Reja : 1. Hissiyot haqida tushuncha 2. His tuygʻularning vazifasi 3. Idrok nima Hissiyot haqida. tushuncha - Hissiyot” tushunchasini faqat tirik mavjudotlar miyasida ularning ehtiyojlarini qondiradigan va qondirishga qarshilik qiladigan ob`ektlarga bo`lgan munosabatlarni aks ettirish haqida gap ketganda qo`llash mumkin. Hissiyot voqelikni aks ettirilishidir.
Hissiyotni odam miyyasida uning real munosabatlarining, ya`ni ehtiyojlar sub`ektining uning uchun ahamiyatli bo`lgan ob`ektlar bilan bo`lgan munosabatlarda koʻrishimiz mumkin. - Hissiyotni odam miyyasida uning real munosabatlarining, ya`ni ehtiyojlar sub`ektining uning uchun ahamiyatli bo`lgan ob`ektlar bilan bo`lgan munosabatlarda koʻrishimiz mumkin.
- Odamlarning o`zi bilayotgan va bajarayotgan narsaga munosabatini boshdan kechirishi his –tuyg`ular (yoki emotsiyalar) deyiladi.
Kishilar idrok qilayotgan (ko`rayotgan, eshitayotgan), bajarayotgan, o`ylayotgan, orzu qiladigan narsalarga befarq bo`lmaydilar. Bir xil predmetlar, shaxslar, harakatlar, voqealar bizni quvontiradi, boshqalari xafa qiladi, yana boshqalari g`azab-nafratimizni uyg`otadi. Biz xavf ostida qolganimizda qo`rquvni his qilamiz, dushman ustidan g`alaba qozonish yoki qiyinchilikni yengish zavq uyg`otadi. Kishilar idrok qilayotgan (ko`rayotgan, eshitayotgan), bajarayotgan, o`ylayotgan, orzu qiladigan narsalarga befarq bo`lmaydilar. Bir xil predmetlar, shaxslar, harakatlar, voqealar bizni quvontiradi, boshqalari xafa qiladi, yana boshqalari g`azab-nafratimizni uyg`otadi. Biz xavf ostida qolganimizda qo`rquvni his qilamiz, dushman ustidan g`alaba qozonish yoki qiyinchilikni yengish zavq uyg`otadi. Hissiyot odamda sodir bo`layotgan hodisa va narsalardan shaxs sifatidagi odam uchun ahamiyatli bo`lganlari haqida darak beruvchi signallar tizimi hisoblanadi. - Hissiyot odamda sodir bo`layotgan hodisa va narsalardan shaxs sifatidagi odam uchun ahamiyatli bo`lganlari haqida darak beruvchi signallar tizimi hisoblanadi.
- Belgilari xuso`san yaqqol namoyon bo`ladigan hissiyotlarning ichdan kechirishdan iborat bo`lgan ruxiy jarayon sodir bo`lishining konkret shaklinigina emotsiya deb ataladi. Masalan, vatanparvarlik, muhabbat, javobgarlik hissini emotsiya deb bo`lmaydi.
His – tuygʻularning vazifasi Hissiyot — tashqi ta`sirlarga ongning munosabat bildirishi; yuksak ehtiyojlarning qondirilishi yoki qondirilmaganligi. Shaxsning o`z hissiyoti ob`ektiga ijobiy va salbiy munosabatlaridan tashqari ikkilanish holatlari va noaniq tushunish munosabatlari ham bo`ladi. His – tuyg`ularning tashqi ifodasiga yuz ifodasi, imo – ishora, vajohat va qaddi – qomatning o`zgarishi, ayrim tashqi chiqaruv bezlarining faoliyati (yosh, so`lak, ter ajralishi) va ayrim harakatlar xususiyatlaridagi o`zgarishlarni kiritish mumkin. - His – tuyg`ularning tashqi ifodasiga yuz ifodasi, imo – ishora, vajohat va qaddi – qomatning o`zgarishi, ayrim tashqi chiqaruv bezlarining faoliyati (yosh, so`lak, ter ajralishi) va ayrim harakatlar xususiyatlaridagi o`zgarishlarni kiritish mumkin.
Idrok nima - idrok – bu jism va hodisalarni, ularning his-tuyg‘u organlariga bevosita ta’sir ko‘rsatishida yaxlit aks ettirish psixik jarayoni.
Idrok- sezgi a’zolariga bevosita ta’sir etib turgan narsa-hodisalar obrazlarini kishi ongida bir butun holda aks ettirilishi. - Idrok- sezgi a’zolariga bevosita ta’sir etib turgan narsa-hodisalar obrazlarini kishi ongida bir butun holda aks ettirilishi.
- Idrok bu sezgilarning oddiy yig‘indisi emas. Idrok qilish jarayonida sezgilardan tashqari, avvalgi tajriba, idrok etiladiganlarni anglash, shuningdek, xotira jarayonlari qatnashadi. Shuning ko‘p hollarda idrok insonning perseptiv tizimi deb ataladi.
- Psixofiziologlarning tadqiqotlariga ko‘ra, idrok tahliliy ishlarni olib borishni talab etuvchi juda murakkab jarayondir. Idrok qilish jarayoniga muntazam ravishda harakatli tarkibiy qismlar ( aniq jismlarni idrok qilishda jismlarni ushlab ko‘rish va ko‘zlar harakati; nutqni idrok qilishda mos kelgan tovushlarni kuylash va talaffuz qilish) kiritilgan bo‘ladi.
Idrok beshta hissiyotni o’z ichiga oladi; teginish, ko’rish, tovush, hid va ta’m. Bunga propriosepsiya deb ataladigan narsa kiradi, bu tana pozitsiyalari va harakatlaridagi o’zgarishlarni aniqlash qobiliyatini o’z ichiga oladi. Shuningdek, u ma’lumotni qayta ishlash uchun zarur bo’lgan bilim jarayonlarini, masalan, do’stining yuzini tanib olish yoki tanish hidni aniqlashni o’z ichiga oladi. - Idrok beshta hissiyotni o’z ichiga oladi; teginish, ko’rish, tovush, hid va ta’m. Bunga propriosepsiya deb ataladigan narsa kiradi, bu tana pozitsiyalari va harakatlaridagi o’zgarishlarni aniqlash qobiliyatini o’z ichiga oladi. Shuningdek, u ma’lumotni qayta ishlash uchun zarur bo’lgan bilim jarayonlarini, masalan, do’stining yuzini tanib olish yoki tanish hidni aniqlashni o’z ichiga oladi.
- Idrok jarayonining o‘ziga xos xususiyatlari mavjud. Bular: idrokning predmetligi, yaxlitligi, ma’lum tartibda tuzilishi, konstantligi, anglanganligi.
- Idrokning predmetliligi ob’ektivlash ham deyiladi va tashqi olamdan olingan ma’lumotlarni shu olamning o‘ziga qaratishida ifodalanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
