, protonlarni biriktirib olish xususiyatiga ega bo‘lgan moddalar asoslar deyiladi: Kislota ↔ Asos + [H+]. Masalan, sirka kislotasi o'zidan proton ajratib chiqarganligi uchun Brensted nazariyasiga asosan ham kislotadir. C H 3 C O O H ↔ C H 3 C O O - + [H+] k-ta asos - Lekin Brensted-Louri nazariyasiga ko‘ra, o‘zidan proton ajratib chiqaradigan molekulalargina emas, balki ionlar ham kislota hisoblanadi:
- 0 ‘z navbatida, protonlarni biriktirib olish xususiyatiga ega bo'lgan ionlar asoslar deb hisoblanishi kerak:
- Kislota-asosning o ‘zaro ta ’siri qaytar b o ‘lib, proton kislota molekulasidan asos molekulasiga o ‘tadi. Kislota-asoslarning protolitik muvozanat nazariyasi Arreniusning elektrolitik dissotsilanish nazariyasiga asoslangan qarashlarga nisbatan ancha umumiy nazariyadir. Kislota-asoslardagi muvozanatni hisoblash 2 ta vazifani hal qilishga olib keladi: 1) erigan moddaning muvozanat konsentratsiyasidagi pH ini aniqlash; 2) pH m a’lum bo'lganda modda tarkibini yoki muvozanatdagi konsentratsiyani aniqlash
- Lyuis nazariyasiga ko‘ra asoslar deb, molekulasida bog‘lar hosil qilishda ishtirok etmagan elektron juftlari bo‘Igan va ushbu juftlar mustahkam oktet hosil qilishga moyil bo‘lgan kimyoviy birikmalarga aytiladi. Masalan, ammiak asos, chunki uning molekulasida erkin elektron jufti mavjud: :NH3. Kislotalar deb, molekulasida barqaror elektron gruppasi hosil qilish uchun elektron juftlari bo‘lmagan va asoslaming shunday elektron juftlari bilan birikib barqaror oktet hosil qilishga moyil, bo‘sh orbitali bo‘lgan moddalarga aytiladi. Bu nazariyaga asosan, BC13, FeCl3 va boshqalar kislota hisoblanadi, chunki ularning molekulalarida bir juft elektron uchun bo‘sh (vakant) orbital mavjud. Binobarin, elektron jufti donorlariga asoslar, akseptorlariga esa kislotalar deyiladi. Tarkibida protoni bo‘lmagan kislotalar aproton (Lyuis) kislotalar hisoblanadi.
- Lyuis kislotalari va asoslari orasidagi kimyoviy muvozanatni quyidagicha ifodalash mumkin:
Do'stlaringiz bilan baham: |
