Hindistonni zabt etgan Ost-Indiya kompaniyasi

Yemilyan Pugachyovning qatl etilishi
1774-yil 31-dekabr kuni Pugachyov qo‘zg‘oloni ishtirokchilari ustidan sud jarayoni yakunlangandi. Unda Yemilyan Pugashyov, Maksim Shigayev va boshqalarga o‘lim hukmi chiqarilgan. Pugachyov 1775-yil 21-yanvar kuni to‘rtga bo‘lib tashlash yo‘li bilan qatl etilishi kerak edi, biroq Yekaterina II insoniylik jihatidan yashirin ravishda isyonchining avvaliga boshini tanasidan judo qilishni buyurgan. 1773-1775-yillarda “ma’nisiz va shafqatsiz” rus qo‘zg‘oloni Ural, Volga bo‘yi va G‘arbiy Sibir yerlarini egallab olgan. Ammo don kazagi bo‘lgan va o‘zini “baxtli tasodif bilan omon qolgan” imperator Pyotr III deya e’lon qilgan Yemilyan Pugachyov boshchilik qilgan Rossiya tarixidagi eng yirik qo‘zg‘olonlardan biri uzoq vaqt isyonchilarga foyda keltirgan. Jangchi kazaklar, o‘qimagan dehqonlar Yaik (Ural daryosi) bo‘yidagi ko‘plab qal’alarga bostirib kirgan, shuningdek, Orenburg va Ufani qamalga olgan, Qozon Moskvaga yurish bilan tahdid qilgan.
Qo‘zg‘olonchilar muntazam qo‘shinlar yordamidagina tartibga solingan. Dehqonlar urushining ko‘lamidan qo‘rquvga tushgan Yekaterina II isyonni bostirish uchun hatto Aleksandr Suvorovni ham yuborgan.
Pugachyovning isyoni qattiq bostirilgan. Dehqonlar armiyasining tirik qolgan vakillari tarqalib ketgan. Pugachyov qirg‘iz-qozoq chegarasi tomon qochgan, u bilan birga bo‘lgan kazaklar o‘z yetakchisini afv evaziga hukumatga topshirishga qaror qiladi. 1774-yil sentabrda Pugachyovning yaqin atrofida bo‘lgan bir guruh shaxslar fitna uyushtirib, uni qo‘lga olgan. U qarshilik ko‘rsatishga uringan, hatto pistolet bilan fitnachilardan birini yaralagan. Ammo “xoinlar ushlansin” degan chinqiriqqa qaramay, hech kim yordamga kelmagan. Pugachyovning sobiq sheriklari uni Uralsk shahriga olib kelgan va tergov komissiyasi a’zosi kapitan Mavringa topshirgan. Ofitser zudlik bilan qo‘zg‘olon yetakchisini so‘roq qilgan.
Pugachyov qo‘lga olinganidan xabar topgan Suvorov bir necha kundan keyin shaharga kelgan. Uning shaxsan o‘zi dehqonlar urushi rahbarini so‘roq qilgan, keyin esa tergov harakatlarini davom ettirish uchun Sibirskka olib ketgan. Butun yo‘l davomida Pugachyov ikki g‘ildirakli aravaga o‘rnatilgan yog‘och qafasda o‘tirgan. Kechalari Suvorovning o‘zi uni qo‘riqlab chiqqan.

Zanjirlangan mahbus qishki otlarda Moskvaga olib ketilgan. Manzilga yetib kelingach, u zarbxonadagi devorga zanjirband qilingan. Pushkinning yozishicha, ikki oy davomida shaharliklar Pugachyovni tomosha qilish uchun kelgan. Dvoryanlar unga qo‘rquv va g‘azab bilan tikilgan — ayrimlar undan hayratga tushgan bo‘lsa, ba’zilarning ko‘zlarida umid uchqunlagan.
Pugachyov va “general-anshef” Afanasiy Perfilyev to‘rtga bo‘lish orqali o‘lim jazosiga hukm etilgan. Yekaterina II qiynoqlarni yengillashtirish uchun avvaliga isyonchilarni o‘ldirishni buyurgan. Kazak huquqlarining himoyachisi bo‘lgan Ivan Zarubinning boshi tanasidan judo etilgan. “Harbiy kollegiya” a’zolari Maksim Shigayev, Timofey Podurov va Vasiliy Tornov dorga yuborilgan. Yana 18 kishi qamchilanib, og‘ir mehnatga surgun qilingan.
“Erta tongdan son-sanoqsiz odamlar baland ko‘prik qurilgan Bolotaga to‘plandi. Uning ustida jallodlar qurbonlarni kutib vino ichib o‘tirardi. Ko‘prik yonida uchta dor qurilgan. Atrof piyoda askarlar bilan qurshab olingandi. Uylar va do‘konlarning tomlari odamlar bilan to‘lgandi…”, — deya voqeani ta’riflagandi Pushkin.
“Rossiyani asrang”: Yelsin qanday qilib iste’fo bergandi?
1999-yil 31-dekabr kuni Rossiyaning birinchi prezidenti Boris Yelsin iste’fo bergandi. Bu qarorni u prezidentlik muddati tugashidan bir necha oy oldin qabul qilgan. Yelsin o‘zining ketishini mamlakat yangi asrga yangi insonlar bilan kirib kelishi kerakligi bilan izohlagan. “Men qaror qabul qildim. Uning ustida uzoq va qattiq o‘yladim. Bugun yakunlanayotgan asrning so‘nggi kunida iste’fo bermoqchiman”, — degandi u.
Yelsinning o‘zi aytganidek, uning ketishi — “hokimiyatni har qanday yo‘l bilan ushlab qolishga intilmasligini” isbotlagan. “Buni amalga oshirish kerakligini tushundim. Rossiya yangi ming yillikka yangi siyosatchilar, yangi shaxslar, bilimli, kuchli, energiyaga boy insonlar bilan kirishi kerak. Biz esa — uzoq yillardan biri hokimiyat tepasida turganlar — ketishimiz kerak”, — deydi Yelsin.
O‘z murojaatida u saylovlarga qadar davlat rahbari vazifasini Rossiya bosh vaziri Vladimir Putin bajarib turishini aytgan.
Yelsinning murojaati millionlab rossiyaliklar uchun sensatsiyaga aylangan. Shu bilan birga, prezidentning jamiyatdagi obro‘si bu vaqtda unchalik baland emasdi. Qachonlardir energiyaga boy islohotchi 1999-yilga kelib keksayib qolgandi — u 68 yoshda bo‘lgan.
Yelsin murojaat tayyorlayotganidan tor doiradagi insonlar xabardor bo‘lgan, uni suratga olgan televideniye xodimlariga esa prezident rejasi umuman yetkazilmagan. Xayrlashuv bayonoti keyinroq — “Ostankino”da yoziladigan an’anaviy murojaatdan keyin yozilgan. Prezident ayyorlik qilib, unga oldingi murojaat yoqmaganini va qayta yozib olish kerakligini aytgan. 31-dekabr kuni soat 07:00 da suratga olish guruhi Kremlga kelgan.
Yelsin o‘z memuarlarida o‘sha vaqtdagi bosh vazir bo‘lgan Putinga rejasini 14-dekabrda aytganini yozgan. “Men Putinga 31-dekabrda ketishga qaror qilganimni aytdim. Shu kungi tong qanday o‘tishi, voqealar ketma-ketligi haqida gapirdim…”, — degandi Yelsin. Rossiya Kommunistik partiyasi yetakchisi Gennadiy Zyuganov o‘z manbalari orqali bunday murojaat tayyorlanayotganida xabar topganini, biroq televizorni yoqib, Yelsin o‘z murojaatida kechirim so‘raganidan hayratga tushganini bildirgandi.
Prezident rostdan ham rossiyaliklardan “kechirim so‘rashi”ni aytgan:
“Sizlar bilan ko‘plab orzularimiz amalga oshmagani, oddiy ko‘ringan narsalarmiz esa qiynoqli darajada og‘ir bo‘lib chiqqani uchun uzr so‘rayman. Bir zarbada kulrang, turg‘un totalitar o‘tmishdan yorug‘, boy, madaniyatli kelajakka sakrab o‘tishimiz mumkinligiga ishongan odamlarning ba’zi umidlarini oqlamaganim uchun uzr so‘rayman. Bitta sakrashda barchasini uddalashimizga o‘zim ham ishonganman”, — degan edi Yelsin.
Yelsinning ketishini butun dunyo telekanallari translyatsiya qilgan. 1-yanvar kuni barcha yetakchi nashrlar bu haqda gazetalarning muqovasiga bosib chiqargan. Tarix uchun televizion translyatsiya va Yelsinning mashinaga o‘tirishdan oldin “Rossiyani asrang!” degan gaplari saqlanib qolgan.
ste’fodan keyin prezidenti o‘z hayoti bilan yashagan, Putinning prezident sifatidagi harakatlariga hech qanday izohlar bermagan. Yelsinning o‘zi kitob o‘qish, yaqinlari va rafiqasi, shuningdek, do‘stlari hamda sobiq hamkasblari bilan muloqot qilishdan zavqlanganini tan olgandi. 1771 yilda Yaik kazaklarining erlarini tartibsizliklar qamrab oldi. Ulardan oldingi mahalliy ijtimoiy qo'zg'olonlardan farqli o'laroq, kazaklarning Uraldagi bu qo'zg'oloni allaqachon 18-asrdagi eng yirik ijtimoiy qo'zg'olonning to'g'ridan-to'g'ri muqaddimasi bo'lib, haqiqatan ham imperator Rossiyasining butun tarixi - E.I.Pugachev boshchiligidagi qo'zg'olon bo'lib, bu qo'zg'olonga olib keldi. 1773-1775 yillardagi dehqonlar urushida.
Ob'ektiv ravishda, bu kuchli ijtimoiy portlashning sababi Ketrinning rus zodagonlarining "oltin davri" ning o'ziga xos belgisi bo'lgan krepostnoylikning dahshatli o'sishi edi. Ketrin II ning dehqon masalasi to'g'risidagi qonunchiligi er egalarining irodasi va o'zboshimchaliklarini haddan tashqari chegaralarga kengaytirdi. Shunday qilib, 1765 yildagi er egasining o'z krepostnoylarini og'ir mehnatga surgun qilish huquqi to'g'risidagi farmoni ikki yildan so'ng krepostnoylarning o'z mulkdorlari ustidan shikoyat qilishlarini taqiqlash bilan to'ldirildi.
Shu bilan birga, Ketrin II hukumati kazaklarning an'anaviy imtiyozlariga izchil hujum qildi: Yaikda baliq ovlash va tuz qazib olishga davlat monopoliyasi joriy etildi, kazaklarning o'zini o'zi boshqarish avtonomiyasi buzildi, harbiy boshliqlarni tayinlash. va kazaklarni Shimoliy Kavkazdagi xizmatga jalb qilish amaliyotga tatbiq etildi va hokazo.
Aytish joizki, aynan kazaklar 17-asr boshlaridagi Qiyinchiliklar davrida, shuningdek, S.Razin va K.Bulavinlar qoʻzgʻoloni kabi Pugachev qoʻzgʻolonining qoʻzgʻatuvchilari va asosiy ishtirokchilari boʻlgan. Lekin qoʻzgʻolonda kazaklar va dehqonlar bilan bir qatorda aholining boshqa guruhlari ham qatnashdilar, ularning har biri oʻz maqsadlarini koʻzladi. Demak, Volgaboʻyining rus boʻlmagan xalqlari vakillari uchun qoʻzgʻolonda qatnashish milliy ozodlik kurashi xarakteriga ega edi; Pugachevitlarga qo'shilgan Urals zavod ishchilarining maqsadlari, aslida, dehqonlarnikidan farq qilmadi; Uralsga surgun qilingan polyaklar qoʻzgʻolonchilar safida oʻz ozodligi uchun kurashdilar.
Qo'zg'olonchilarning alohida guruhi 17-asr oxiri va 18-asrning birinchi yarmida ularni ta'qib qilish paytida rus shizmatlari edi. Volga bo'yida boshpana topdi. Ular hukumat qo'shinlari bilan jang qilishdi, ammo Pugachevning Pyotr III nomini olish g'oyasi puxta o'ylangan edi va shizmatiklar uni pul bilan ta'minladilar.
Bu guruhlarning barchasini Pugachev viloyatini bostirish uchun yuborilgan general A.I.Bibikov aytganidek, "umumiy g'azab" birlashtirgan edi, ammo shunday turli maqsad va pozitsiyalar bilan agar isyonchilar g'alaba qozonsa, to'qnashuv va to'qnashuv sodir bo'ladi, deb taxmin qilish to'g'ri bo'lar edi. ularning lagerida bo'linish muqarrar bo'lar edi.
Yaik kazaklari qo'zg'olonining bevosita sababi shikoyatlarni tekshirish uchun 1771 yil oxirida yuborilgan navbatdagi tergov komissiyasining faoliyati edi. Komissiyaning haqiqiy vazifasi kazak ommasini itoatkorlikka keltirish edi. U so'roq va hibsga olish ishlarini olib bordi. Bunga javoban, itoatsiz kazaklar 1772 yil yanvar oyida poytaxtdan kelgan general-mayor Traubenbergga ataman va brigadirlarni olib tashlash to'g'risida iltimosnoma yuborish uchun kortej bilan Yaitskiy shahriga borishdi. Tinch yurish kazaklarning qo'zg'olonini qo'zg'atgan to'plardan o'qqa tutildi. Kazaklar askarlar otryadini mag'lub etishdi, Traubenbergni, harbiy boshliqni va kazak ofitserlarining bir nechta vakillarini o'ldirishdi.
1772 yil iyun oyida kazaklarga qarshi yangi jazo otryadi yuborilgandan keyingina tartibsizliklar bostirildi: eng faol isyonchilardan 85 nafari Sibirga surgun qilindi, ko'plari jarimaga tortildi. Kazaklar harbiy doirasi tugatildi, harbiy idora yopildi va Yaitskiy shahriga komendant tayinlandi. Bir muncha vaqt kazaklar jim edi, lekin;
bu qo'zg'olonga tayyor ijtimoiy material bo'lib, uni faqat alangalash kerak edi.
1773 yil yozida Qozon qamoqxonasidan qochib ketgan Don kazak Emelyan Ivanovich Pugachev yana Yaik kazaklari orasida paydo bo'ldi, ular bu vaqtga kelib o'z sheriklarining kichik otryadini tuzdilar.
Qo'zg'olon 1773 yil 17 sentyabrda, o'zini mo''jizaviy tarzda qutqarilgan imperator Pyotr III deb e'lon qilgan Pugachev kazaklarga "daryo, o'tlar, qo'rg'oshin, porox, oziq-ovqat va maoshlar" bergan manifestni e'lon qilganidan keyin boshlandi. Shundan so'ng, uning soni tez o'sib, 200 kishiga yetgan otryadi Yaitskiy shahriga yaqinlashdi. Qo'zg'olonchilarga qarshi yuborilgan jamoa ular tomoniga o'tdi. Garnizoni Pugachevitlar qo'shinlaridan sezilarli darajada ko'p bo'lgan Yaitskiy shahriga hujum qilishdan bosh tortgan qo'zg'olonchilar Yaitskaya mustahkamlangan chizig'i bo'ylab Orenburgga harakat qildilar va deyarli hech qanday qarshilikka duch kelmadilar.
Otryadga tobora ko'proq kuchlar tushdi: "Imperator Pyotr Fedorovich" ning "zafarli" yurishi boshlandi. 1773 yil 5 oktyabrda qo'zg'olonchilar 3000 kishilik garnizoni bo'lgan Orenburg qal'asini qamal qilishni boshladilar.
1773 yil noyabrda Orenburg yaqinidagi Berlin Sloboda uzoq vaqt davomida Pugachevning qarorgohiga aylanganda “Davlat harbiy kollegiyasi” tashkil etildi. Bu organ imperator institutiga oʻxshab yaratilgan boʻlib, qoʻzgʻolonchilar armiyasini shakllantirish va taʼminlashga chaqirilgan. Uning vazifalariga mahalliy aholining o'g'irlanishini to'xtatish va yer egalaridan tortib olingan mulkni taqsimlashni tashkil etish kiradi.
Keyin, 1773 yil noyabrda Pugachevitlar hukumat qo'shinlarining ikkita otryadini - general V.A.Kara va polkovnik P.M.Chernishevni mag'lub etishga muvaffaq bo'lishdi. Bu g‘alabalar qo‘zg‘olonchilarning o‘z kuchlariga bo‘lgan ishonchini mustahkamladi. Ular Pugachev lagerigacha davom etdilar. pomeshchik va zavod dehqonlari, Ural zavodlarining ishchilari, boshqirdlar, qalmiqlar va Volga va Ural mintaqalarining boshqa xalqlari vakillari to'planishadi.
1773 yil oxiriga kelib, Pugachev qo'shinlari soni 30 ming kishiga yetdi va uning artilleriyasi soni
80 ta qurol.
Firibgar o'zining Berddagi shtab-kvartirasidan o'zining yordamchilari va boshliqlari orqali "Pyotr III" imzosi va maxsus muhrlar bilan muhrlangan manifestlarni yubordi, ularda "bizning bobomiz Buyuk Pyotr" ga ishoralar ko'paydi. dehqonlar va mehnatkashlarning ko'zlari huquqiy hujjatlarning ko'rinishi. Shu bilan birga, "qirollik" hokimiyatini ko'tarish uchun Berdda o'ziga xos saroy odob-axloq qoidalari o'rnatildi: Pugachev o'z qo'riqchisiga ega bo'ldi, o'z atrofidagi sheriklariga unvon va unvonlar bera boshladi va hatto o'zini o'rnatdi. buyurtma.
1773/74 yil qishda qo'zg'olonchilar otryadlari Buzuluk va Samara, Sarapul va Krasnoufimskni egallab oldilar, Qo'ng'irni qamal qildilar, Chelyabinsk yaqinida jang qildilar. Uralsda pugachevitlar butun metallurgiya sanoatining 3/4 qismini nazorat qilishdi.
Ketrin II hukumati nihoyat harakatning xavfliligi va ko'lamini anglab, faol qadamlar qo'ya boshladi. 1773 yil oxirida; jazolovchi qoʻshinlarning bosh qoʻmondoni etib tajribali harbiy muhandis va artilleriyachi general-bosh A.I.Bibikov tayinlandi. Qozonda qoʻzgʻolonga qarshi kurashuvchi maxfiy komissiya tuzildi.
1774 yil yanvar oyining o'rtalarida kuch to'plagan Bibikov Pugachevitlarga qarshi umumiy hujum boshladi. Hal qiluvchi jang 22 mart kuni Tatishchev qal'asi yaqinida bo'lib o'tdi. Pugachev son jihatdan ustunlikka ega bo'lishiga qaramay, general P. M. Golitsin boshchiligidagi hukumat qo'shinlari uni og'ir mag'lubiyatga uchratdilar. Qo'zg'olonchilar mingdan ortiq odamni yo'qotdi, ko'plab Pugachevitlar asirga olindi.
Ko'p o'tmay, firibgarning ittifoqchisi I.N. Chika-Zarubinning otryadi Ufa yaqinida mag'lubiyatga uchradi va 1 aprelda Golitsin Samara shahri yaqinida Pugachev qo'shinlarini yana mag'lub etdi. 500 kishilik otryad bilan Pugachev Uralsga jo'nadi.
Shu tariqa pugachevizmning birinchi bosqichi tugadi. Pugachev qo'zg'olonining eng yuqori ko'tarilishi hali oldinda edi.
Ikkinchi bosqich 1774 yil maydan iyulgacha bo'lgan davrni o'z ichiga oladi.
Uralsning konchilik tumanlarida Pugachev yana bir necha ming kishilik qo'shinni to'plab, Qozon tomon harakat qildi. Bir qator g‘alaba va mag‘lubiyatlardan so‘ng, 12-iyul kuni 20 ming kishilik qo‘zg‘olonchilar qo‘shinining boshida Pugachev “Qozonga yaqinlashdi, shaharni egallab oldi va Kremlni qamal qildi, u yerda garnizon qoldiqlari qamal qilindi. Pastki. shahar tabaqalari firibgarni qo'llab-quvvatladilar.Shu kuni podpolkovnik II ning otryadi Qozonga yaqinlashdi.Isyonchilar ortidan ergashgan Mishelson ularni Qozondan chekinishga majbur qildi.
1774-yil 15-iyulda boʻlib oʻtgan hal qiluvchi jangda qoʻzgʻolonchilar magʻlubiyatga uchradilar, koʻplab oʻldirilgan va asirga olindi. Harakatga qoʻshilgan boshqirdlarning koʻp qismi oʻz yerlariga qaytdi.
Qo'zg'olonchilar armiyasining qoldiqlari Volganing o'ng qirg'og'iga o'tib, o'sha paytda ommaviy dehqonlar tartibsizliklari bilan qoplangan hududga qadam qo'ydi.
Pugachevshchinaning uchinchi va yakuniy bosqichi boshlandi. Bu davrda harakat eng yuqori darajaga yetdi.
Volga bo'ylab pastga tushayotgan Pugachev otryadi bu davrda Penza, Tambov, Simbirsk va Nijniy Novgorod viloyatlarini qamrab olgan mahalliy krepostnoylikka qarshi harakatning o'ziga xos katalizatori bo'ldi.
1774 yil iyul oyida firibgar dehqonlar yaxshi podshohdan nimani kutayotganini o'z ichiga olgan manifestni nashr etdi: unda krepostnoylik, yollash, barcha soliqlar va yig'imlar bekor qilinishi, yerlarning dehqonlarga berilishi, shuningdek, "qo'lga olish" chaqirig'i e'lon qilindi. , qatl qiling va osib qo'ying ... yovuz zodagonlarni".
Dehqonlar qo'zg'oloni olovi mamlakatning markaziy hududlariga tarqalib ketish arafasida edi, uning nafasi hatto Moskvada ham sezildi. Shu bilan birga, parchalanish, ijtimoiy xilma-xillik va "Pugachev qo'zg'olonining etarli darajada tashkil etilmaganligi" tufayli umumiy kamchiliklar ko'proq sezila boshladi. Qo'zg'olonchilar muntazam hukumat qo'shinlari tomonidan tobora ko'proq mag'lub bo'ldi.
Davlatga tahdid solayotgan xavfni aniq anglagan hukumat Pugachevga qarshi kurash uchun barcha kuchlarni safarbar qildi. Turkiya bilan Kyuchuk-Kaynarji sulhi tuzilganidan keyin ozod qilingan qo'shinlar Volga bo'yi, Don va mamlakat markaziga o'tkazildi. Dunay armiyasidan mashhur qo'mondon A.V. Suvorov Paninga yordamga yuborildi.
1774 yil 21 avgustda Pugachev qo'shinlari Tsaritsinni qamal qildilar. Ammo ular shaharni egallab ololmadilar va hukumat qo'shinlari yaqinlashib kelayotganini ko'rib, orqaga chekinishdi.
Ko'p o'tmay, Pugachevitlarning so'nggi yirik jangi Salnikov zavodi yaqinida bo'lib o'tdi, unda ular qattiq mag'lubiyatga uchradilar. Pugachev kichik otryad bilan Volga bo'ylab qochib ketdi. U hali ham kurashni davom ettirishga tayyor edi, ammo uning tarafdorlari firibgarni hukumatga xiyonat qilishdi. 1774 yil 12 sentyabrda Pugachevning sheriklari, boy Yaik kazaklari Tvorogov va Chumakov boshchiligidagi bir guruh uni daryoda tutib oldilar. Uzeni. Zahira bilan zanjirlangan firibgar Yaitskiy shahriga olib kelinib, hokimiyatga topshirildi. Keyin Pugachev Simbirskka, u yerdan esa yog'och qafasda Moskvaga ko'chirildi.
1775 yil 10 yanvarda Moskvadagi Bolotnaya maydonida Pugachev va uning bir qancha sodiq sheriklari qatl etildi.
Ko'pgina pugachevitlar qo'zg'olon bostirilgandan keyin qamchi bilan kaltaklangan, saflardan haydalgan, og'ir mehnatga surgun qilingan. Umuman olganda, qo'zg'olon paytida oddiy qo'shinlar bilan bo'lgan janglarda kamida 10 ming kishi halok bo'ldi, taxminan to'rt baravar ko'proq odam yaralandi va mayib bo'ldi. Boshqa tomondan, qo'zg'olonchilar qurbonlari minglab zodagonlar, amaldorlar, ruhoniylar, shaharliklar, oddiy askarlar va hatto firibgarga bo'ysunishni istamagan dehqonlar edi.
Pugachev qo'zg'oloni Ketrin II ning keyingi ichki siyosatini belgilash uchun muhim oqibatlarga olib keldi. Bu butun jamiyatning chuqur inqirozini va zodagonlarga tayanib, asta-sekin va bosqichma-bosqich amalga oshirilishi kerak bo'lgan kechiktirilgan o'zgarishlarni keyinga qoldirib bo'lmasligini aniq ko'rsatdi.
Ketrin II hukumatining ichki siyosati sohasidagi pugachevizmning bevosita natijasi zodagonlarning reaktsiyasining yanada kuchayishi edi. Shu bilan birga, 1775 yilda Ketrin davrining eng muhim qonun hujjatlaridan biri - "Umumrossiya imperiyasining viloyatlarini boshqarish instituti" qabul qilindi, unga muvofiq keng qamrovli mintaqaviy islohot amalga oshirildi. va mahalliy davlat hokimiyati tizimi qayta tashkil etildi, shuningdek, saylanadigan sud-post muassasalari tuzilmasi yaratildi.
Biroq, Rossiyaning inqilobdan oldingi tarixidagi eng yirik ijtimoiy qarama-qarshilikning ahamiyati, qurolli kurashning ko'lami va dinamikasi bo'yicha fuqarolar urushlari toifasiga to'liq mos keladi, faqat Rossiya siyosatida aks ettirilgan bevosita natijalarga tushirilishi mumkin emas. avtokratiya.
Tarixchilar hali bu voqeaga aniq baho berishmagan. Pugachev qoʻzgʻolonini “maʼnosiz va shafqatsiz” xalq qoʻzgʻoloni deb boʻlmaydi. Pugachev qo'zg'olonining asosiy xususiyati hukmron siyosiy tizimdan olingan usullar bilan ommaviy namoyishlarning stixiyaliligini engishga urinish edi. Qoʻzgʻolonchi qoʻshinlarga qoʻmondonlik va nazorat qilish va bu qoʻshinlarni tayyorlash tashkil etildi, qurolli otryadlarni muntazam taʼminlashni tashkil etishga urinishlar boʻldi.Qoʻzgʻolonchilarning radikalligi zodagonlar va amaldorlarni sudsiz va tergovsiz jismonan yoʻq qilishda namoyon boʻldi.
Harakat mamlakatga katta iqtisodiy zarar keltirdi. Qoʻzgʻolonchilar Ural va Sibirda 90 ga yaqin temir va mis eritish zavodlarini vayron qildilar, Rossiyaning Yevropa qismida koʻplab yer egalarining xoʻjaliklari yoqib yuborildi va talon-taroj qilindi.
Bu orada mamlakatda qo'zg'olon ko'tarildi. Ukrainadagi og'ir urushni davom ettirish uchun mablag'ga juda muhtoj bo'lgan hukumat mis pullarni chiqargandan so'ng (va soliqlar kumush bilan yig'ilgan), ommaning ahvoli juda qiyinlashdi. Ko'p qalbaki pullar bor edi. Bir kumush rubl uchun ular o'n ikkita misni oldilar. Ba'zi taniqli mehmonlar va qirolning yaqin sheriklari mis pullarni suiiste'mol qilishda qatnashgan; ular orasida - podshoh I. D. Miloslavskiyning qaynotasi. Xizmatchilar mis pul olishdan bosh tortdilar. Streltsy va askarlar polklardan qochib ketishdi. Hukumatning chet elda kumush kredit olishga urinishi muvaffaqiyatsiz tugadi. 1662 yilda, bir necha yillik hosil yetishmovchiligi sharoitida, "beshinchi pul" ning yangi to'plami e'lon qilindi va kamondan otish solig'ini nonga to'lash buyurildi. Bularning barchasi shahar aholisining keskin noroziligiga va Moskvada "mis qo'zg'oloni" deb nomlanuvchi yangi yirik qo'zg'olonga olib keldi.