Hám oqıw qóllanbaları menen támiynlew zárúrli esaplanadı


Download 170.74 Kb.
Pdf ko'rish
bet1/11
Sana19.06.2023
Hajmi170.74 Kb.
#1625341
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
1-kirisiw




SÓZ BASÍ 
Ózbekstan Respublikasınıń «Tálim haqqindaǵı» Nızamı hám de «Kadrlar tayarlawdıń 
milliy baǵdarlaması» tiykarında joqarı maman qániyge kadrlardı tayarlaw, oqıw 
procesin jetilistiriw ushın birinshi náwbette studentlerdi zamanagóy jetik sabaqlıqlar 
hám oqıw qóllanbaları menen támiynlew zárúrli esaplanadı. 
Sabaqlıq hám oqıw qollanbalardı jaratıw teoriyasın hám ámeliyatın analiz eter 
ekenbiz, sońǵı jıllarda joqarı oqıw orınları ushın fundamental pánler, atap aytqanda, 
radioelektronika tiykarları pánine labaratoriya jumıslarında praktikum boyinsha 
qaraqalpaq tilinde jazılǵan sabaqlıq hám qóllanbalar jetkilikli emesligin baqlaw 
múmkin. 
Eksperiment beretuǵın tiykarǵı bilim hám ilmiy tájriybe studentler alatuǵın biliminiń 
tiykarı esaplanadı.Sol kóz qarastan kelip shıqqan halda joqarı oqıw orınlarında 
radioelektronnika pániniń oqıw dástúrine kirgen laboratoriya jumısları studentlerdiń 
oqıw semestrinde orınlawı kerek bolǵan eksperimental tapsırmalar álbette sabaqlıq 
hám oqıw qollanbalardı tolıq sawlelengen bolıwı hám studentlerge óz waqtında 
jetkizip beriliwi kerek dep esaplaymiz. «Radioelektronika tiykarkarı » dep atalǵan 
oqıw qollanba studentlerge bilim beriw, olarda ámeliy kónlikpe hám qaniygeligin 
qáliplestiriwde olardı radioelektronika tiykarları pánine bolǵan qızıǵıwshılıqların 
arttırıw máselelerine qaratılǵan. 
“Radioelektronika tiykarlari” páninen universitet fizika fakulteti “5140200 - Fizika” 
tálimi baǵdarı 2-kurs studentleri ushın mólsherlengen oqıw qóllanba teksti Ózbekstan 
Respublikası Joqarı hám Orta arnawlı tálim ministrligi tárepinen fizika tálimi baǵdarı 
(bakalavr ) ushın tastıyıqlanǵan oqıw programması tiykarında jaratılǵan. Studentler usı 
pándi úyreniw processinde: Radioelektronika tiykarları pániniń predmeti, onı oqıtıwdıń 
maqseti hám búgingi kúndegi talapları tiykarında kelip shıǵıp wazıypaları ; 
Radioelektronika tálimi mazmunı hám strukturası, qánigelik pánleri menen baylanıslı 
tárepi, metod hám formaları : bul pán boyınsha tálim beriwdiń zamanagóy 
texnologiyaların qóllaw boyınsha bilim, ilmiy tájriybe hám kónlikpelerge iye 
boladı.Pándi 
úyreniw 
nátiyjesinde 
kelesi 
qániygeler 
óz 
oqıwshılarına 
Radioelektronikanıń ekonomikalıq rawajlanıwda tutqan ornı, xalıq párawanlıǵın hám 
mádeniyatın asırıwdıń áhmiyeti, ekologiya máselelerin sheshiwde tutqan ornı, 
respublikamızda radioelektronikanıń rawajlanıw dárejesi, odan paydalanıw jolları hám 
olardı ózleriniń keyingi iskerligi dáwirinde isletiw túsiniklerdi qáliplestiriw usılların da 
iyeleydi. 
Radioelektronika tiykarları tuwrısındaǵı pán fizika, materiallar qarsılıgı, matematika, 
elektrotexnika, avtomatlastırıw, energetika, ekologiya sıyaqlı pánler menen izbe-iz 
baylanısıw bolıp tabıladı. Sonlıqtan, bul pánni úyreniw tiykarında studentler 
radiotexnika hám elektronika máselelerin sheshiiwde basqa pánlerdiń qatnasıwın da 
bilip aladı. Sonıń menen birge radioelektronika tiykarlarınıń mektep fizikasi menen 
baylanıslılıq táreplerin, radioelektron shınjırlardan paydalanıwǵa tiykarlanǵan 
laboratoriya áspablarınıń isletiliwi boyınsha kónlikpeler payda etedi. Studentlerdiń bul 
pándi tereń ózlestiriwin shólkemlestiriw maqsetinde olardıń ǵárezsiz tálim alıwǵa 
tiykarǵı itibar berilgen.
Universitetimizde fizika baǵdarı boyinsha talim alıp atırǵan studentlerge usınıs
etilip atırǵan bul «Radioelektronika tiykarları » (Labaratoriya jumısları)



oqiw metodikalıq kompleksi Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universiteti 
«Fizika» kafedrası professor -oqıtıwshilariniń kóp jıllıq jumıs tájiriybeleri tiykarında 
toplanǵan materyal bolıp tabıladı.Radioelektronika tiykarları » páninde Leksiya hám 
labaratoriya jumisları boyinsha tayarlanǵan bul qollanba avtorlardıń Radioelektronika 
tiykarları páninde radioelektronika tiykarlarınıń leksiya hám laba ratoriya jumislarin óz 
ishine qamtiytúǵin oqiw metodikalıq qollanba esaplanadı. 
Qánigelerge málim bolǵanınday, radioelektronika tiykarları pániniń hár bir temasın 
bekkem, puqta, tereń tıyanaqlı etip túsindiriw hám olardı jıynap pútkil kurstı studentler 
sanasına sıńdırıwde oqıtıwshı pedagogtan úlken epshillik talap etedi. 
Studenttiń tereń ilmge iye bolıwında sabaqlıq hám qóllanbalardiń bar ekenligi, olardıń 
sapalılıǵı da tiykarǵı faktor esaplanadı.Usı oqıw metodikalıq kompleksti tayarlawda, 
birinshiden, studentlerdi radioelektronika tikarları páninen leksiya hám labaratoriya 
shınıǵıwları boyinsha qaraqalpaq tilindegi qollanba menen támiyinleniwi, ekinshiden, 
studentlerdiń keleshekte ulıwma bilim beriw mektepleri, akademiyalıq licey hám 
kásip-óner kolledjleriniń oqıtıwshıları bolıb jetiwin názerge tutqan halda fizikalıq 
nızamlar, hádiyseler hám processlerdi tereńrek úyreniwlerinde, olardıń tájiriybe 
ótkiziw hám ólshewlerdiń ápiwayı usılların ózlestiriwine kómeklesiw tiykarǵı maqset 
etip qoyildı. 
Ólshew nátiyjelerin islep shıǵıwǵa tiyisli «Qateliklerdiń elementar teoriya»si bul 
avtorlardıń Radioelektronika tiykarları pániniń labaratoriya jumisları boyınsha
oqiw qollanbasinda hár tárepleme kórsetilgen. Biraq, joqarı oqıw orınları studentlerine 
absolyut hám salıstırmalı qátelik, ortasha kvadratlıq qátelik, koefficiyentinen 
paydalanıp isenim intervalınıń shegarasın esaplawlardı úyreniw hám qabillaw 
kerekligin názerde tutqan halda bul qollanbaniń birinshi bapta olar tákirarlanadı. 
«Qaytalaw — bul bilimniń anası» degen naqılǵa ámel etip, qosımsha túrde ayırım 
laboratoriya jumısları hám olarǵa tiyisli shınıǵıwlardı orınlawda konkret jaǵdaylarda 
júzege keletuǵın sistematik, tosınarlı qátelikler derekleri hám olardı saplastırıw yamasa
ólshew nátiyjelerin orınlaw máselelerine arnawlı toqtap ótiw kerek boladı. 
Sebebi qáteliklerdi esaplab tawıp, onı analiz etiwge ústirtin júzeki qaraw emes, bálki 
studentke, ásirese, «Fizika» qánigeligin tańlaǵan studentlerge qáteliklerdiń júzege 
keliw sebeplerin qıdırıw hám olardı saplastırıw jolların izlep tabıwǵa úyretiw avtorlar 
aldına birinshi dárejeli wazıypa etip qoyılǵan. 
Qóllanba «Radioelektronika tiykarlari» labaratoriya jumisları oqıw metodikalıq 
qollanbasńnda 15 laboratoriya jumısınan ibarat bolǵan 20 ta shınıǵıwdı ózinde 
jámlestirgen. 
Hár bir laboratoriya jumısı Radioelektronika tiykarlari páninń isshi dástúrindegi bólek 
temalarina arnalǵan bolıp, wazıypalardıń kólemi túrlishe. Kópshilik
jaǵdaylarda bir laboratoriya jumısında bir neshe usıldan paydalanıp, tiyisli fizikalıq 
shamanı anıqlaw yamasa nizamlıqtı úyreniwdi talap
etilse, basqa jaǵdaylarda bir úskene yaki qurılma járdeminde
bir qatap shınıǵıwlardı orınlaw múmkin . 
Qollanbada berilgen hár bir ámeliy shınıǵıwdıń xarakteristikasında
anıq izbe-izlikke ámel etildi. Daslep jumıstıń maqseti, keyninen jumıs haqqında anıq 
teoriyalıq maǵlıwmat aytılǵan. Jumıstıń teoriyasınıń xarakteristikasında jetkilikli 
dárejede anıq kórsetilgen. Student hár bir labaratoriya jumısın orınlawda biliwi zárur 



bolǵan qosimsha maǵlıwmatti usınıs etilgen sabaqlıq hám oqıw
qóllanbalardan paydalanıp ózlestiriwi múmkin. Temaǵa tiyisli sabaqlıq hám 
qollanbalar hár bir jumıstıń atı astında orta qawıs ishinde keltirilgen. Studentlerge 
paydalanıw ushın usınıs etiletuǵın ádebiyatlar dizimi qóllanbanıń qosımsha bóleginde 
berilgen. Har bir laboratoriya shınıǵıwlarında jumıstı orınlawı úshın kerekli ásbap 
hám úskenelerdıń atları, qurılmanıń xarakteristikası, jumıstıń atqarılıw tártibi hám 
laboratoriya jumısınıń aqırında student óziniń
teoriyalıq hám de ámeliy bilimlerin tekserip kóriw ushın sınaq
sorawları keltirilgen. Bunday sorawlar, tapsırmalar toplamin
tayarlaw joqarı hám orta arnawlı bilimlendiriw ministirliginiń «Pánler boyınsha
sorawlar toplami haqqında»ǵı «Kadrlar tayarlawdıń milliy baǵdarlaması»nıń ekinshi 
basqısh wazıypalarınan kelip shıǵıp, oqitiw sapasın asırıw, tálim sistemasına 
demokratiyalıq principlerdi engiziw maqsetinde shıǵarǵan buyrıǵına (№237, 28. 09. 
2001) saykes keledi. 
Oqıw metodikalıq komplekste hár bir temaǵa bir neshe soraw -tapsırmalar berilgen. 
Ózbekiston Respublikasında ótkizilip atırǵan tálim tarawındaǵı strategiyaları hám 
talim mekemeleri aldına qoyilıp atırǵan tiykarǵı wazıypalar — bul studentler bilim 
dárejesin asırıw bolıp tabıladı. 
Ǵárezsiz Ózbekstanimizdiń keleshegin qálbimizde sawlelendiriliwi, texnika sırların 
tereń iyelegen joqarı maman qániygelersiz kóz aldımızǵa keltirip bolmaydı. Bul bolsa 
óz gezeginde joqarı oqıw orınları aldına oqıw procesin modernizaciyalaw hám maman 
qániygeler tayarlaw sıyaqlı salmaqli hám dańqlı wazıypanı qoyadi. Bul wazıypanı 
orınlaw tiykarınan studentlerge bilim beriw processinde kúshli materiallıq texnika 
bazasınan paydalanıwdı talap etedi. 
Ílım shoqqilarin iyelewde kompyuter hám informacion jańa texnologiyalardan 
paydalanıw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Sol maqsette fizika laboratoriya 
jumısların orınlawda kompyuterlerden paydalanıw maqsetinde jańa dástúrler islep 
shıǵıldı. Bul dástúrlerdıń áhmiyeti sonda, olar ápiwayı hám túsinikli tilde boliwi 
menen birge studentlerdiń kompyuterden keńnen paydalanıw imkaniyatın beredi. Islep 
shıǵılǵan kompyuter programmaları qóllanbanıń «Qosımsha» 
bóleginde keltirilgen bolip, fizikalıq processlerdi jaqsılaw ózlestiriw imkaniyatın 
beredi. Sol kóz qarastan qóllanbaǵa bólek jańa «Qosımsha» bapı kiritiigen. Ol 
jaǵdayda «Radioelektronika tiykarları» bóliminiń hár bir temasına, hádiysesine, 
nızamına arnalǵan 200 den artıq test soraw -juwapları tóplanǵan bolip, studentler 
olardan kompyuterlar járdeminde ózlerin qadaǵalaw ushın paydalanadı. 
Sol maqsette oqıw qóllanbanıń forması zamanagóy pedagogikalıq texnologiyalarǵa 
tiykarlanǵan bolıp, ol jaǵdayda aralıq hám juwmaqlawshı qadaǵalaw sorawları, 
ózbetinshe jumıslar temaları, óz-ózin qadaǵalaw test sorawları kompleksi hám usınıs 
etilgen ádebiyatlar dizimi keltirilgen. 
Kompyuterler járdeminde erkin islew dawamında studentler kompyuterlerdegi bar 
bolǵan lekciya tekstleri, laboratoriya klassifikaciyaları menen tanısıwları, test-sınaq 
sorawları menen tanısıp shıǵıwları múmkin. Radioelektronika tiykarları pániniń 
tiykarǵı bólimlerine saykes túrde tayarlanıp kompyuterlerge kiritiigen test-sınaq 
sorawları tiykarında studentler júdá qısqa múddet ishinde óz bilimlerin ózleri 
baqlawları múmkin. Radioelektronika tiykarları ushın ol yamasa bul laboratoriya 



jumıslarında tikkeley yamasa tikkeley bolmaǵan ólshengen shamalar, olardıń 
qátelikleri esaplaw, isenim intervalın anıqlawda kompyuterden paydalanıw
qollanbaǵa kiritilgen. Sonıń menen birge, bul qollanba jas oqıtıwshılar hám 
studentlerdiń kelesi pedagogikalıq xızmetlerinde úlken járdem beredi. Studentiarning 
waqtın tejew maqsetinde qollanbaniń aqırında fizikalıq shamalardıń túrli sharayattaǵı 
bahalarınıń kesteleri, olardıń xalıq aralıq sistemadaǵı ólshew birlikleri, bazı elektr hám 
magnit shamalardıń formulaları, birlikleri qosımsha etilgen. Laboratoriya jumısların 
orınlaw processinde studentlerge qoyılatuǵın talaplar, tiyisli hawipsizlik qaǵıydaları, 
elektr shınjır bólimlerin úyreniw qollanbaniń bas bóleginde bayan etilgen. Bunda 
keltirilgen leksiya hám laboratoriya jumısları sonday tańlap alınǵan, olardıń bázıları 
joqarı oqıw ornı dástúrine sáykes kelse, bazilari studentlerdiń jumıs xızmetlerinde 
oqıwshilar menen radioelektronika tiykarları labaratoriya shiniǵıwların ótkeriwde 
paydalanıwǵa múmkinshilik beredi. 

Download 170.74 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling