Хожибойга ma'ruza
Leksik, fonetik va grammatik dialektizmlarning uslubiy vosita sifatida
Download 442.15 Kb. Pdf ko'rish
|
ozbek tili leksikologiyasi
Leksik, fonetik va grammatik dialektizmlarning uslubiy vosita sifatida
qo’llanishi Leksik, fonetik va grammatik dialektizmlardan badiiy asar tilida uslubiy vosita (uslubiy figura) sifatida foydalanish hollari ham uchraydi. Yozuvchi J. Abdullaxonovning “To’fon” romanidan keltirilgan quyidagi matn parchasiga nazar tashlaylik:
1 Qarang: B. To’ychiboyev. O’zbek tilining taraqqiyot bosqichlari. –T.: “O’qituvchi”, 1996, 7-b. 2 B. To’ychiboyev. Ko’rsatilgan asar, 23-24-b. 1 Qarang: V. V. Reshetov, Sh. Shoabdurahmonov. O’zbek dialektologiyasi. –T.: “O’qituvchi” 1978, 42-b. Yuqoridagi nutqiy parcha muallif tili va personajlar tilidan tarkib topgan bo’lib, unda nutqning dialogik shakli qatnashgan. Personaj tilida o’zbek-tojik ikki tilliligi ta’sirida bo’lgan o’zbek shevalari so’zlaridan (akamullo, bacha, duxtor,
(yo’qloshopti, kelmopti) va leksik-fonetik dialektizmlardan (aka so’zining ako shaklidan) unumli foydalanilgan, natijada obraz nutqining tipik va ta’sirchan bo’lishiga erishilgan. Yozuvchi Erkin Samandarovning “Daryosini yo’qotgan qirg’oq” romanidan keltirilgan quyidagi dialogda esa dialektizmlarning uslubiy vosita sifatidagi roli, personajlar nutqini tipiklashtirishdagi ahamiyati yanada yorqinroq ko’zga tashlanadi: Ichkarian Anvar chiqdi. Nima bo’layotganini angshara olmay serrayib turdi. -Voy, anavi olvolini ko’ring,- dedi Qumrixon o’rnidan turib. -Olvoling nimasi ? -Olvoli de, huv ana. -Chiyani aytasanmi ? Qumrixon bo’g’istoncha chiya so’ziga tushunmadi. -Olchami ? -Ha, olvoli yegum kelutti. -Ma, Qumri,- dedi Ganja bir hovuch olchani uzib. (“Sharq yulduzi” j-li, 1989, №1, 39-b.) Yuqoridagi dialog epizodida mevaning bir turi uch xil nom bilan- olvoli,
sheva vakillari o’rtasidagi nutqiy muloqotning jonli, hayotiy chiqishiga xizmat qilgan.
Download 442.15 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling