Hozirgi o‘zbek adabiy tili fanidan “O‘zbek tilida lug‘aviy-sintaktik shakllar” mavzusida yozilgan

 

 

 

 

---

 

17 

2-§. Grammatik shakllarning milliy talqini va unda lug’aviy-sintaktik 

shakllarning o`rni 

 

Istiqlol sharofati bilan hamma fan, hamma soha bo`yicha jiddiy ilmiy tadqiqot 

ishlari olib borishga keng yo`l ochildi. O`zbek tilshunosligini Yevropa, ayniqsa, rus 

tilshunosligi  andozasi  ta’siridan  holi  tarzda  tadqiq  etish  imkoni  yaratildi.  Endi 

o`zbek  tilshunosligi  mustaqil  tarzda,  asosan,  o`zbek  tilining  o`ziga  xos 

xususiyatidan  kelib  chiqqan  holda  milliy  til  hodisasini  baholash  imkoniga  ega 

bo`ldi. Ilmiy izlanishlar ko`lami kengaydi.  

 1999-yil qabul qilingan DTS talablari va ta’limdagi qator o`zgarishlar natijasi 

o`laroq  o`zbek  tilining  mumtoz  talqini  namunasi  asosida  o`zbek  milliy 

tilshunosligini  yaratish  yuzasidan  bir  qancha  muhim  ilmiy-tadqiqotlar  amalga 

oshirildi, yangicha nazariy qarashlar asosida darsliklar, o`quv qo`llanmalari yuzaga 

keldi.  Bu,  avvalo,  istiqlol  tufayli,  qolversa,  Prezidentimiz  I.A.Karimovning 

qo`llab-quvvatlashi  bilan  o`zbek  tilining  mumtoz  tavsifini  berish,  o`zbek 

tilshunosligini  yaratish  imkoni  vujudga  kelganligi  bilan  belgilanadi.  Berilgan 

imkoniyatlar  natijasi  o`laroq  morfologik  ko`rsatkichlarning  asl  tasnifi  taqdim 

etildi.  Yangilangan  ona  tili  darsligida  tilshunoslarimiz  o`zbek  tilining  turkona 

agglutinativ  tabiati  va  shakl  yasash  xususiyatlariga  tayangan  holda  so`z 

qo`shimchalarinining  yangi  tasnifini  yaratdilar.  O`zbek  tilshunosligi  tadqiq 

doirasiga  lug’aviy  shakl  hosil  qiluvchilar  va  aloqa-munosabat  shakli  hosil 

qiluvchilar  deb  nomlangan  yangi  atama  va  tushunchalar  kirib  keldi.  Yangi  nom 

ostida 

qo`shimchalarning 

bunday 

tasniflanishining 

asosi 

A.Bondarko, 

N.Y.Shvedova,  H.Ne’matov,  A.M.Peshkovskiy,  N.Mahmudov,  A.Nurmonov, 

Sh.Shahobiddinova,  Z.Qodirov  kabi  olimlarning  ilmiy  izlanishlarida  o`z  aksini 

topdi. 

Keyingi yillarda nashr etilayotgan o`rta maktab darslikliklarida asos va uning 

qo`shimchalari  quyidagi  turlarga  ajratiladi  va  shunday  izohlanadi:  “Asos  va