Ha’zirgi ku’nde kishi biznes ha’m isbilermenlikti rawajlandırıw elimizde

2. Basqarıwdı sho’lkemlestiriw ha’m onın’ wazıypaları 
Erkin ka’rxanalar (firmalar) – tiyisli ta’rizde sho’lkemlestirilgen ha’m anıq 
zatlardı o’ndiriw maqsetinde muwapıqlastırılg’an materiallıq ha’mde miynet 
resurslarının’ birlesiwi. 
Firmanı o’ndirislik jaqtan sho’lkemlestiriw o’z ishine to’mendegilerdi aladı: 

ulıwma wazıypalardı ta’riyplew; 

jumıstın’ anıq tu’rleri ushın wazıypalardı belgilew ; 

bo’limler ushın wazıypalardı ortag’a qoyıw; 

wa’killiklerdi beriw; 

qararlar qabıl qılıwdın’ na’tijeliligin, is ha’reketlerin qadag’alaw ha’m 
muwapıqlastırıwdı ta’miyinleytug’ın kommunikatsiyalar sistemasın jolg’a salıw; 

sırtqı ortalıqqa sezgirlikti ku’sheytiw. 
Firmanın’ sho’lkemlestiriwshilik du’zilisine bir qatar obektiv faktorlar: ilimiy-
texnikalıq; sho’lkemlestiriwshilik; ekonomikalıq kon’yunktura ha’m xojalıq 
xızmeti, miynet qa’rejetleri ha’m t.b; sotsial-siyasiy faktorlar ta’sir ko’rsetedi. 
Kompaniya 
o’zinin’ 
maqsetlerine 
eriskende 
g’ana 
firmanın’ 
sho’lkemlestiriwshilik du’zilisi na’tiyjeli dep esaplanıladı. A’dette ha’r bir firma, 
o’zinin’ o’ndiris ko’leminin’ ha’m xızmetinin’ o’zine saylıg’ına qaramastan, 
o’zinin’ aldına bir qansha maqsetlerdi qoyadı. Maqsetler qanshelli anıq ha’m belgili 
bolsa, olarg’a erisiw ushın jaqın keleshekti tan’law sonsha an’sat boladı. 

---

59 
Firmanın’ keleshegi degende maqsetlerge en’ optimal ta’rizde erisiw ushın 
resurslardan qanday paydalanıw haqqındag’ı ken’ ko’lemdegi kontseptsiya 
tu’siniledi. 
Sho’lkemlestiriwshilik du’zilmelerdin’ 5 tipi bolıwı mu’mkin. 
1.Sızıqlı (basqıshlı) du’zilis. (3-sızılma) 
3-sızılma 
2. Sızıqlı 

shtab du’zilisi.
3. Sızıqlı - wazıypalı du’zilis. (4-sızılma) 
4-sızılma 
4. Oraylastırılmag’an wazıypalı du’zilis.
5. Matritsalıq du’zilme.
Solay 
etip, 
basqarıwdın’ biz qarap shıqqan sho’lkemlestiriwshilik 
du’zilmesinin’ birewinde ra’smiy du’zilme dep aytıwg’a bolmaydı. Sonlıqtan da 
ha’r bir firmanın’ o’ndirislik ha’m ekonomikalıq ortalıg’ının’ o’zgesheliklerinen 
kelip 
shıg’ıp, onın’ talapların en’ ko’p da’rejede qanaatlandıratug’ın 
sho’lkemlestiriwshilik du’zilme tu’rin tan’law kerek.