Hududiy boshqarmasi

Oldingi tahrirga qarang.
Mijozshaxsiyhisobvaraqdanko‘chirmaniyo‘qotibqo‘ygantaqdirda, uningdublikatimijozbilantuzilganbankhisobvarag‘ishartnomasigamuvofiqmijozarizasi (elektronso‘rovi) asosidaberiladi.
(127-band O‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankiBoshqaruvining 2019-yil 13-iyuldagi 15/10-sonli qarori (ro‘yxatraqami 1834-8, 12.08.2019-y.) tahririda — Qonunhujjatlarima’lumotlarimilliybazasi, 13.08.2019-y., 10/19/1834-8/3552-son)
Nazorat Savollari

1. Bankmuomalalarinishaxsiyhisobvaraqlardashartliraqambelgilari (shifrlari) yordamidaaksettirish.

2. Banktomonidanamalgaoshiriladiganbirlamchioperatsiyalarninghisobi.
3. Ban tomonidan operatsiyalar bajarish nima
4 Mijozga bank tomonidan hisobvarog’ ko’chirmasi nima
5. Bank hizmatlariga nimalar kiradi
6. banklardagi o’zaro o’tkazmalar
7. banklardagi hisobvaroqlarni yopish deganda nimani tushunamiz

29 Mavzu: Bank muassasalarida ish kuni va hujjatlar aylanishining tashkil qilish.

Reja:
1.Bankmuassasalaridaishkunitashkilqilish.
2.Bankmuassasalaridahujjatlaraylanishiningtashkilqilish.
O’zbekistonRespublikasimilliyiqtisodiyotiningrivojlanishidabanklaralohidao’rinegallaydi. Bank-butijoratmuassasasibo’lib, to’lovlarvahisobkitoblarnitashkiletish, yuridikvajismoniyshaxslarninghisobvaraqlariniyuritish, ularningpulmablag’larinisaqlash, kreditlashbilanbog’liqbo’lganxizmatlar bank faoliyatiningmaxsulibo’libhisoblanadi. Bank faoliyatidapulmablag’lariningharakativaularningmanbalarixaqidagima’lumotlarniyig’ishdabuxgalteriyahisobikattarolio’ynaydi. Buxgalteriyahisobima’lumotlaridanfoydalanaganholdabankningaktivvapassivoperatsiyalarirejalashtiriladi. Moliyaviyhisobotlarningnatijasibankningmoliyaviyholatiniko’rsatadiva bank rahbarlariga bank ishinirivojlantirishdaaniqchora-tadbirlarishlabchiqishgasharoityaratadi. SHuqabulqilingansiyosatasosidatadbirlarniamalgaoshirishmexanizmiyaratiladi, bufaoliyat bank xodimlariningkunlikishjarayonlaridahamdaoperatsiyalarnibuxgalteriyahisobidaaksettirishdao’zifodasinitopadi.Banklardabuxgalteriyaishinitashkiletishasoslarikorxonalarbuxgalteriyahisobigao’xshashbo’lsada, ba’zibiro’zigaxosxususiyatlari ham mavjud.SHusabablibanklardabuxgalteriyahisobinitashkilqilishdaquyidagiqonuniyhujjatlarasosqilibolinadi: 1. O’zbekistonRespublikasining “O’zbekistonRespublikasiMarkaziybankito’g’risida” giQonuni; 2. O’zbekistonRespublikasining “Banklarva bank faoliyatito’g’risida” giQonuni; 3. O’zbekistonRespublikasining “Buxgalteriyahisobito’g’risida” giQonuni; 4. O’zbekistonRespublikasiMarkaziy bank Boshqaruvining 2008 yil 3 maydagi 11/5-sonli qaroribilantasdiqlangan “O’zbekistonRespublikasibanklaridabuxgalteriyahisobiniyuritishvabuxgalteriyaishlarinitashkilqilishtartibito’g’risida” 1834-sonli yo’riqnoma; - 11 - 5. O’zbekistonRespublikasiMarkaziybankiningboshqame’yoriyhujjatlari.Banklardabuxgalteriyahisobinitashkilqilishqoidalari “O’zbekistonRespublikasibanklaridabuxgalteriyahisobiniyuritishvabuxgalteriyaishlarinitashkilqilishtartibito’g’risida” 1834-sonli yo’riqnomadabatafsilyoritilgan, jumladanyo’riqnomadabuxgalteriyahisobiniyuritishqoidalari, buxgalteriyaapparatiningstrukturasiberilgan, bank operatsiyalarihisobiniyuritishvaularninazoratqilishqoidalariko’rsatilgan, mijozlargaxizmatko’rsatishhamdahujjatlaraylanishiniyo’lgaqo’yishusullarito’g’risidako’rsatmalarberilgan. Bundantashqaribuxgalteriyahisobotinituzishhamdaxalqaroandozalargaasoslanganboshqa bank operatsiyalarinibajarishxajmlarivatartibibelgilabqo’yilgan. Shuningdek, yo’riqnomadabuxgalteriyahisobivazifalariko’rsatibberilganbo’lib, buvazifalarquyidagilardir: hisob-kitob, kassa, valyuta, kredithamdaboshqa bank operatsiyalarinito’g’ribajarishhamdaularnibuxgalteriyahisobivahisobotidao’zvaqtidavaaniqaksettirish; bank aktivlari, majburiyatlari, daromadlarivaxarajatlarihamdakapitaliholativaulardagio’zgarishlarto’g’risidaishonchlima’lumotlarto’plash; bankningmoliyaviyholati, moliyaviyholatidagio’zgarishlarvamoliyaviynatijalarito’g’risidagiva bank rahbariyatifaoliyatigabaxoberuvchimoliyaviyhisobotlarnituzishuchunxizmatqiluvchiaxborotlartiziminiyaratish; bank ishkunitartibigaqat’iyrioyaqilish, mijozlargatezvaaniqxizmatko’rsatish; hisob-kitoblardagimablag’laraylanishinitezlashtirish; bankdanchiqayotganhujjatlarnitegishlitarzdarasmiylashtirishvabuningnatijasidaulardanfoydalanishniosonlashtirish, shuningdek, boshqabanklardaushbuhujjatlarbilanoperatsiyalarbajarilishinihamdaulartomonidanxizmatko’rsatuvchimijozlarningoperatsiyalarihisobiniyuritishnibelgilangantalablargamuvofiqlashtirishnitashkiletish; - 12 - bankdagipulmablag’lari, moddiyqimmatliklar, shuningdek, qat’iyhisobdaturuvchiblankalarkamomadiyokiortiqchaligigayo’lqo’ymaslikhamdabelgilangantartibdaularningsaqlanishinitashkiletish; operatsiyalarningqonuniyligihamdato’g’riliginidoimiyichkinazoratvaauditdano’tkazish, ularningnatijalaribo’yichama’lumotnomalartuzishvarasmiylashtirishimkoniyatiniyaratish; zamonaviykompyutertexnikasivositalaridanfoydalanganholda bank operatsiyalarihisobinidasturiyamalgaoshirish, hisobishlariniyuritishhamdahisobotlartuzishdamexnatvamablag’ sarfiniqisqartirish. 2 Umuman, yo’riqnomadabayonetilganbuxgalteriyaishivabuxgalteriyahisobiyuritishnitashkiletishningtartibiyangikompyutertexnikasiqo’llaniladigansharoitasosidabelgilangan. Yo’riqnomadavauningilovalaridaberilganoperatsiyalarnibajarish, rasmiylashtirish, hisobgaolishvanazoratqilishto’g’risidagiko’rsatmalarO’zbekistonRespublikasidagibarchabanklaruchunmajburiydir. YUqorida biz, banklardabuxgalteriyahisobiningroli, buxgalteriyahisobioldidaturganvazifalari, buxgalteriyahisobiniolibborishningasoslariniko’ribchiqdik.Endibuxgalteriyahisobivamoliyaviyhisobotma’lumotlariningahamiyatixaqidaqisqachafikryuritamiz. TijoratbanklariO’zbekistonRespublikasiqonunchiligimulkchilikningqaysishakligataalluqlibo’lishdanqat’iynazar, ulartomonidanyuritiladiganbuxgalteriyahisobiMarkaziy bank vaMoliyaVazirligitomonidanchiqarilganyo’riqnomavako’rsatmalartalabidarajasidabo’lishkerak.
Nazorat Savollari
1. Bank muassasalarida ishkuni tashkil qilish.
2. Bank muassasalarida hujjatlar aylanishining tashkil qilish.
3. Banklarda ih kunini tashkil etish qay tartibda amalga oshiriladi
4. hujatlarni bo’limlar o’rtasida aylanishi nima
5. xodimlarnig ish jarayonlaridagi hujatlarni tartibi

30 Mavzu: Hujjatlar aylanishi haqida tushuncha.

Reja:
1.Hujjatlar aylanishi haqida tushuncha.
2.Hujjatlardagi operatsiyaning mazmuni.
Banklarda bir kunda katta summalardagi juda ko’plab operatsiyalar amalga oshiriladi.Bu operatsiyalarning barchasi ma’lum bir shaklga ega bo’lgan hujjatlar asosida bajariladi. Hisobga olinishi lozim bo’lgan har bir operatsiya haqidagi ma’lumotni o’z ichiga jamlagan va operatsiyaning qonuniyligini tasdiqlovchi hujjatlar majmuasiga hujjatlashtirish deb aytiladi. Banklar o’zining faoliyati jarayonida hujjatlar bilan ish olib boradi.Buxgalteriya hisobida o’tkazilishi kerak bo’lgan hech bir operatsiya hujjatsiz amalga oshirilishi mumkin emas, chunki hujjatlar mol-mulkning talon-taroj qilinmasdan to’liq saqlanishini ta’minlashda asosiy rol o’ynaydi. Misol uchun, pul mablag’larini bankka topshirish yoki bankdan olishni to’liq to’ldirilgan va oldindan tekshirilgan maxsus hujjatlar asosida amalga oshirilishi mumkin, o’tkazib bo’lingan operatsiyalarning naqadar to’g’riligi yoki qonuniyligi keyinchalik shu hujjatlar asosida tekshiriladi. Tekshirish natijalari tahlil qilinib kerakli chora ko’riladi.SHuning uchun hujjatlar buxgalteriya hisobining asosi hisoblanadi.Hujjatlardagi operatsiyaning mazmuni, uni hisobga olish uchun kerak bo’lgan barcha belgilar hujjatlarning rekvizitlari yoki ko’rsatkichlari deyiladi. Hujjatlar va korxonalarda buxgalteriya hisobini olib borish haqidagi Nizomga muvofiq barcha hujjatlar uchun majburiy bo’lgan rekvizitlar o’rnatilgan. Hujjatlarning asosiy rekvizitlari quyidagilar: 1. Hujjatning to’liq nomi (masalan: to’lov talabnomasi, to’lov topshirig’i) 2. Hujjatning to’ldirish sanasi va uning nomeri. 3. Mahsulot sotuvchi va mahsulot oluvchi korxonalarning to’liq nomi. 4. SHu korxona va tashkilotlarning bankdagi hisobvaraq nomerlari. 5. Ularga xizmat ko’rsatuvchi banklarning nomi, ularning kodi. 6. Operatsiyaning mazmuni. 7. To’lanadigan summa (raqamlar va yozma ravishda). 8. Rahbar shaxslarning imzolari va korxonaning muhri. - 19 - Har bir hujjat xatosiz, yozuv mashinkalarida bir yo’la bir necha nusxada to’ldirilishi yoki kompyuterda terilishi kerak. Kassa operatsiyalari bo’yicha ishlatiladigan hujjatlar bundan mustasno, bunday hujjatlar qo’lda, ruchkalar yordamida to’ldiriladi.Bankda ishlatiladigan barcha hujjatlarni biz shartli ravishda 2 qismga bo’lamiz. 1. Korxonalar tomonidan rasmiylashtiriladigan hujjatlar. 2. Banklar tomonidan rasmiylashtiriladigan hujjatlar. Hujjatlarning asosiy qismi korxona va tashkilotlar tomonidan rasmiylashtirilib, banklarga topshiriladi. Korxona va tashkilotlar tomonidan to’ldiriladigan hujjatlarga asosan naqd pulsiz hisob-kitob bilan bog’liq bo’lgan hujjatlar: to’lov talabnomasi, to’lov topshiriqnomasi, to’lov talabnomasining ro’yxati, cheklar ro’yxati, kassa operatsiyalari bo’yicha esa pul topshirish haqidagi hujjat (e’lon) pul cheki kabilar kiradi. Har bir hujjatlarga korxona rahbari va buxgalterining imzolari qo’yilib, ular muhr bilan tasdiqlangan bo’lishi lozim. Bu hujjatlar banklarga korxonaning ma’lum xizmatchisi tomonidan maxsus ajratib qo’yilgan qutilarga solib qo’yish yo’li bilan yoki aynan shu korxonaga xizmat ko’rsatuvchi mas’ul ijrochiga berish yo’li bilan topshiriladi. Hujjatlar mas’ul ijrochi tomonidan shakl va mazmun jihatidan puxta tekshiriladi, shundan so’ng shu hujjatlar asosida ma’lum bir operatsiya o’tkaziladi. Korxonalar tomonidan topshirilgan hujjatlar bilan ish ko’rish bilan bir qatorda banklarning o’zida ham ma’lum bir hujjatlar rasmiylashtiriladi. Masalan, banklar o’rtasidagi o’zaro aloqalarga ishlatiladigan avizo, bank operatsiyalari bo’yicha ishlatiladigan memorial va boshqa orderlar, kirim va chiqim jurnallari, balansdan tashqari hisoblaridan orderlar, bank xodimlari bo’yicha kirim-chiqim orderlari bank tomonidan rasmiylashtiriladigan hujjatlarga kiradi. Lekin hozirgi kunda ikki pog’onali bank tizimi faoliyat ko’rsatayotgan bir paytda “avizo” deb nomlanuvchi hujjat elektron ko’rinishda asosan Markaziy bank muassasalari o’rtasida banklararo aylanmalar bo’yicha operatsiyalar o’tkazilganda rasmiylashtiriladi. - 20 - Tijorat banklari esa mijozlarning hujjatlari asosida elektron to’lov hujjatlarini rasmiylashtirib hisob markaziga o’tkazadilar. Hujjatlar sodir etiladigan operatsiyalarning hajmiga ko’ra oddiy va yig’ma bo’lishi mumkin. Oddiy hujjatlarda faqat bitta xo’jalik operatsiyasi aks etadi, yig’ma hujjatlarda esa bir necha operatsiyalar jamlangan bo’ladi. Oddiy hujjatlarga to’lov talabnomasi, to’lov topshiriqnomasi, akkreditiv ochish uchun ariza, kirim orderi va pul chekini misol qilish mumkin. Yig’ma hujjatlarga esa yig’ma to’lov topshiriqnomasi, to’lov talabnomasining ro’yxati, cheklar ro’yxati, kassa kirim jurnali, kassaning chiqim jurnalini kiritish mumkin. Bundan tashqari bajariladigan operatsiyalarning mazmuniga ko’ra bank operatsiyalari bo’yicha barcha hujjatlarni 3 guruhga bo’lish mumkin: 1. Naqd pulsiz hisob-kitoblarda ishlatiladigan hujjatlar; 2. Naqd pul bilan bog’liq bo’lgan kassa hujjatlari; 3. Balansdan tashqaridagi hisobvaraqlar bo’yicha hujjatlar. Ma’lumki, har bir xo’jalik yurituvchi sub’ekt o’z pul mablag’larini biror bankda ochgan hisobvaraqda saqlaydi va barcha naqd pulli hamda naqd pulsiz operatsiyalari (pul to’lash va pul kelib tushishi bo’yicha) mana shu hisobvaraqlar orqali o’tkazadi. Pul o’tkazish mijozning topshirig’i yoki mol jo’natuvchi korxonaning to’lov talabnomasi orqali bank xodimlari tomonidan bajariladi.Bu holda naqd pul ishlatilmaydi.Operatsiyalar hisobvaraqlardan yozuvlar bajarish orqali o’tkaziladi.SHuning uchun bunday operatsiyalarda ishlatiladigan hujjatlarni naqd pulsiz hisobkitoblarda ishlatiladigan hujjatlar guruhiga kiritamiz.Bank orqali o’tadigan operatsiyalarning bir qismi naqd pul ishtirokida amalga oshiriladi. Bu bankning kirim kassa operatsiyalari va chiqim kassa operatsiyalaridir. Bank mijozlari tomonidan ya’ni naqd pul bilan muomala qiluvchi savdo, maishiy xizmat ko’rsatish, umumiy ovqatlanish, madaniy tadbirlar o’tkazish bilan shug’ullanuvchi (kinoteatr, konsert zallari, muzey) muassasa va tashkilotlar tomonidan naqd pul tushumini topshirishi bilan bog’liq operatsiyalar kirim kassa operatsiyalari hisoblanadi. Iqtisodiyotning turli tarmoqlariga qarashli bo’lgan korxona, tashkilot va muassasalar ishchi xizmatchilarga ish haqi, nafaqa, mukofot, - 21 - komandirovka xarajatlarini to’lash uchun naqd pul oladilar. Bu operatsiyalar chiqim kassa operatsiyalari hisoblanadi.Ushbu operatsiyalarda ishlatiladigan hujjatlarni naqd pul bilan bog’liq kassa hujjatlari guruhiga kiritamiz.Bankda balans ichidagi hisobvaraqlar bilan bir qatorda balansdan tashqari hisobvaraqlar ham yuritiladi.Bunday hisobvaraqlarda asosan qimmatbaho hujjatlar hamda ba’zi bir bank operatsiyalari bo’yicha hujjatlar hisobga olinadi.Masalan, to’lanadigan akkreditivlar, to’lov muddatini kutayotgan hisob-kitob hujjatlari, o’z vaqtida to’lanmagan hujjatlar balansdan tashqari hisobvaraqlar bo’yicha yuritiladigan hujjatlar jumlasidandir.Bu hisobvaraqlardagi qoldiq bank balansiga ta’sir etmaydi.SHuning uchun bunday hujjatlar balansdan tashqari hisobvaraqlar bo’yicha hujjatlarga kiritiladi. Bu guruhlarning har biriga korxona va tashkilotlar tomonidan to’ldirilgan hujjatlar hamda bank tomonidan to’ldirilgan hujjatlar kiradi.

Nazorat Savollari

1. Hujjatlar aylanishi haqida tushuncha.
2. Hujjatlardagi operatsiyaning mazmuni.
3. Bankda hujatlar turlari nimalar
4. Kirim hujatlari deganda nimani tushunasiz
5. Mijoznig hujatlariga nimalar kiradi

31 Mavzu: Hisob-kitob va kassa muomalalarini amalga oshirishda hujjatlar aylanishi tartibi va qoidalari.

Reja:
1.Hisob-kitob va kassa muomalalarini amalga oshirishda hujjatlar aylanishi tartibi.
2.Hisob-kitob va kassa muomalalarini amalga oshirishda hujjatlar aylanishi qoidalari.
Hisobyuritishsiyosatideganda, xo‘jalikyurituvchisubyektrahbariningbuxgalteriyahisobivamoliyaviyhisobotnitamoyilvaasoslarigamosravishdayuritishhamdatuzishuchunqo‘llaniladiganusullarmajmuitushuniladi. Xo‘jalikyurituvchisubyektninghisobsiyosatisubyektrahbaritomonidan «Hisobyuritishsiyosativamoliyaviyhisobot» nomli 1-son BHMS asosidataqdimetiladiganmoliyaviyhisobotningyilma-yilqiyoslanishiuchuntuziladi. Xo‘jalikyurituvchisubyektninghisobyuritishsiyosati, foydalanuvchilarehtiyojiuchunahamiyatli, ishonchli, tushunarlivaoddiy 14 bo‘lishishart. Aynanshundayfaoliyatyurituvchiboshqasubyektlarningmoliyaviyhisobotlarinitaqqoslashimkoniyatiniberishikerak. Buxgalteriyahisobiniyuritishvahisobottuzishnitashkilqilishninganiqyo‘nalishibo‘yichasubyekttninghisobyuritishsiyosatishakllantirilishidaO‘zbekistonRespublikasiningBuxgalteriyahisobito‘g‘risidagiqonunhujjatlariniqo‘llashlozim. Korxonaninghisobyuritishsiyosatinitanlashvaasoslashgaquyidagiomillarta’siretadi: • mulkchilikshaklivatashkiliy-huquqiyshakl; • faoliyatturiyokitarmoqbo‘ysinuvi; • ishlabchiqarishko‘lamihamdaishchixodimlarsoni; • soliqsolishtizimibilanmunosabat (imtiyozvash.k.); • bozormunosabatlarigao‘tishsharoitidaharakatqilisherkinliginingdarajasi; • moliya-xo‘jalikfaoliyatiningrivojlanishstrategiyasi; • boshqaruvfaoliyatiningtexnikjihatdanqurollanganligi; • korxonanima’lumotlarbilanta’minlashningsamaralitizimimavjudligi; • buxgalteriyaxodimlariningmalakadarajasi, korxonarahbarlariningtashabbuskorligi; • moddiymanfaatdorlikvamajburiyatlarbo‘yichamoddiyjavobgarliktizimi. Hisobsiyosatinishakllantirishdabuxgalteriyahisobiniyuritishuchuntanlanganusullarma’muriyhujjate’lonqilinganyildankeyingiyilning 1-yanvaridan boshlabqo‘llaniladi. Hisobotyilidavomidayangituzilganxo‘jalikyurituvchisubyektlarbundanmustasno. Yangituzilganxo‘jalikyurituvchisubyektbirinchihisobotinie’lonqilgungaqadar, o‘zitanlaganhisobyuritishsiyosatinirasmiylashtiradivauniyuridikshaxsmaqominiolganvaqtdanboshlab, 90 kunichidaamalgaoshiradi. Kalendaryilidavomidahisobyuritishsiyosatio‘zgartirilmaydi. Xo‘jalikyurituvchisubyektninghisobyuritishsiyosati 1-son BHMAning 16—50-bandlarida va «Moliyaviyhisobotnitayyorlashvataqdimetishningkonseptualasoslari»dakeltirilganasosiytamoyillargaasosananiqlanishikerak.

Nazorat Savollari

1. Hisob-kitob va kassa muomalalarini amalga oshirishda hujjatlar aylanishi tartibi.
2. Hisob-kitob va kassa muomalalarini amalga oshirishda hujjatlar aylanishi qoidalari
3. Kassadagi munosabatlarga nimalar kiradi
4. Moddiy manfat nima
5 kasir deganda nimani tushunasiz
6 Kassadagi kamomat nima

32 Mavzu: Bank muassasalarida ish kuni va hujjatlar aylanishining tashkil qilinishi.

Reja:
1.Bank muassasalarida ish kuni tashkil qilinishi.
2.Bank muassasalarida hujjatlar aylanishining tashkil qilinishi.
Buxgalteriya xodimlarining ish kuni shunday tashkil etilishi kerakki, bunda bank tomonidan amaliyot kuni davomida ijroga qabul qilingan pul hisob-kitob hujjatlari dastlabki va joriy nazoratdan o’tkazilib, ular o’z vaqtida ijro etilishi, ya'ni hisobvaraqlar bo’yicha operatsiyalar buxgalteriya hisobida aks ettirilib, kunlik balans hisoboti tuzilishi hamda keyingi bank ish kunidan kechiktirmasdan bajarilgan barcha operatsiyalar yakuniy nazoratdan o’tkazilishi shart. Har bir bank quyida keltirilgan talablarga rioya qilgan holda, amaliyot kuni davomida mijozlarga xizmat ko’rsatish va hujjatlar aylanish tartibini mustaqil belgilaydi: - banklar yangi ish kunini O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankning hisobkitob markazida ochilgan tashqi ("21302-Rezident bankning vakillik hisobvarag’i") vakillik hisobvarag’ining kun boshiga aylanma va qoldiq summalarini, o’zlarining ichki ("10301-Markaziy bankdagi vakillik hisobvarag’i") vakillik hisobvarag’ining aylanma va qoldiq summalari bilan mosligini tekshirish bilan boshlashadi. Ichki va tashqi vakillik hisobvarag’i aylanma va qoldiq summalarini mosligini tasdiqlash uchun HKM ga elektron fayl yuboradi; - HKM tijorat banklari yuborgan elektron faylni qabul qilib oladi va bankning tashqi va ichki vakillik hisobvaraq qoldiq summalarini dasturiy ravishda taqqoslaydi hamda ulami mosligini tasdiqlab banklarga qaytaradi. Vakillik hisobvaraqlar qoldiq summalari mos kelmasa, mavjud farq bartaraf etilmaguncha bank amaliyot kuni ochilmaydi hamda banklararo to’lovlami amalga oshirishga ruxsat etilmaydi; - HKM dan tasdiq (W-fayl) olgandan so’ng, banklarga banklararo to’lovlami amalga oshirish uchun ruxsat beriladi; - filiallari mavjud bank filiallariga "To’lov markazi”da ochilgan tashqi ("22204- Bosh bank-filiallarga to’lanadigan mablag’lar") va filiallarda ochilgan ("16103-Bosh bank / filiallardan filiallararo va banklararo hisob-kitoblar bo’yicha olinadigan mablag’lar") ichki vakillik hisobvaraqlar qoldiq summasini mosligini tasdiqlash Bosh bank tomonidan amalga oshiriladi. Filiallar ichki vakillik hisobvarag’i (16103) va "To’lov markazi"da ochilgan tashqi (22204) vakillik hisobvarag’i o’rtasida farq mavjud bo’lsa, ushbu filialga uni bartaraf etmaguncha filiallararo va banklararo to’lovlami amalga oshirish va yangi kunga o’tib ishlashga ruxsat etilmaydi; - O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankning farmoyishiga asosan bank ish kuni qonun hujjatlariga asosan uzaytirilmagan bo’lsa filiallararo va ichki to’lovlar bank ish kuni davomida soat 17-00 ga qadar amalga oshiriladi. Filiallararo to’lovlar bir bank mijozlari o’rtasida amalga oshirilishini inobatga olib, bank o’z mijozlaridan to’lov hujjatlarini qabul qilish vaqtini o’zi mustaqil ravishda belgilaydi. Ichki to’lovlar qatoriga kassa amallari, to’lanishi va olini shi lozim bo’lgan foizlar hisobini hisoblash hamda xodimlarga ish haqi hisoblash va shunga o’xshash amallar kiradi; - banklararo to’lovlar bo’yicha banklar mijozlaridan bank amaliyot kuni davomida qabul qilingan to ’lov hujjatlari bo’yicha buxgalteriya o’tkazmalarini bank ish kunining soat 15-00 ga qadar amalga oshirib soat 16-00 ga qadar HKMga etkazib berishlari kerak, aks holda banklararo to’lovlar amalga oshirilmaydi. Bank aybi bilan amalga oshmay qolgan hujjat bo’yicha bank javobgar hisoblanadi, bundan bankka taalluqli bo’lmagan tashqi omillar mustasno; - banklararo byudjet to’lovlari HKMga soat 16-00 dan 16-30 ga qadar yuboriladi, soat 16-30 dan kech yuborilgan banklararo byudjet to’lovlari HKM tomonidan qaytarib yuboriladi. Bank aybi bilan amalga oshmay qolgan hujjat bo’yicha bank javobgar hisoblanadi, bundan bankka taallu?li bo’lmagan tashqi omillar mustasno; - banklar soat 16-30 dan to 17-00 ga qadar o’zlarida byudjet to’lovlariga ochilgan tranzit hisobvaraq qoldiqlarini HKM orqali O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankning hududiy Bosh boshqarmalar HKMlarida ochilgan byudjet tranzit hisobvarag’iga o’tkazishlari shart. Bank aybi bilan amalga oshmay qolgan hujjat bo’yicha bank javobgar hisoblanadi, bundan bankka taalluqli bo’lmagan tashqi omillar mustasno; - HKM banklarga banklararo to’lovlar tugaganligi to’g’risida ma'lumotni soat 17-20 da jo ’natadi, shundan so’ng banklar o’rtasida banklararo to’lovlar to’xtatiladi. Markaziy bankning farmoyishiga asosan bank ish kuni qonun hujjatlariga asosan uzaytirilmagan bo’lsa, bank shu kunning o’zida bank ish kuni yakunlangandan so’ng, ya'ni soat 18-00 dan so’ng yoki agarda Markaziy bankning farmoyishiga asosan bank ish kuni qonun hujjatlariga asosan uzaytirilgan bo’lsa keyingi bank ish kuni soat 10- 00 dan kechiktirmagan holda Markaziy bankka elektron balans (0106BS) hisobotini jo ’natadilar. Banklarda ish kuni bank operatsiyalari buxgalteriya hisobotida to’liq aks ettirilib, kunlik balans hisoboti tahlil qilinib, bank filiali rahbari hamda bosh buxgalteri tomonidan imzolangandan so’ng yakunlanadi. 2.2. Pul hisob-kitob hujjatlarini rasmiylashtirish tartibi Banklarda barcha operatsiyalar O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan o’matilgan shakldagi pul hisob-kitob hujjatlarining asl nusxasi hamda "Bank-mijoz" tizimidan foydalanuvchilardan elektron aloqa orqali olingan elektron to’lov hujjatlari, shuningdek plastik kartochkalardan foydalangan holda tuzilgan elektron hujjatlar asosida amalga oshiriladi va buxgalteriya hisobida qayd etiladi. Pul hisob-kitob hujjatlari bank tomonidan ijroga faqat mijozning bankka taqdim qilgan muhr izi va imzo namunasi qo’yilgan varaqchada ko’rsatilgan shaxslar yoki mijozning ishonchnomasi asosida vakil qilingan shaxsdan qabul qilinadi. Pul hisob-kitob hujjatlarining majburiy rekvizitlari quyidagilardir: - mijozning nomi va soliq to’lovchining identifikatsion raqami (STIR); pul oluvchi va pul to’lovchi mijozlar hisobvaraq raqamlari; - ularga xizmat ko’rsatuvchi bank nomi va kodi; hujjatning nomi va raqami, u tuzilgan sana va joy; - operatsiyaning nomi, maqsadi va summasi; - mijoz muhri va mas'ul shaxslarining imzolari. Hujjatlarda operatsiya maqsadi aniq bayon etilishi lozim. Pul hisob-kitob hujjatlarida bo’yash, chizish va tuzatishga yo’l qo’yilmaydi. Bank operatsiyalari 2 5 qonun hujjatlarida belgilangan shaklda rasmiylashtirilgan elektron hujjatlar asosida amalga oshirilishi mumkin. Elektron hujjatlar pul hisob-kitob hujjatlaming asl nusxasida belgilangan barcha rekvizitlarga ega bo’lishi shart. Elektron hujjatlar mas'ul shaxslar imzolari o’mini bosuvchi - elektron raqamli imzo bilan tasdiqlangan bo’lishi lozim. Elektron hujjatlami qabul qilish va qayta ishlash jarayonida ulaming biror ko’rsatkichlarini o’zgartirishga yo’l qo’yilmaydi. Elektron hujjatlar asosida hisob-kitob operatsiyasi amalga oshirilayotganda pul hisobkitob hujjatining asl nusxasi bankka taqdim qilinmaydi. Elektron hujjatdagi barcha ma’lumotlaming to ’g’riligiga mijoz javobgar hisoblanadi. Pul hisob-kitob hujjatlari bank tomonidan ijro uchun qabul qilinadi: a) yuridik shaxslardan - asl nusxada imzo namunalari varaqchasida ko’rsatilgan imzolar namunasi va asosiy muhming iziga muvofiq mansabdor shaxslaming imzosi hamda asosiy muhri izi mavjud bo’lganda; b) yuridik shaxs tashkil qilmasdan turib dehqon xo’jaligi va yakka tartibdagi tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanuvchilardan - varaqchada ko’rsatilgan imzolar namunasidan bittasi va asosiy muhming izi mavjud bo’lganda. Agar bankka taqdim qilingan imzolar namunasi va muhr izi qo’yilgan varaqchada ulaming asosiy muhri bo’lmagan hollarda, dehqon xo’jaligi va yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan taqdim qilingan pul hisob-kitob hujjatlari muhr izisiz qabul qilishga ruxsat beriladi. Imzolar o’z egasining qo’li bilan qo’yilishi shart.Barcha pul hisob-kitob hujjatlarida imzo izi tushirilgan faksimilni qo’yish taqiqlanadi. Banklarda naqd pulsiz hisob-kitoblar bilan bog’iq to’lov hujjatlari "O’zbekiston Respublikasida naqd pulsiz hisob-kitoblar to’g ’risidagi nizom" hamda naqd pul bilan bog’iq operatsiyalari bo’yicha to’lov hujjatlari "Tijorat banklarida kassa ishini tashkil etish, inkassatsiya va qimmatliklami tashishga doir yo’riqnoma"da belgilangan blanka shakllaridagi rekvizitlar bo’yicha to’liq va to’g’ri to’ldirib, rasmiylashtirilgan bo’lishi shart. Bank kassasidan naqd pul olish uchun foydalaniladigan naqd pul cheklari bir xil rangli siyohli yoki sharikli ruchka bilan qo’lda to’ldirilgan bo’lishi shart.hujjatning to’ldirilmagan qismlarga ikkita parallel chiziq tortilishi lozim. Hisobvaraq egasining nomi, uning hisobvarag’i raqami va bank nomi cheklarda hamda e'lonlarda burchak shtamplar bilan ko’rsatilishi mumkin. Bankda beriladigan naqd pul hujjatlarida so’z bilan yoziladigan summa satming boshidan katta harf bilan boshlanishi shart. "Summa raqam bilan" hamda "Summa so’z bilan" chek vizitlaridagi summadan oldin va keyin qolgan bo’sh joylarga uchlari diagonal chiziq bilan birlashtirilgan ikki parallel chiziq tortib qo’yiladi. Naqd pul chekining old tomonida albatta, naqd pul olish uchun korxona tomonidan ishonchnoma berilgan shaxsning ismi, sharifi yoziladi.hisobvaraq egasi naqd pul cheklarining orqa tomonida xarajatlaming maqsadini ko’rsatishi shart, ushbu ma'lumotlar chek beruvchining imzolari bilan tasdiqlanadi va pul oluvchining pasporti yoki uning o’mini bosuvchi hujjat ma'lumotlari ko’rsatiladi. Bu ma'lumotlar oluvchilaming o’zlari tomonidan to’ldirilishi shart. Naqd pul berilishi uchun asos bo’ladigan pul cheklari va chiqim kassa orderlari oluvchilaming imzolari bilan tasdiqlanadi. Naqd pul cheki bo’yicha mablag’ chekda shaxsi ko’rsatilgan shaxsga to’lanadi.Chek bo’yicha pul olish huquqi boshqa shaxsga topshirilishi man etiladi.Ikkinchi imzo huquqi bilan chekni imzolagan tashkilot bosh buxgalteri yoki bosh buxgalter vazifasini bajaruvchi xodim nomiga yozilgan chek bo’yicha pul to’lanishiga yo’l qo’yilmaydi.Faqat harbiy qismlar, harbiy tashkilotlar, markazlashtirilgan buxgalteriyalar xizmatidan foydalanmaydigan o’z-o’zini boshqarish organlarining, shuningdek pul olishiga ruxsat etiladigan boshqa shaxs shtatida bo’lmagan tashkilotlar hisobvaraqlariga doir cheklar bundan mustasno.Bu holat hisobvaraq egasi imzolar namunasi varaqchasida qayd etgan tegishli yozuv bilan tasdiqlangan bo’lishi lozim. Bank rahbari, ayrim hollarda, chek bo’yicha qisman pul to’lashga va pul oluvchi shaxsga ushbu chek bo’yicha unga amalda berilgan pul summasi to’g’risida ma'lumotnoma berishga ruxsat etishi mumkin. Ma'lumotnomaga bank rahbari va bosh buxgalteri imzolari qo’yilib, bank muhri bosiladi. Pul oluvchidan olingan pul summasi to’g’risida chekning orqa tomoniga tilxat yozdirib olinadi. Ushbu chek bo’yicha boshqa naqd pul olishga ruxsat berilmaydi va unga qisman to’langani haqidagi ma'lumotnomaning nusxasi ilova qilinib, shu kunning kassa hujjatlariga qo’shib tikiladi. "O’zbekiston Respublikasi Davlat byudjetining kassa ijrosi to’g’risidagi yo’riqnoma" ga muvofiq O’zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi, Ichki ishlar vazirligi, Milliy xavfsizlik xizmati, Favqulodda vaziyatlar vazirligi, Davlat bojxona qo’mitasi va ularga qarashli muassasalaming to’lov topshiriqnomalari va cheklarida to’lovlar maqsadi ko’rsatilishi talab qilinmaydi. Bank operatsiyasini o’tkazish uchun asos bo’ladigan pul hisob-kitob hujjatlarida, ulami to’g’ri rasmiylashtirganligi va tekshirilganligini bildiruvchi bank mansabdor shaxslarining imzolari bo’lishi lozim. Bajarilgan operatsiyalami isbotlovchi hujjatlar sifatida bankda saqlanadigan hujjat nusxalari hamda hisobvaraqlardan olinib, ulaming egalariga yuboriladigan ko’chirmalarga ilova qilinadigan nusxalar ham ushbu bank xodimlarining imzolari bilan rasmiylishtiriladi.Pul hisob-kitob hujjatlariga imzo chekish huquqi berilgan mansabdor shaxslar imzolarining namunalari maxsus blankalarda beriladi. Bu namunalar bank rahbarining imzo chekish huquqini berish to’g’risidagi farmoyishi hisoblanadi, ularga bank rahbari va bosh buxgalteri imzo chekadi. Maxsus blankalar shakli bank tomonidan mustaqil belgilanadi.Ayrim buxgalteriya xodimlari boshqalari bilan almashtiriladigan hollarda yangi xodimlar imzolarining namunalari alohida blankalarda beriladi. Bank mansabdor shaxslari imzolarining bekor qilingan va o’zgartirilgan namunalarini ulaming ustidan chizish yo’li bilan o’chiriladi. Belgilangan hollarda pul hisob-kitob hujjatlariga jo ’natma kaliti ham qo’shilib, gerbli muhr yoki bank kassasining muhri yoxud bank kechki kassasi apparati qo’yadigan shtamp bosiladi. Pul va qimmatliklami qabul qilish hamda berish bilan bog’iq hujjatlar, shu jumladan, pul va qimmatliklar qabul qilingani to’g’risidagi kvitantsiyalarda yuqorida qayd etilgan imzolardan tashqari pul va qimmatliklami qabul qilgan yoki bergan kassiming imzosi ham bo’lishi shart. Kirim kassa orderlariga hamda pul va qimmatliklami qabul qilish kvitantsiyalariga imzo chekish huquqi berilgan kassa xodimlarining familiyalari, ulaming imzo namunalari bank rahbari tomonidan chiqarilgan maxsus blankalarda ko’rsatiladi. Bosh buxgalter imzolaming tegishli namunalari o’z vaqtida kassaga, buxgalteriya xodimlariga va nazoratchi xodimlarga berilib, bu haqda ulardan tilxat olinishini ta'minlashi shart. Bundan tashqari, bosh buxgalter imzo chekish huquqi bekor qilingan shaxslar imzolarining namunalaridan foydalanuvchi mansabdor shaxslar qo’lidagi ro’yxatlardan o’z vaqtida o’chirilishini ham kuzatib borishi shart.Bankning ichki operatsiyalari bank xodimlari tomonidan normativ-huquqiy hujjatlar talablariga muvofiq o’matilgan shakllarda rasmiylashtiriladigan hujjatlar bo’yicha amalga oshiriladi. Bunga, xususan, memorial orderlar, kirim va chiqim kassa orderlari, ko’zda tutilmagan holatlar hisobvaraqlari bo’yicha memorial orderlar, kredit bo’limi hamda bankning alohida operatsiyalari bo’yicha tayinlangan mutasaddi xodimining farmoyishlari va boshqalar kiradi. Bank to’lovchi bo’lib ishtirok etgan va memorial orderlar ishlatilgan hollarda, ular bank rahbarining va bosh buxgalteming imzolari bilan tasdiqlanadi, boshqa holatlarda memorial orderlar ushbu bank hisobvarag’ini olib boruvchi buxgalter va bosh buxgalteming imzosi bilan tasdiqlanadi. Muddatida to’lanmagan pul hisob-kitob hujjatlari (2-kartotekaga kirim qilingan to’lov talabnomalari, to’lov topshiriqnomalari va inkasso topshiriqnomalari)ni qisman to’lash maqsadida tuzilgan memorial orderlarda operatsiya mazmunini bildiradigan matn o’miga uning shartli belgisi - "1" va "2" raqamlari hamda to’lov talabnomasi yoki topshiriqnomasining tegishli raqami va sana ko’rsatilishi shart. Bank tuzgan hujjatlarda ulaming raqamlari qayd etiladi.E'lonlar, shuningdek ulaming kvitantsiya raqamlarining tartibi bank bosh buxgalteri tomonidan belgilanadi.Pul qabul qilinganligi to’g’risida to’lovchiga kvitantsiya beriladigan hollarda bank xodimi pul qo’yuvchiga berilgan kvitantsiya raqamining oxirgi uch raqamini e'longa yozib qo’yadi.E'lonlar kompyuter texnikasi yordamida tuzilishi mumkin.Texnik imkoniyati mavjud bo’lmagan banklarda esa e'lonlar qo’lda yozib to’ldiriladi.Bunda, naqd pul qabul qilingani to’g’risidagi kvitantsiyalar faqat siyohli yoki sharikli ruchka bilan qo’lda to’ldirilishi shart.Faqat blankalar komplektiga kiradigan, bir vaqtning o’zida qora qog’oz bilan to’ldiriladigan kvitantsiyalar bundan mustasno.Bank tomonidan beradigan kvitantsiyalarda so’z bilan yoziladigan summa satming boshidan katta harf bilan boshlanishi shart. "Summa raqam bilan" rekvizitidagi summadan oldin va keyin qolgan bo’sh joyga ikki parallel to’g’ri chiziq tortib qo’yiladi. Pul omborida saqlanayotgan qimmatliklar va hujjatlami kirim qilish va hisobdan chiqarishga doir kirim-chiqim orderlarida yakuniy summalar so’z bilan qayta yoziladi. Kirim va chiqim kassa jumallari kompyuter texnikasi yordamida tuziladi. Unda sana, mijozning hisobvaraq raqami, kirim va chiqim hujjatining raqami, hisobot ramzi hamda uning summasi ko’rsatilishi lozim. Shuningdek, ushbu kassa jumallari kirim va chiqim hujjatlarini dastlabki nazoratdan o’tkazgan mas'ul ijrochi va kassiming imzolari bilan tasdiqlanishi shart. Bank kunlik operatsiyalar yig’majildiga tikish va saqlash uchun chiqariladigan elektron to’lov hujjatlarining ro’yxati hamda mijozlar tomonidan taqdim qilingan pul hisob-kitob hujjatlarining asl nusxalari bankning mas'ul xodimlari imzosi va bank shtampi bilan tasdiqlanadi.

Nazorat Savollari

1. Bank muassasalarida ish kuni tashkil qilinishi.
2. Bank muassasalarida hujjatlar aylanishining tashkil qilinishi.
3. Ish kini va ularni rejalashtirsh nima
4. Banklard ish kuni va xodimlarni malakasini oshirish
5. hujatlarni ro’yxatga olish tartibi
33 Mavzu: Ichki bank nazorati va uni turlari.
Reja:
1.Ichki bank nazorati va uni turlari.
2.Dasturlarni ishlab chiqishda Bosh ofis tarkibiy tuzilmalari.
Davlatning pul-kredit siyosati, xususan tijorat banklari faoliyatini nazorat qilish siyosati qonun hujjatlari, hukumat qarorlari, Markaziy bankning yo‘riqnomalari asosida amalga oshiriladi. Huquqiy me’yorlar banklar uchun majburiy bo‘lgan cheklovlar va faoliyatining qat’iy chegaralarini belgilab beradi. Bu esa, bank yomon, sifatsiz boshqarilgan taqdirda jiddiy zararlar yuzaga kelishini oldini oladi. Bank faoliyatini tartibga solishning huquqiy asoslarini mustahkam 5 Norqobilov S., Dadaboeva H., Jo’raev O’. Xalqaro amaliyotda bank nazorati. Darslik–T.: “IQTISOD–MOLIYA”, 2007 yil. asosida muallif tomonidan tuzilgan BANK NAZORATINING ASOSIY VAZIFALARI Bank tizimini batqaror faoliyat ko’rsatishini kafolatlash, mustahkamlash hamdauningrivojlanishida hamkorlik qilish. Barcha omonatchilar va kreditorlar manfaatlarini himoyaҳимояqilish. 11 emasligi, banklarning bankrot bo‘lishiga va umumiy nobarqarorlikni yuzaga kelishini kuchaytiradi. Yuqorida bayon etilganlar, bank tizimini ishonchli tarzda himoya qilishni ta’minlaydigan huquqiy tartibga solish me’yorlarini yaratish zaruriyatini keltirib chiqaradi. Masalan, iqtisodiy me’yorlar barcha tijorat banklariga nisbatan bir xil tarzda qo‘llanilishi lozim. Aks holda, ayrim banklar erkin raqobat muhitidan chetga chiqib qoladi. Respublikamizda tijorat banklari faoliyatini tartibga solishga oid, dastlabki, iqtisodiy me’yorlar davlat ixtisoslashgan tijorat banklari va boshqa banklarga har xil o‘rnatilgan bo‘lib, bank nazoratining xalqaro me’yorlariga o‘tish bilan bunday xolatlarga chek qo‘yildi. Tijorat banklarini nazorat qilish deganda, banklarning barqarorligini ta’minlash maqsadida doimiy ravishda amalga oshiriladigan nazorat tushuniladi. 2-rasm. Bank nazorati turlari6 Shunday qilib, bank nazoratini ikki turga bo‘lish mumkin: 1.Ichki nazorat 2.Tashqi nazorat Ichki nazorat tijorat banklarining ichki nazorat boshqarmasi va filiallarning ichki nazorat bo‘limlari tomonidan amalga oshiriladi. Ichki nazorat tizimi tuzilmasi bank Bosh ofisining Ichki nazorat boshqarmasini, shuningdek, bank filiallaridagi Ichki nazorat bo‘ycha mas’ul xodimlarini o‘z ichiga oladi. Bosh ofisning ichki nazorat boshqarmasi va bank filiallaridagi ichki nazorat xodimlari o‘z faoliyatlarini bankning barcha tarkibiy tuzilmalari va xodimlari bilan 6 Мuallif tomonidan tuzildi. Bank nazoratiturlari Ichki nazorat Tashqi nazorat 12 uzviy bog‘liq holda tashkil etadi. Dasturlarni ishlab chiqishda Bosh ofis tarkibiy tuzilmalarining dolzarb masalalar bo‘yicha takliflari olinadi. Boshqarma o‘ziga yuklatilgan vazifalar va bajaradigan funksiyalar doirasida bank Boshqaruv Raisi topshiriqlari, ko‘rsatmalari, farmoyish va buyruqlarini sifatli va o‘z vaqtida bajarishni ta’minlaydi. Ichki nazorat tizimi ichki nazoratni tashkil etish, xodimlar tomonidan qonun hujjatlari va ichki me’yoriy hujjatlar talablarini buzish holatlarini oldini olish va bartaraf etish masalalari bo‘yicha Markaziy bank va Departament bilan hamkorlik qiladi. Amaldagi qonunchilikka asosan, respublikamizda tijorat banklari faoliyatini Markaziy bank tomonidan nazorat qilish belgilab berilgan bo‘lib, bu nazorat tashqi nazorat bo‘lib hisoblanadi. O‘zbekistonda Markaziy bankning tijorat banklari ustidan nazorat olib borishi uchun huquqiy va me’yoriy asoslar shakllangan va takomillashib bormoqda. Huquqiy bazaning yaratilishidagi dastlabki qadam «O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki to‘g‘risida»gi qonunning qabul qilinishi bilan boshlandi. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki to‘g‘risida»gi qonunga asosan, tijorat banklari faoliyatini boshqarish va nazorat qilish Markaziy bankning asosiy funksiyalaridan biri deb belgilangan. Hozirgi kunda tijorat banklari faoliyatini nazorat qilish Markaziy bankda tashkil qilingan ikki departament tomonidan olib boriladi. Tijorat banklariga litsenziya berish va ularning faoliyatini tartibga solish departamenti masofadan turib masofaviy nazoratni amalga oshirsa, tijorat banklarini nazorat qilish departamenti banklar faoliyatini joyida tekshirish bilan shug‘ullanadi, ya’ni inspeksion nazoratni amalga oshiradi. Markaziy bank tijorat banklarini ro‘yxatga oladi, shuningdek bank operatsiyalarini amalga oshirish huquqini beruvchi litsenziyalar beradi, qimmatli qog‘ozlar blankalari ishlab chiqarishni litsenziyalaydi. Berilgan litsenziyalar to‘g‘risidagi axborot e’lon qilinishi, shuningdek Markaziy bankning rasmiy vebsaytiga joylashtirilishi kerak hamda tanishib chiqish uchun ochiqdir. Bank operatsiyalarini amalga oshirish, buxgalteriya hisobi va bank statistika hisobotini 13 yuritish, yillik hisobotlar tuzish yuzasidan banklar uchun majburiy bo‘lgan qoidalarni ham aynan Markaziy bank belgilaydi. Banklar o‘z faoliyatini O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki tomonidan beriladigan litsenziya asosida amalga oshiradi. Litsenziyada bank bajaradigan operatsiyalar ro‘yxati ko‘rsatiladi. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankitomonidantijorat banklarining ustav kapitallarini shakllantirishlari bo‘yicha talablar qo‘yiladi.

Nazorat Savollari

1. Ichki bank nazorati va uni turlari.
2. Dasturlarni ishlab chiqishda Bosh ofis tarkibiy tuzilmalari.
3. Audit tizimi nima
4. mablag’lar xarakati nima
5 majburiy audit nima
34 Mavzu: Nazoratchi, u imzolaydigan hujjatlar.


Reja:
1.Nazoratchi, u imzolaydiganhujjatlar.
2.Hujjatlar ijrosini nazorat qilish tizimi.

Butizimningmaqsadi - Dirеktiv tashkilоtlar, Оliy va o`rta maхsus ta’lim vazirligi tоmоnidan ijrо uchun yubоrilgan buyruqlar, tоpshiriqlarni hamda univеrsitеt ichki hujjatlari ijrоsini mоnitоringini amalga оshirish.

Avtomatlshtirilganhujjatlarijrosininazoratqilishtizimida foydalanuvchilargaquyiagiimkoniyatlaryaratiladi:
· Hujjatlarniro`yhatgaolish;
· Ijrochilaro`rtasidaelеktronhujjatningaylanmasi;
· Hujjatijrosi;
· Hujjatijrosinazoratqilish;
· Hujjatgailovasifatida elеktron faylbiriktirish;
· Tizimdanhujjatlarniqidirish;
Hujjatlarniijrosininazoratqilishtizimidafoydalanuvchilarquyidagiturlargabo`linadi:
- hujjatyaratuvchi – tizimdahujjatniro`yhatgaoluvchi;
- nazoratchi – hujjatningijrojarayonininazoratqiluvchi; 
- ijrochi – hujjatijrosinibajaruvchiyokihujjatniko`rishhuquqigaegabo`lganshaxs. Hujjatga ijrochini nazoratchi yoki hujjatyaratuvchi biriktirishimumkin. Ijrochi hujjatijrosiyuzasidanijroqisminitizimdaqaydqiladi;