HiEdTec Reja

Modernization of Higher Education in 
Central Asia through New Technologies 
(HiEdTec)
Transport port nomerlari 
Bugungi kunda kompyuterlar turli xil ilovalar bilan jihozlangan. Bu 
ilovalarning deyarli barchasi qaysidir ma’noda tarmoq bo’ylab muloqot qilish va 
ma’lumot, yangilanishlarni yuborish va olish yoki foydalanuvchi xaridining 
to’g’riligini tekshirish uchun Internetdan foydalanishga qodir. E’tibor bering, bu 
ilovalarning barchasi bir vaqtning o’zida elektron pochta, tezkor xabarlar, veb-
sahifalar va VoIP telefon qo’ng’iroqlarini qabul qilish va jo’natishdir. Bunday holda, 
kompyuter ushbu aloqani ishga tushirish uchun bitta tarmoq ulanishidan 
foydalanadi. Ammo qanday qilib bu kompyuter ma’lum bir paketni qabul qiladigan 
to’g’ri dasturni tanlashda hech qachon chalkashmasligi mumkin? Gap ishlayotgan 
ikki yoki undan ortiq ilovalar uchun bir vaqtning o’zida ikki yoki undan ortiq aloqani 
qayta ishlovchi kompyuter haqida bormoqda. 
TCP va UDP transport sathi protokollariga asoslangan xizmatlar real vaqt 
rejimida muloqot qilayotgan ilovalarni kuzatib borish imkoniyatiga ega. Bir 
vaqtning o’zida ulanishdan foydalanadigan har bir alohida ilovaning segmentlari va 
datagrammalarini farqlash uchun TCP va UDP ushbu ilovalarni aniqlay oladigan 
sarlavha maydonlariga ega. Bu noyob identifikatorlar port raqamlaridir. 
3-rasm. Transport sathida port raqamlari 

---

Modernization of Higher Education in 
Central Asia through New Technologies 
(HiEdTec)
Har bir segment yoki datagram sarlavhasi turli maydonlardan tuzilgan; bu 
maydonlarning ikkitasi uzatuvchi va qabul qiluvchining port nomerlaridir. 
Uzatuvchi port raqami ma’lum bir aloqa uchun raqam bo’lib, mahalliy kompyuterda 
yaratilgan dastur bilan bog’lanadi. Belgilangan port raqami - bu dasturni qabul 
qilayotgan masofaviy xostdagi maqsad ilovasi bilan bog’langan bir xil aloqa uchun 
raqam. Bu, masalan, deamon ilovasi tomonidan ochilgan va html veb-sahifasi uchun 
GET so’rovini kutayotgan veb-serverdagi 80-port bo’lishi mumkin, 3-rasm. 
Port raqamlari xabar mahalliy xostdan kelgan soʻrov yoki masofaviy xostdan 
kelgan javob boʻlishiga qarab bir necha usul bilan tayinlanadi. Server jarayonlarida 
ularga tayinlangan statik port raqamlari mavjud bo’lsa-da, mijozlar har bir suhbat 
uchun dinamik ravishda port raqamini tanlaydilar, bu allaqachon foydalanilgan port 
emas. 
4-rasm. Port nomeri va IP adresi 

---