qon aylanish doirasi hisoblanadi.
Bularda yurak urishi (puls) past 40–50 tanitashkil qiladi 

---

Sudralib yuruvchilar 
Qon suyak ko‘migi va
taloqda ishlab chiqiladi 
Yuragi ikkita bo‘lmacha va
bitta qorinchadan iborat.
Qorincha chala to‘siq bilan 
ajralgan bo‘ladi 
Timsoxlarda: yurak to‘sig`i to‘liq bo‘lib,
yuragi to‘rt kamerali 
Suvda hamda quruqlikda yashovchilardan farqli ravishda sudralib
yuruvchilarda qorinchadan mustaqil ravishda 3 ta qon tomiri chiqadi.
Qorinchaning chap tomonidan arterial qonga ega O‘NG AORTA yoyi chiqib,
undan bosh miyaga ketuvchi UYQU ARTERIYASI, o‘rta qismidan tanaga ketuvchi
CHAP AORTA yoyi, o‘ng tomonidan o‘pkaga ketuvchi venoz qonga ega O‘PKA
ARTERIYASI boshlanadi.
O‘ng va chap aorta yoylari birlashib ORQA AORTANI  hosil qiladi. Shuning uchun
miyaga ARTERIAL QON, tanaga ARALASH QON, o‘pkaga esa VENOZ QON
boradi. O‘pka venalari chap bo‘lmachaga quyiladi. Bosh miya va tanadan keluvchi
venoz qon o‘ng bo‘lmachaga  quyiladi 
KICHIK QON AYLANISH  doirasi  yurak qorinchasidan chiqib, o‘pkada
kislorodga to‘yinib, chap bo‘lmaga quyiladi. Chap va o‘ng bo‘lmalardagi qon
yurak qorinchasiga o‘tadi. Yurak qorinchasida venoz va arterial qon qisman
aralashadi.
KATTA QON AYLANISH doirasi  yurak qorinchasidan boshlanadi. U organ, 
to‘qima va hujayralardagi gaz almashinuvida ishtirok etib, yurakning o‘ng
bo‘lmachasiga kelib quyiladi.
Moddalar almashinuvida kam energiya hosil bo‘lganligi sababli ular
SOVUQQONLI sanaladi 
Qushlar va
sutemizuvchilar 
Yuragi to‘rt kamerali, arterial
va venoz qon aralashmaydi.

Qon suyak ko‘migi va taloqda
hosil bo‘ladi.
Yuragi o‘ng va chap bo‘lmacha, o‘ng
va chap qorin cha dan iborat.
Yurakning chap tomonida
arterial qon, o‘ng tomonida venoz
qon bo‘ladi. 
QUSH: Chap qorinchadan boshlangan O‘NG AORTA RAVOG‘I YURAKNI
O‘NGDAN AYLANIB, tanani arterial qon bilan ta’minlaydi. Qushlarda aorta 
o‘ngdan aylanishi bilan sutemizuvchilardan farq qiladi.
Qushlarda yurak minutiga 500 marta uradi. Chunki, ularda moddalar
almashinuvi jadal, tana harorati baland, +42°C ni tashkil qiladi 

---

 
SUTEMIZUVCHI: Chap qorinchadan chiqqan AORTA YURAKNI
CHAPDAN AYLANIB, TO‘SH SUYAGINING ORQASIDA RAVOQNI
hosil qilib, umurtqa pog‘onasi bo‘ylab tanaga tarqaladi 
Tuzuvchi: Registon o`quv markazi, Mirzo – Ulug`bek filiali
biologiya fani o`qituvchisi MUSLIMBEK HAKIMOV 
@Muslimbek_Hakimov 
 

@Registan_MirzoUlugbek @rgn_11_sinf