Hozirgi o‘zbek qissalari tahlili Qissa

Umida RASULOVA
“Sharq yulduzi” jurnali, 2016–7


SHAHNOZA NAZAROVA. YANGI QISSACHILIK SARHADLARI
(2012 YIL QISSALARI TAHLILI)
Qissa milliy kitobxonlikning, adabiy jarayonning qiyofasini ko‘rsatuvchi o‘ta muhim janr. Romanga yetmagan, hikoyaga sig‘magan oraliq ijodiy quvvat qissada aks etadi. Aynan qissa chinakam kitobxonlarni saralab, tarbiyalab, romanga tayyorlab beruvchi oraliq janrdir.
2012 yilda umumiy hisobda 30 dan ortiq qissalar e’lon qilindi. Ular, asosan, “Yoshlik”, “Sharq yulduzi” jurnallari, “Extremum press”, “Yangi asr avlodi”, “Sharq” nashriyotlarida chop etilgan.
Qissa ijodkorda romanik tafakkurning shakllanishidagi pillapoya. Qissanavislar ertangi romannavislardir. Ushbu mezonlar asosida, qissanavisning ijodiy kuchini asari orqali aniqlashga harakat qilamiz.
G‘ulom Karimiyning “Karvon” tarixiy-biografik qissasida Mahmud Koshg‘ariy hayoti qalamga olinadi. Qissa tarixiylik talablariga to‘la javob beradi. Makon va zamon masalasi tarixiy mantiq asosida hal etilgan. “Devonu lug‘otit-turk”da mavjud qo‘shiq, maqollardan qahramonlar nutqini, xarakterini yaratishda unumli foydalanilgan. Psixologik tasvirlar tarixiylikni badiiylikka olib o‘tgan. Qahramonlar nutqidagi so‘zga tejamkorlik ifoda maromini yuzaga keltirgan. “Devonu lug‘otit turk”dan olingan maqollar mazmuni havola qilingan. Ammo ichso‘z, “ilon yarbuzdan qochadi” jumlasidagi yarbuz so‘zlari izohi ham berilsa, ma’qul bo‘lar edi.
Yana shu muallifning “Turon qoploni” tarixiy dramatik qissasida Xorazmshoh nutqida zo‘raki iltifotlar bordek: “Dovyurak sarkardam, Inolchiq, majlis ahliga ayt: tuzimizni oqlay olasenmu? Mo‘g‘ul galasini to‘xtatish qo‘lingdan keladurmu?” Xoinlar Devonbegi va Qamchibek diologida drama ko‘tara olmaydigan bayonchilik mavjud. Qahramonlar nutqida – Devonbegi va Qamchibekning maxfiy suhbatida drama rejasini (Chingizxonga xoinona maktub bitish rejasi) berib qo‘yish ijodkorni o‘quvchi, tomoshabin qiziqishlarini tutib turish imkoniyatidan mahrum qiladi.
Muallifning