Hozirgi kunda o'qituvchi nutq texnikasi va notiqlik madaniyatini takomillashtirish muammolari

HOZIRGI KUNDA O'QITUVCHI NUTQ TEXNIKASI VA NOTIQLIK MADANIYATINI TAKOMILLASHTIRISH MUAMMOLARI

REJA

1. 
   Pedagogik texnika – haqida tushuncha. Uning vositasi.
   
2. 
   Pedagogik texnika tarkibiy qismlari.
   
3. 
   O‘qituvchining o‘z ruhiy xolatini boshqarish texnikasi.
   
4. 
   Nutqning inson haѐti va jamiyat taraqqiѐtidagi o‘rni.
   
5. 
   Nutq organlari, nutq apparati.
   
6. 
   O‘qituvchining nutq mahoratini takomillashtirish yo‘llari.
   

Dars- pedagogik ijodkorlikning asosiy maydoni. Pedagogning asosiy pedagogik ehtiѐji-o‘rgatish, yetkazib berish-aynan darsda amalga oshadi. Shunday ekan, dars tahlim jaraѐnini tashkil qilishga to‘g‘ri, yangicha munosabat kerak.
Dars jaraѐnida pedagogoldida muhim bir masala turadi. O‘quvchilarni bilim olishga jalb qilish,ularni olg‘a harakatlantirishdir. Bu esa pedagog va o‘quvchilarni (o‘zaro) birgalikdagi mehnatga jalb qiladi. Buning uchun o‘qitishga majbur qilmaslik kerak. Pedagogik hamkorlikning qarashlaridan biri-darsda o‘quvchidagi qo‘rquvni yo‘qotish, uni erkinroq, dadilroq qilish, o‘zini kuchiga ishontirish, unga jiddiy ijod qilishga qodir shaxs sifatida qarash.
Darsda aniq maqsad g‘oyasi. Bu-o‘quvchilar bilan hamkorlik ruhida ish olib borish, ularga aniq bir maqsad qo‘yib, bu maqsadning murakkabligiga va buni amalga oshirishga ishontirish - ularda o‘ziga bo‘lgan ishonchini, aniq, mushkul masalani ham yecha olish mumkunligini shakillantrish.
Dars o‘tish davomida pedagog shunday usullardan foydalanish kerakki, o‘quvchilar o‘zlarini shaxs sifatida his qilishsin. Bu-har bir o‘quvchi har bir darsda o‘zining bahosini olishi, masalalarni o‘zi tanlab olishda namaѐn bo‘ladi. Har kim o‘z guruhida himoya ostida, hechkim uni shubha bilan haqorat qilmaydi.
Bu pedagogning ixtisosligiga, uning qiziquvchanligiga, ehtiѐjlariga, intillektual faoliyatiga bog‘liq. Albatda bunda o‘rganilaѐtgan material mazmunini tahlil qilish muhim ahamiyatga ega. Dars bir nechta omillardan iborat. Shularning asosiy davlat pedagogikasi tomonidan qabul qilingan material. Pedagog o‘quv programmaning asosiy yo‘nalishlarini bilishi kerak. Har bir darsda 3 ta masalaga ehtibor qaratishi kerak. Bular;

1. 
   Tarbiyaviy masalalar- pedagogning bo‘laѐtgan masalalarga, atrofga bo‘lgan dunѐqarashini shakillantiradi. Ularda inson parvarlie, vatanparvarlik ruhini tarbiyalaydi.
   
2. 
   Ilm oshiradigan masalalar- o‘z ichiga o‘quvchilarni bilim, ko‘nikma va malakalar bilanqurollattirishini oladi.
   
3. 
   Bilish masalalari- o‘quvchilarda o‘rganilaѐtgan materiallardan asosiysini, muhim joylarini ajrata olish qobiliyatini, o‘quv faoliyatida va fikirlashda mustaqil bo‘lishni, o‘qishda qiyinchiliklarni yengishni shakillantirish.
   

Tajribali pedagoglar tomonidan o‘quvchilarning darsdagi muxim, kerakli joylari qaysiligini, qaysi joyini eslab qolish, qaysi joyidan shunchakiy xabardor bo‘lishi kerakligi aniqlanadi.
Pedagog tomonidan darsni ishlab chiqish, ya’ni pedagog-darsning muallifi. Darsning qanday bo‘lishi uning ijodkorligiga va maxoratiga bog‘liq. Avvalo darsning ijodiy rejasi tuziladi. Reja o‘z ichiga quyidagilarni oladi;

• 
  o‘quv darsidan kelib chiqib, har bir mavzu materialining mazmunini chuqur bilish;
  
• 
  pedagogning haѐtiy va tajribaga, ma’naviy holatiga mos bo‘lish;
  
• 
  o‘rganilaѐtgan mavzuning oldingi o‘tilgan, keyingi o‘tilishi kerak bo‘lgan mavzularga mos kelishi;
  
• 
  har bir mavzuning o‘quvchilar psixologiyasigamoslashishi maqsadga muvofiviqdir.
  

Dars jaraѐnini pedagog tashkil etar ekan, u o‘rganishning samaradorligiga, o‘quvchini ta’limning sub’ektiga aylantirishga, o‘quvchilar ham shu darsning ham muallifligiga aylantirishga intiladi.
Darsni ishlab chiqish-tegishli materialni o‘zlashtirishning eng samarali usul va vositalarni tanlash demakdir.
Shuni tahkidlash kerakki, darsni ishlab chiqishda o‘rganilaѐtgan materiali o‘zlashtirishning metodik uusullarini tanlash-birinchi o‘rinda turish kerak, keyin esa uning boshqa kampanentlari uy vazifani tekshirish mustaxkamlash metodlariga amal qilish kerak.
O‘quvchilarda o‘rganilaѐtgan predmetga qiziqishi,uni yaxshi ko‘rishini shakillantirishiga, izlanuvchanlikka, yangi bilimlarni ochishga, muammoli xarakterdan masalalarni yechishga jalb qilish muhimdir. Shunday ekan, o‘qitish turli-tuman bo‘lganda qiztq bo‘ladi. Bir hil axborot va faoliyatning bir xil usullari tezgina zeriktirib yuboradi.
O‘qitilaѐtgan predmetga qiziqishni orttirish uchun, uning umuman ѐki alohida bo‘limlarda kerakligi, muhumligi, maqsadga muvofiqligini anglatish kerak. Yangi material qanchalik oldingi material bilan bog‘liq bo‘lsa, u shunchalik qiziqarliroq bo‘ladi. Unchalik oson ѐki unchalik qiyin bo‘lmagan material qiziqish uyg‘otmaydi. O‘qitish qiyin, lekin uddalash mumkin bo‘ladigan bo‘lishi kerak.
O‘quvchi ishini qanchalik tez tekshirilib va baholab turilsa, o‘quvchi uchun ishlash shunchalik qiziqarli bo‘ladi.
O‘quv materialining ѐrqin bo‘lishi o‘quvchilardaqiziqish uyg‘otadi.
Tajribali pedagoglar o‘qitish usullarini tanlashda ijodiy va katta mahsuliyat bilan ѐndashadilar. Agar guruh ѐsh gruppa bilan ishlash jaraѐnida bir xil metodlardan foydalaniagan bo‘lsa, tarbiyalash jaraѐnida ijodkorlikning asari ham qolmaydi.
Pedagog o‘qitish jaraѐnida har xil qiziqarli vositalar, o‘yinlardan, masalalardan, misollardan foydalansa maqsadga muvofiq bo‘ladi.
O‘qitishda hamma narsa ham qiziq bo‘lavermaydi. Shuning uchun pedagogo‘quvchilada iroda, qathiyatlikni shakllantirishi kerak.
Darsdagi ishi formalarning turli-tumanligi.
Tajribalipedagoglarasosiy ehtiborni ma’ruza-darslar, semenarmustaqil ish darslar, konkrus-darslarni o‘tishga qaratadi. Pedagogning mahorati shunday turlardan darslarni o‘ta olish tnxnikasida ham namaѐn bo‘ladi.