Hududiy boshqarmasi
Download 0.63 Mb.
|
06 Maruza matn bank kassa ishi
|
3.3. “Nazoratdagilar” mеnyusi
Bu mеnyuda “1b nazorat kartochkasi”ga ro`yhatga olingan va shu hujjatga rahbar rеzolyutsiyasi kiritilgan, lekin ijro muddatiga hali vaqt bor bo`lgan va hali ijro qismi kiritilmagan hujjatlar ro`yhati joylashgan. 3.4. “Bajarilmaganlar” mеnyusi Bumеnyuda “1bnzoratkartochkasi”garo`yhatgaolingan, rеzolyutsiyaqismikiritilganvaijroqismikiritilmaganhujjatlarro`yhatijoylashgan. “Qayd №” ustunidajoylashganhujjatningqaydraqamidagisilkaorqalishuhujjatningto`liqholdagiko`rinishigao`tiladi. Ya’niquyidagioynaxosilbo`ladi: “O`zgartirish” tugmasinibosibkiritilganhujjatningtahrirlashoynasigao`tiladivama’lumotlaro`zgartirilgach “Saqlash” tugmasinibosganholdao`zgarishlartasdiqlanadi. “Faylqo`shish” tugmasinibosilgandaquyidagioynapaydobo`ladi: "Оbzоr" tugmasinibosiladivaxosilbo`lganoynadanyuklanmoqchibo`lganfayltanlanadi va “Izoh” maydonigafaylgaizohkiritishmumkin. “Saqlash” tugmasinibosibfaylyuklanadi. Yuklanganfayljoriyhujjatgabiriktirilganxisoblanadi.Birnеchta (istalgankеngaytmali) faylyuklashmumkin.Yuklanganfaylnishufaylqatoridagi “O`chirish” tugmasinibosishorqalio`chirishmumkin. Yuqoridagioynada “Nomi” ustunidagifaylnominibosishorqalishufaylnikompyutеrgasaqlab (yuklab) olishmumkin. “Rеzolyutsiya” tugmasinibosilgandaquyidagirеzolyutsiyaqisminikiritishoynasipaydobo`ladi: - “Rahbarrеzolyutsiyasi” – ushbuhujjatgaqo`yilganrahbarrеzolyutsiyasi; - “Ma’sul” – hujjatijrosiuchunma’sulshaxs; - “Bajarilishmuddati” – hujjatningijromuddati; - “Takrorlanishturi” – hujjatningqaytatakrorlanishdavri; Maydonlarto`ldirilgach “Saqlash” tugmasinibosiladivashuhujjatningto`liqko`rinishigaqaytadi. “Ijrochilar” tugmasinibosishorqalirеzolyutsiyaqismigaijrochilarqo`shishoynasigao`tiladi: Nazorat Savollari 1. Nazoratchi, u imzolaydiganhujjatlar. 2. Hujjatlar ijrosini nazorat qilish tizimi. 3. Bank Nazoratchisi kim 4. Bank tizim nazoratchisi kimlar 5 Bankdagi ish jarayoni nazorat jarayonlari nima 35 Mavzu: Ichki bank nazoratini tashkilqilish. Reja: 1.Ichki bank nazoratinitashkilqilish. 2.Ichkinazorattizimi. Tijorat bank faoliyatiboshqarishningengmuhimfunktsiyasiichkinazorattashkiletishhisoblanadi.Ichki nazorat banki o`zaktivlarimuhofazaqilish, rioyaboshqarishsiyosati, buxgalteriyahisobivamoliyaviyhisobottekshirishvaishsamaradorliginiuchunkreditmuassasasitomonidanqabulqilinganamaliyotlarbirtizimsifatidaxarakterlanadimumkin. Ichkinazorat - doimiy, bank biznesjarayonningbarchadarajadagiamalgaoshirilayotgan bank xizmatlarimaxsusnazorat, balkiboshqabarchashaxslar, uningrahbarlarivaxodimlarinafaqatamalgaoshirildi. Shuninguchun, organlarvaichkinazoratsohalaridabirto`plamsifatidabelgilanganichkinazorattiziminiyaratishnuqtainazaridanko`ribnazariyasivaamaliyotida ham tijoratbankiningichkinazorattashkilot, qonun, mazmunvakreditichkihujjatlarbilanbelgilanganmaqsadlaramalgaoshirishvamuvaffaqiyattartibibilanmuvofiqliginita`minlashuchuntashkiletish. ichkinazorattizimi bank faoliyatinihaqiqiynazorat, shuningdek, bankningbarchasohalarda monitoring tashkilo`zichigaoladi. bankfaoliyatimonitoringi, ularningfaoliyatiniva bank ishiniyanadatakomillashtirishvarivojlantirishuchunstrategikrejalarishlabchiqishbaholashmaqsadidatijoratbankningbarchaidoralarishininguzluksiz monitoring olibborishhisoblanadi. . Ichkinazoratmuhitiniichkinazorattiziminingxodimlari, birtijoratbankidabor, turlaritarkibi - bank boshqaruvqarorlarinatijalarini monitoring jarayonidaasosidatijoratbankiningmoliyaviyvaziyatniizgaengmuhimbankningfaoliyatizaifmavjudvaqandayhalqilishhaqidaqilingan .Bank boshqaruvivauningtarkibiybo`linmalari:sub`ektlarvaichkinazoratbirtijoratbankita`minlashmaqsadidaamalgaoshiriladiichkinazoratob`ektlarinixususiyati, nazoratqilish bank faoliyatitavakkalchiliklarnicheklovchi; federal qonunvaqoidalarga, bank standartlariva professional etikasi bank xodimlari, bank ichkime`yoriyhujjatlar, uningsiyosatinibelgilashdavauningfaoliyatiniichkinazorato`rniaslidanamoyonbo`ladi, deb: samaraliichkinazorattiziminitashkiletish - nafaqattijoratbanklarimuvaffaqiyatlioperatsiyayetakchi, balkiularningraqobatbardoshliginioshirishuchunzarurbo`lganholati; xulq-atvoriyaxshitashkilelementlarifaqato`zvaqtidahaletishgako`maclasshish, kamchiliklarnivaqoidabuzarliklarnianiqlashkerakemas, balkiularningyuzagakelishinioldiniolishuchunsamaraliichkinazorat -. buholatuningmoliyaviybarqarorliginiyanadamustahkamlash, kreditmuassasasijadalrivojlanishinita`minlashdaniboratishonchliligiichkinazorattiziminingtashkiletishsamaradorliginitashqivaichkibirqatoromillargabog`liq. tashqiomillarorasidabirinchinavbatdaichkinazoratzarurnormativ-huquqiybazanihuzuridategishlibo`lishikerak. ichkiomillarsamaralivatezbankdamavjudvaziyatnibaholashva bank faoliyatixavfinikamaytirishuchunekspertmaslahatberishqodirmutaxassislarmavjudliginio`zichigaoladi. bankningnazoratqilishuchunmaxsusbirlikyaratilganbo`lishikerak. samaraliichkinazorattiziminita`minlashdamuhimomil - aniqlashva bank tavakkalchiliklarnibaholash bank tiziminiyaratish. Nihoyat, ichkinazoratsifatinishartibankdaishlarholatihaqidavaraqobatbanklaridato`liqvaaniqma`lumotgaegaqilishdir. Nazorat Savollari 1. Ichki bank nazoratinitashkilqilish. 2. Ichkinazorattizimi. 3. ichki auditing maqsadi 4. Moliyaviy nazorat nima 5 daromadlar va xarajatlar nazorati nima 36 Mavzu: Bank ichki auditioning maqsadi va vazifalari. Reja: 1.Bank ichki auditioning maqsadi va vazifalari. 2.Audit faninig shakllanishi. Insoniyat tarixiga bir nazar solsak, jamiyat rivojlana borishi bilan birgajamiyatda bo’layotgan xodisa va voqealarning kelib chikish sabablari, kutilishi mumkin bo’lgan o’zgarishlarni o’rganuvchi bir qator tabiiy, iqtisodiy va gumanitar fanlar shakllana boshladi. Bu fanlar bilan birga iktisodiyot fani ham jamiyatda yuz berayotgan iqtisodiy hodisalarni o’rganish, ularni tahlil qilish hamda jamiyatdagi moddiy ne’matlar yaratishdan tortib, uni iste’moli bilan bog’liq muammolarni o’rgana boshladi. Butun dunyoda jamiyatning tuzilishi qanday bo’lishidan qat’iy nazar uning a’zolari insonlar o’zlarining ehtiyojlarini qondirish va hayotlari uchun zarur bo’lgan noz-ne’matlarni yaratish ustida izlanishlar olib boradilar. Bu izlanishlar natijasida jamiyat rivojlanishi shakllana boshlaydi. Shu bilan birga jamiyat a’zolari ya’ni kishilar, guruhlar, tashkilotlar va mamlakatlar o’rtasida o’zlarida mavjud bo’lgan resurslardan foydalanib yukori daromad olishga erishish va olingan daromaddan samarali foydalanish orqali barqaror turmush tarzini yaratishga bo’lgan intilish kishilar o’rtasida iqtisodiy raqobat kurashini keltirib chikaradi. Bu raqobat kurashi jamiyat va iqtisodiyotning rivojlanishiga ko’rinmas kuch sifatida doimo turtki beradi va iqtisodiyot va jamiyat shu raqobat kurashi orqali rivojlanadi. Audit faninig shakllanishiga bir nazar solsak, auditning tarixiy vatani Angliya bo’lib, 18 asrning o’rtalaridan boshlab Angliyada auditorlik tashkilotlari to’g’risida bir qator qonunlar qabul qilingan. Ushbu auditorlik faoliyati to’g’risidagi qonunlarga muvofiq aktsiyadorlik tashkilotlarda tijorat bank va tashkilotlarning boshqaruvchilari zimmasiga bir yilda kamida bir marta buxgalteriya xisob varaqlarini tekshirish va aktsiyadorlar oldida hisobot berish uchun maxsus odam taklif qilish vazifasi yuklatilgan edi. Audit to’g’risidagi qonun Angliyada 1862 yilda chiqqan. Xuddi shunday qonun 1867 yilda Frantsiyada ham qabul qilingan. Amerika Qo’shma Shtatlarida auditning iktisodiyot uchun zarur ekanligi 1937 yilga kelib tan olindi va tegishli qonun xujjatlari qabul qilindi. Auditorlik faoliyati bizning mamlakatimizda yangi faoliyat turlaridan biri hisoblanadi. O’zbekistonda audit 90-yillarning boshida – mustaqillikka erishilgandan so’ng va bozor iqtisodiga o’tishi bilan rivojlana boshladi. Nodavlat sektorida tijorat banklar vujudga kelishi bilan auditorlik faoliyati xizmatiga talab yuzaga keldi, chunki bozor strukturalari o’zlarining faoliyatlariga mustakil baho berilishiga ehtiyoj sezdilar. O’zbekistonda auditni rivojlanishiga kadrlarni tayyorlash va normalar ishlab chikish faoliyati bilan shug’ullanuvchi O’zbekiston buxgalterlar va auditorlar Assotsiatsiyasi katta hissa qo’shdi. Auditni rivojlanishida auditorlarning professional tayyorgarliklari muhim rol o’ynaydi. Shunga asosan yurtimiz tomonidan auditorlik tekshiruvlarini rivojlanishi hamda talab darajasida xizmat ko’rsatishi maqsadida 1992 yil dekabrda qabul qilingan va 2000 yil 26 mayda yangi tahrir asosida ishlab chiqilgan «Auditorlik faoliyati to’g’risida»gi Qonun ishlab chiqildi. Jamiyat rivojlana borishi bilan birga jamiyatdagi iqtisodiy munosabatlarni o’rganish, qilingan ishlarni sarhisob qilish, natijalarni oydinlashtirish, oldindan amalga oshirmoqchi bo’lgan imkoniyatlarni chamalash, kelgusi ishlarni rejalashtirish, faoliyatni sarxisob qilish va faoliyatga baxo berish tizimlari o’z- o’zidan jamiyat uchun zarurat sifatida asta sekin shakllana boshladi. Shunday faoliyat turlaridan biri bu auditorlik faoliyatidir. Ma’lumki, tijorat banklari faoliyatiga real baho berish va omonatchilar, kreditorlar va investorlarning bank faoliyati to’g’risida aniq ma’lumotlarga ega bo’lishlarida audit tekshirishlari muhim ahamiyatga egadir. Auditorlik faoliyatini o’rganuvchi va uning asosini tashkil qiluvchi audit fani tijorat banklarni ta’sis etishdan tortib uni boshkarish jarayoni, tijorat bankning iqtisodiy va moliyaviy barqarorligini ta’minlash va tijorat bank faoliyatini tahlil qilishni uslubiy tomonlarini o’rgatadi. Xususan, tijorat bank rivojlanishiga salbiy ta’sir qiluvchi omillarni aniqlash, foydalanilayotgan resurslar zaxirasini kengaytirish, ularni ishlab chikarishga jalb etish, tijorat bank raqobatbardoshligi darajasini oshirish, xujalik faoliyatiga hamda tijorat bankning iqtisodiy salohiyatiga to’g’ri baho berish kabilar uslubiy tomonlar shular jumlasidandir. Bundan tashqari audit, tijorat banklarda buxgalteriya hisobotini tashkil etish, mavjud resurslardan foydalanish, samaradorlikka erishish yo’llarini aniqlash, tadbirkor va ishbilarmonlar faoliyatiga baho berish kabi masalalar echimini ham o’rgatadi. Jamiyatdagi munosabatlarda auditning zaruriyati xisobot berish kontseptsiyasi talablari bajarilishi yuzasidan kelib chiqadi. Bu bir tomon ikkinchi bir tomonga hisobot berish va majburiyat bajarilishini nazorat qilishni e’tirof etadi va bu nazorat ma’lum bir ma’lumot, tushuntirish yoki hisobot olishni nazarda tutadi. Xisobot berish quyi bo’g’in boshqaruvchilari yuqori bug’in boshqaruvchilarning aktsiyadorlarga xisobot berishi kerakligidan kelib chiqadi. Shuning uchun audit nazoratning mexanizmi sifatida yuzaga keladi va hisobot berishning bajarilishiga va ularning oydinlashtirilishiga yordam beradi. Audit orqali vositachilik shartnomalari amalga oshadi, chunki bunda vositachining faoliyati nazorat qilinadi. To’g’ri ma’lumotlar olishda, berilayotgan axborotdagi noaniqlikni aniqlashda audit yana ham zarurdir. Audit qabul qilinayotgan qarorlar sifatini va tijorat bank aktivlarini taqsimlanishini yaxshilashga ham yordam beradi. Yana auditga sug’urta kafolati bajarilishini ta’minlaydigan chora sifatida qaraladi. Bozor munosabatlarining rivojlanishini va iqtisodiyotni erkinlashtirish natijasida auditorlik faoliyati tez sur’atlar bilan rivojlanib taftish tushunchasini siqib chiqarmoqda. Audit va taftish tushunchalari keng ma’noda xo’jalik yurituvchi sub’ktlar bilan moliya-xo’jalik faoliyati ustidan o’rnatiladigan iqtisodiy nazoratni tashkil etish usullari hisoblanadi. Audit o’tkazishda hujjatli va haqiqiy taftishning ayrim amallari, ayrim xisob obektlarini taftish qilish usullaridan foydalaniladi. Audit tijorat bankining ommaviy moliyaviy hisobotini to’g’riligini, to’liqligini, buxgalteriya hisobini yuritish va moliyaviy hisobotlar to’g’risidagi qonun va talablarga javob berishini aniqlash maqsadida o’tkaziladigan mustaqil ekspertiza va taxlilni bildiradi. Bundan tashqari audit yana boshqa nazorat ishlarini o’z ichiga oladi. Auditning asosiy faoliyati sub’ektning iqtisodiy ahvoliga bog’liq faktlarni yig’ish va baholashdir. Yuqoridagilarni hisobga olib auditning asosiy faoliyat turlarini ko’rishimiz mumkin. Birinchidan, har qanday auditorlik faoliyatini yuritishning majburiy sharti bo’lib uning chegarasi hisoblanadi. Bunday chegaralar muayyan iqtisodiy sub’ektning o’lchamlari yoki tarmoq auditida ma’lumot tizimini tekshirish bilan aniqlanadi. Ikkinchidan, auditor audit ob’ekti va uni o’tkazilishidan manfaatdor bo’lganlar o’rtasidagi «axborot bo’shligini» to’ldirishga harakat qiladi. Bu asosan hisobotlarda ayrim ma’lumotlarni etishmasligi yoki hisobotdagi ma’lumotlar ishonchliligi bilan baholash qaror qabul qilish uchun foydalanish mumkin bo’lmagan holda. Uchinchidan, audit o’tkazayotgan shaxslarning malakasi asosiy shartlardan hisoblanadi. Auditor kerakli ma’lumotlarni yig’ish va o’lchovlarni tushunish orqali ma’lumotlarni baholashni yaxshi bilishi kerak. Bundan tashqari, auditordan muomala me’yorlariga rioya qilish talab qilinadi, ya’ni u o’zini mustaqilligini saqlash va tashqi hamda ichki ta’sirlarga qarshi tura olishi kerak. Shuningdek O’zbekistondagi auditorlik faoliyati oldida turgan muhim vazifalardan biri xorijlik xamkorlar tan oladigan auditorlik xulosasini berish qobiliyatiga ega, sertarmoq va professional darajadagi umummilliy auditorlik kompaniyalari tashkil etish xisoblanadi. O’zbekistonda auditning tarkib topishi misilsiz tarixiy o’zgarish bozor io’tisodiyotiga o’tish bilan izohlanadi. Chunki bozor io’tisodiyotida tadbirkorlik sub’ektini boshqarish vazifasi professional menejerlar qo’liga o’tdi, natijada tashkilot moliyaviy holatini mustaqil nazorat qilishga ehtiyoj tug’ildi. Kapitallarni jamlashda aktsiyalashtirish, qimmatli qog’ozlar bozorining rivojlanishi, korporativ boshqaruv tizimining yo’lga qo’yilishi mustaqil moliyaviy ekspertiza natijalari oshkoraligini ta’minlash zaruratini tug’diradi. Chunki moliyaviy hisobotlar tashkilot bilan aloqada bo’lgan barchani, ya’ni rahbarlar, xodimlar, mijozlar, mulkdorlar, kreditorlar, investorlar, davlat va hokimiyat organlarini mustaqil auditorlar tasdiqlaydigan axborotlar qiziqtiradi, hisobotlar boshqa tashkilotlarning banklar bilan hamkorlik qilishi uchun ishonch uyg’otadi. binobarin mamlakatimizda audit turli guruhlarning qiziqishi va talablariga javob tariqasida paydo bo’ldi. Shuning uchun xam Prezidentimiz tomonidan ham ushbu sohani rivojlintirish va talab darajasida amalga oshirilishini ta’minlash, xamda respublikamizda audit sohasini rivojlanishi va takomillashishi uchun barcha choralarni ko’rib bormoqda. Bank auditining ob’ekti bo’lib, mamlakatimiz tijorat banklarida o’tkaziladigan audit tekshiruvlari va bu jarayondagi amallar hisoblanadi. Bank auditi faninning pedmeti bu Respublikamiz tijorat banklari faoliyati hisoblanadi. Bank auditining metodologik asoslarini O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki ma’lumotlari, tijorat banklari ma’lumotlari, davriy nashrlar va internet ma’lumotlari, amaldagi qonunlar, O’zbekiston Respublikasi prezidenti qarorlari va boshqa me’yoriy- huquqiy hujjatlar tashkil qiladi. Nazorat Savollari 1. Bank auditinig asasiy maqsadi nima 2. ixtiyoriy audit nima 3. majburiy audit nima 4. audit tekshiruv davri nima 5. sertifikat tushunchasi 37 Mavzu: Bank kassasidagi hujjatlarni tekshirish. Reja: 1.Bank kassasidagi hujjatlarni tekshirish. 2.Naqd pul ishlari. Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirmasdan, tashkiliy va huquqiy shakllardan va tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiradigan tashkiliy va huquqiy shakllardan va tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiradigan, tashkiliy va huquqiy shakllardan va fuqarolarning hissalarini hisobga olgan holda bank hisobvarag'idan naqd pulni o'z vaqtida bajarishini ta'minlash Kun oxirida ishlangan kassda ruxsat etilgan kassalardagi minimal pul qoldig'i. Kassadagi pul mablag'lari o'rnatilgandan past bo'lmasligi kerak. Yaxshilash uchun kassa xizmati Aholi kredit instituti pul tugunidan tashqarida omonatlar olish, sotish va sotib olish bo'yicha operatsiyalarni amalga oshirish uchun operatsion pul stantsiyalarini ochishi mumkin qimmat materiallar, foydali va jismoniy shaxslardan boshqa to'lovlarni qabul qilish. Naqd bo'sh joy Tashkilotda joylashgan tashkilotlarda joylashgan, yuqoridagi operatsiyalardan tashqari, ish haqi va ijtimoiy to'lovlar uchun mablag 'berish, shuningdek, ish haqi va ijtimoiy to'lovlar uchun mablag' berish, shuningdek, sayohat xarajatlari Ishchilar va xodimlar. Naqd bo'shliqdan tashqarida operatsion pul stantsiyalari kredit tashkiloti Faqatgina yuqoridagi operatsiyalardan faqat kredit tashkilotining litsenziyasi va egasining filialida amalga oshiriladi. Naqd pul va kollektor ishchilari ularga ishonib topshirilgan qiymatlar xavfsizligi uchun to'liq moddiy javobgarlikni o'z zimmalariga oladilar. Naqd pul ishlarida taqiqlangan: 1. Boshqa shaxslarga qiymatlar bilan ishonib topshirilgan ishni boshqarish, shuningdek o'z vazifalari doirasiga kiritilmagan ishlarni bajarish; 2. Ishlayotgan ishchilarni chetlab o'tib, pul mablag'lari yoki kassa tekshiruvlari to'g'risida banklar hissasi yoki naqd pullarni tekshirish bo'yicha kassa bo'yicha kassa operatsiyalarini amalga oshirish bo'yicha tashkilotlarning ko'rsatmalarini bajarish; 3. Kredit tashkilotining pul va qadriyatlari bilan birga pulingiz va boshqa qadriyatlaringizni saqlang. Bankning xodimi kassasidagi tashkilotlar tomonidan naqd pulni qabul qilish 1-bandiga (0402001 shakli), bu e'lon, buyruqlar va kvitantsiyalardan iborat hujjatlar to'plamidir. Operatsion ishchi kassa deklaratsiyasi deklaratsiyasining to'g'riligini tekshiradi, parish bo'yicha kassalardagi pul miqdorini aks ettiradi va pul stoliga pul hissasiga e'lon qilishni amalga oshiradi. To'lov kassasining kassiri uchun kassani olgandan so'ng, amaldagi rejimning mavjudligi va ma'lumotlari mavjudligini, mavjud bo'lgan naqshning mavjudligini va so'zlariga muvofiqligini tekshiradi, raqamlar soni - a Depozitariy va undan pul oladi. Kassirdagi stolda hissasi bo'lgan shaxsdan faqat pul ishlaydi. Oldindan ilgari qabul qilingan kassir pullari alohida saqlash joylarida saqlanadi. Pul olgandan keyin kassir kassa o`qo'lligi deklaratsiyasida belgilangan miqdorni kesib o'tilgan summani tekshiradi. Naqd pul ishchisining hisobiga, e'lon, qabul qilish va tartibni belgilaydi, kvitansiya ustiga muhrni qo'yadi va pulni puli haqida ma'lumot beradi. Kassir qoldiradigan barglarning e'lon qilinishi, buyurtma tegishli operatsion xodimni o'tkazadi. Kosh to'lovi to'g'risidagi e'lon kassirda qoladi va kunning oxirida bosh ofisga uzatiladi. Kassani kassasi kassasi mijozlardan olingan kunlik rekordlarni olib boradi va bosh ofisga topshirildi pul summasi Qabul qilingan va berilgan pulni hisobga olish kitobida (qiymatlar). Oxirida ish kuni Kostyumlar asosida kassir olingan pul miqdori va olingan hujjatlar miqdori va olingan hujjatlar miqdori va ularni amalda qabul qilingan pul miqdori bo'yicha sertifikat beradi. Sertifikat kassir tomonidan imzolanadi va unda ko'rsatilgan naqd pul muomalasi naqd jurnallarda yozuvlar bilan tekshiriladi. U kassa jurnallarida kassalar bo'yicha va kassalar sertifikatida kassa jurnallarida ishlab chiqilgan. Ishlayotgan kun davomida olingan barcha naqd pulni o'sha kuni ish stoliga o'tkazilishi kerak. Har bir korxona o'z rahbarlari bilan muvofiqlashtirishda bank pul aylanishi va bankning kunlari davomida pul aylanishi va ularni kassa bo'yicha o'z vaqtida kelishi bilan ta'minlash tartibi va vaqti-vaqti bilan ishlab chiqilgan. Korxonalar kassalarida ularning qoldiqlari banklariga naqd pulni to'liq va o'z vaqtida etkazib berish uchun cheklangan. Kassada naqd pul qoldig'i har yili barcha korxonalarga belgilanadi va ish kunining oxirida kassada qolishi mumkin bo'lgan maksimal miqdordagi pul qoldig'i hisoblanadi. Barcha bepul naqd pul to'liq berilishi kerak. Tashkilotlarga bank hisobvaraqlaridan naqd pul berish pul-ko'rona cheklardan amalga oshiriladi.Naqd pulni olish uchun, mijoz operatsion ishchini olish uchun pul kvitansiyasini joylashtiradi. Tegishli tekshirishdan so'ng, operatsion ishchilar mijozni kassirga taqdim etish uchun naqd pulni boshqarishning nazorat belgisiga olib keladi va cheklarni iste'mol qilinadigan naqd operatsiyalar bo'yicha boshqarish vositalarini uzatadi. Konvertor, operatsion ofitserning tekshiruv va rasmni to'lash uchun ruxsatnomani, imzolar va mijoz namunalarining identifikatsiyasini olish uchun ruxsat berishiga ishonch hosil qiling. Bankka taqdim etildi. Keyin operatsion ishchilar o'z imzosini chekning orqa tomoniga qo'yadi, to'lov miqdorini iste'mol qilish bo'yicha to'lov miqdorini ro'yxatdan o'tkazadi va kassir pulini naqd pulni uzatadi. Pulni tekshirishdan so'ng, kassir tekshiradi va tayyorlaydi va berilgan pul miqdorini tayyorlaydi; Pulni oluvchiga olib keladi, nazoratdagi raqami bilan boshqarish markasining sonini tekshiradi va boshqaruv belgisini tekshirishga tayanadi. Keyin kassir mijozning mavjudligi bo'yicha pul miqdorini berish uchun tayyorlangan miqdorni takrorlaydi; Pul beradi va chekni imzolaydi. Buxgalteriya, xarajatlar kassa operatsiyalari amaldagi ishchisi va kassiri bilan yarashtirgandan keyin iste'mol qilish bo'yicha pul topish asosida o'z aksini topadi. Nazorat Savollari 1. Bank kassasidagi hujjatlarni tekshirish. 2. Naqd pul ishlari. 3. Bankning xodimi kassasidagi tashkilotlar tomonidan naqd pulni qabul qilish 1-bandiga (0402001 shakli), bu e'lon, buyruqlar va kvitantsiyalardan iborat hujjatlar to'plamidir.tushuncha berig 4. kassa sevi nima 5. kassadagi kasir vazifasi nima 39 Mavzu: Arxivatsiya ishlarining tashkil etilishi. Reja: 1.Arxivatsiya ishlarining tashkil etilishi. 2.Yig‘majildni tashkil etadigan hujjatlar. Ish yuritish yakunlangan jildlar kalendar yili tugaganidan so‘ng, doimiy va vaqtincha saqlash maqsadida ularni bank arxiviga “Idoraga qarashli arxivlarning asosiy qoidalari” hamda mazkur qoida talablariga muvofiq rasmiylashtiriladi va hisobdan chiqariladi. Jildlarni rasmiylashtirish bank va uning tarkibiy bo‘linmalari ish yuritish xizmati xodimlari tomonidan bank arxivi uslubiy yordami va nazorati ostida amalga oshiriladi. Saqlash muddatiga qarab yig‘majildlar to‘liq yoki qisman rasmiylashtiriladi. Doimiy, vaqtincha saqlanadigan va shaxsiy tarkib bo‘yicha yig‘majildlar to‘liq rasmiylashtiriladi. Yig‘majildlarni to‘liq rasmiylashtirish quyidagilarni ko‘zda tutadi: yig‘majildlarni saralash va tikish; yig‘majildlar varaqlarini raqamlash; yig‘majildlarni tasdiqlovchi yozuvlarni tuzish (1-ilova); zarur hollarda yig‘majild hujjatlari ichki ro‘yxatini tuzish (2-ilova); yig‘majild muqovasi rekvizitlariga zarur aniqliklarni kiritish (bank nomini aniqlashtirish, yig‘majild sarlavhasida indeks va sanani ko‘rsatish va b.). Yig‘majildni tashkil etadigan hujjatlar ulardagi barcha hujjatlarning matnlarini, sanasi, munosabat belgisi va rezolyutsiyani erkin o‘qish imkoniyatini hisobga olgan holda kartondan tayyorlangan qattiq, muqovaga to‘rtta teshik orqali tikiladi yoki muqovalanadi. Yig‘majildni tikish (muqovalash)da hujjatdagi metall mahkamlagich (to‘g‘nog‘ichlar, skrepka)lar olib tashlanadi. Alohida qimmatga ega bo‘lgan yoki turli o‘lchamdagi qog‘ozda tayyorlangan hujjatlardan tarkib topgan doimiy saqlanadigan yig‘majildlar uch klapanli va bog‘ichli yopiq, qattiq papkalarda yoki karton g‘ilof (quti)larda saqlanadi. Yig‘majildda alohida qimmatga ega bo‘lgan hujjatlar, shuningdek, talab qilib olinmagan shaxsiy hujjat (mehnat daftarchasi va boshqa)lar mavjud bo‘lsa, bu hujjatlar konvertga solinadi, so‘ngra yig‘majildga tikib qo‘yiladi. Bunday hujjatlar ko‘p bo‘lsa, yig‘majilddan olinishi va ularga alohida ro‘yxat tuzilishi mumkin. Har bir yig‘majildning oxiriga tasdiq ustxati uchun shaxsiy blankalar shakli tikiladi, yig‘majildning boshiga esa zarur bo‘lgan hollarda, yig‘majild hujjatlarining ichki ro‘yxati uchun blankalar shakli tikiladi. Yig‘majildga kiritilgan hujjatlarni but saqlashni ta’minlash va joylashuv tartibini mustahkamlash maqsadida uning tasdiq ustxati hamda ichki ro‘yxatidan tashqari barcha varaqlari raqamlagich yoki qora chizma qalam bilan hujjatning matniga tegmasdan o‘ng tomondagi yuqori burchakka arab raqamlari bilan yoyib yozilgan ko‘rinishda yoppasiga (tartib bilan) raqamlanadi. Varaqlarni raqamlash uchun siyoh va rangli qalamlarni qo‘llash taqiqlanadi. Yig‘majilddagi hujjatlarning ichki ro‘yxati varaqlari alohida raqamlanadi. Shunday tartibda kunlik buxgalteriya hujjatlari, shuningdek, ichki bank hisobvaraqlariga doir hujjatlar rasmiylashtiriladi va tikiladi. Bir necha jild yoki qismlardan tarkib topgan yig‘majildlarning varaqlari har bir jild yoki qism bo‘yicha alohida raqamlanadi. Yig‘majildda mustaqil varaq sifatida mavjud bo‘lgan maxsus hujjatlar orqa tomonining chap tarafidagi yuqori burchagiga raqam qo‘yiladi. Murakkab varaqlarning buklanadigan va o‘ng tomonidagi yuqori burchagiga raqam qo‘yiladi. Shu bilan birga, bir chetidan tikilgan har qanday o‘lchamdagi varaqlar bir varaq sifatida raqamlanadi; murakkab va o‘rtasidan tikilgan hujjatlar qayta tikiladi hamda bir varaq sifatida raqamlanadi. Mahkam yelimlangan hujjatlari (qirqib olingan parcha, ko‘chirmalar va hokazolar) bo‘lgan varaqlar bir varaq sifatida raqamlanadi. Agar hujjatga boshqa hujjatlar (qirqib olingan parcha, matnga kiritilgan qo‘shimchalar, tarjimalar va boshqalar) yelimlangan bo‘lsa, har bir hujjatga alohida raqam qo‘yiladi. Yig‘majildga tikilgan konvertlar ichiga solingan hujjatlari bilan birga raqamlanadi; bunda avval konvertlar raqamlanadi, shundan so‘ng konvertga solingan har bir hujjat navbatdagi raqam bilan raqamlanadi. Yig‘majildga o‘zining xususiy raqami bo‘lgan varaqlari bilan tikilgan hujjatlar (shu jumladan, bosma mahsulotlar) umumiy tartibda raqamlanishi yoki ular yig‘majilddagi varaqlarning joylashish tartibiga muvofiq bo‘lsa, o‘zlarining xususiy raqamlarini saqlab qolishi mumkin. Yig‘majild varaqlarini raqamlashda ko‘p miqdorda xatolar aniqlangan hollarda, ish yuritishda ularni qayta raqamlashda eski raqam ustidan bitta qiya chiziqcha chiziladi va uning yoniga varaqning yangi raqami qo‘yiladi; yig‘majildning oxiriga yangi tasdiq ustxati tuziladi, bunda eski tasdiq ustxati ustidan chizib qo‘yiladi, ammo u yig‘majildda saqlanadi. Bank arxivi yig‘majildlarni davlat arxiviga topshirishga tayyorlayotganda varaqlarni raqamlashda ayrim xatolar mavjudligi aniqlansa, davlat arxivi bilan kelishilgan holda varaqlarga harfli raqamni qo‘yishga ruxsat beriladi. Yig‘majilddagi varaqlar soni hisobini yuritish va ularni raqamlashning o‘ziga xos xususiyatlarini qayd etish uchun yig‘majildning tasdiqlovchi ustxati tuziladi. Tasdiqlovchi ustxati belgilab berilgan shaklda tuziladi. Tasdiqlovchi ustxatini yig‘majildning muqovasiga yoki oxirgi hujjatning so‘nggi toza varag‘ining orqa tomoniga yozish taqiqlanadi. Agar yig‘majild tasdiq varag‘i blankasiz tikilgan yoki muqovalangan bo‘lsa, blanka yig‘majild muqovasining ichki tomoni yuqori qismiga yelimlanadi. Yig‘majildning tasdiq ustxatida raqamlangan varaqlar soni raqam va so‘z bilan yoziladi, keyin alohida “+” (qo‘shuv) belgisi qo‘yilib, ichki ro‘yxat (u mavjud bo‘lsa) varaqlarining soni ko‘rsatiladi. Tasdiq ustxatida yig‘majilddagi hujjatlarni raqamlashning quyidagi o‘ziga xos tomonlari ko‘rsatiladi: hujjatlarda harfli raqamlar bilan belgilangan (litr) sonlari mavjudligi va tushirib qoldirilgan sonlarning mavjudligi; hujjatlar, gazetalardan qirqib olingan parchalar yelimlab yopishtirilgan varaqlarning raqamlari; yirik o‘lchamdagi varaqlarning raqamlari; ichiga hujjat solingan xatjildlar va bu hujjatlar varaqlari soni. Tasdiq ustxatini tuzuvchi unga o‘z familiyasi, ismi, otasining ismi, lavozimi, tuzish sanasini yozib, imzo chekadi. Yig‘majildning tarkibi va holatidagi barcha keyingi o‘zgarishlar (tasdiqlashlar, hujjatlarning asl nusxalarini ko‘chirma nusxalari bilan almashtirish, yangi hujjatlarni qo‘shish va hokazolar) tegishli hujjatlarga asoslangan holda tasdiq ustxatida belgilanadi. Doimiy va vaqtincha saqlanadigan hujjatlarning hisobini yuritish uchun mazkur hujjatlarning o‘ziga xosligidan kelib chiqib, ularning ichki ro‘yxati tuziladi. Har xil hujjatlardan shakllangan, nomlanishi hujjatlarning aniq mazmunini ochib bermaydigan doimiy va vaqtincha saqlanadigan yig‘majildlarga ham ichki ro‘yxat tuzish zarur. Yig‘majild hujjatlariga ichki ro‘yxat tuzish lozimligi muassasada ish yuritishga doir yo‘riqnoma va nizomlar bilan belgilanadi. Ichki ro‘yxat alohida varaqda belgilangan shaklda tuzilib, yig‘majilddagi hujjatlarning tartib raqamlari, indekslari, sanasi, har bir hujjat joylashgan Yig‘majild varaqlari sarlavhasi va raqami to‘g‘risidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi. Yig‘majildning ichki ro‘yxatiga kiritilgan hujjatlar va ichki ro‘yxat varaqlarining sonini raqam va so‘z bilan ko‘rsatgan holda yakuniy xulosa tuziladi. Ichki ro‘yxatni tuzuvchi unga o‘z familiyasi, ismi, otasining ismi, lavozimi, tuzilgan sanasini to‘liq ko‘rsatgan holda imzo chekadi. Agar yig‘majild hujjatlarining ichki ro‘yxati blankasiz muqovalangan yoki tikilgan bo‘lsa, belgilangan shaklda tuzilgan ro‘yxat yig‘majild old muqovasining ichki tomoniga yelimlanadi. Yig‘majilddagi hujjatlarning tarkibi o‘zgarganda (hujjatlar olinganda, qo‘shilganda, ko‘chirma nusxalari bilan almashtirilganda va hokazo) bu o‘zgarishlar ichki ro‘yxatning tegishli hujjatlarini dalil qilib keltirgan holda aks ettiriladi, zarur hollarda yig‘majildning ichki ro‘yxatiga yangi yakuniy yozuv va tasdiqlovchi ustxati tuziladi. Doimiy va vaqtincha saqlanadigan va shaxsiy tarkibga tegishli yig‘majildlarning muqovalari quyidagi shaklda rasmiylashtiriladi. Yig‘majildning muqovasida quyidagilar ko‘rsatiladi: bank va u bevosita bo‘ysunadigan yuqori tashkilot nomi; tarkibiy bo‘linma nomi; yig‘majildning indeksi; yig‘majildlar ro‘yxati bo‘yicha yig‘majild raqami; yig‘majildning nomi; yig‘majild hujjatlari (alohida qimmatga ega bo‘lgan hujjatlardan iborat doimiy saqlanadigan yig‘majildlar)ning qisqacha bayoni; yig‘majild (jild, qism)ning sanasi; yig‘majilddagi varaqlar soni; yig‘majildni saqlash muddati; yig‘majildning arxivdagi ro‘yxati belgilari. Doimiy saqlanadigan yig‘majildlarning muqovasida ular topshiriladigan davlat arxivining nomi, davlat arxivi va bank kodini yozish uchun joy qoldiriladi. Yig‘majildning muqovasi rasmiylashtirilayotganda bank nomi va u bevosita bo‘ysunadigan bankning nomi bosh kelishikda to‘liq yoziladi. Agar bank yoki yuqori turuvchi organning rasmiy qabul qilingan qisqartma nomi bo‘lsa, u to‘liq nomdan so‘ng qavs ichida ko‘rsatiladi. MASALAN: O‘zbekiston aksiyadorlik tijorat sanoat-qurilish banki (O‘zsanoatqurilishbank). Yig‘majildning muqovasidagi nomi bank yig‘majildlari nomenklaturasidan ko‘chiriladi. Yig‘majild bir necha jild (qism)dan iborat bo‘lsa, har bir jild (qism) muqovasiga yig‘majildning umumiy nomi va har bir jild (qism)ning nomi qo‘yiladi. Ish yuritishda tutilgan yig‘majildning muqovasida, yig‘majild tutilgan va tugagan yil albatta ko‘rsatiladi. Agar yig‘majildga uning sanasiga muvofiq kelmaydigan hujjatlar ham tikilgan bo‘lsa, sananing tagidagi yangi qatorda bu haqda: “Yig‘majildda ....... yil (lar) hujjatlari mavjud” deb yozib qo‘yiladi. Aniq sana qo‘yish muhim ahamiyatga ega bo‘lgan farmoyish, ijodiy va boshqa mazmundagi hujjatlardan tarkib topgan yig‘majildlar, shuningdek, bir necha jild (qism)lardan iborat bo‘lgan yig‘majildlarning sanasi yig‘majilddagi birinchi va oxirgi hujjatning sanasi hisoblanadi, ya’ni yig‘majildga kiritilgan eng oldingi va eng so‘nggi hujjatlarni ro‘yxatga olish (tuzish) sanalari (kuni, oyi, yili) yig‘majildning sanasi hisoblanadi. Majlis, yig‘ilishlarning bayonnomalaridan iborat bo‘lgan yig‘majildlarning sanasi — tasdiqlanish sanasi (agar ular tasdiqlansa) yoki yig‘majildni tashkil etgan birinchi va so‘nggi bayonomalarning sanalari hisoblanadi. Hujjatning sanasini belgilashda avval yil, so‘ngra kun va oy ko‘rsatiladi. Yil va kun raqamlarda, oy nomi esa so‘z bilan yoziladi. Agar hujjatlar yoki uning ayrim tarkibiy qismlari sanasi hujjatning mazmunini tahlil qilish asosida taxminiy aniqlansa, sana yoki uning ayrim tarkibiy qismlari qavslarga olinadi. To‘la ishonchli bo‘lmagan butun sana yoki uning ayrim qismlari so‘roq belgisi bilan birga beriladi. Shaxsiy yig‘majildning sanasi bo‘lib, shaxsni ishga qabul qilish va bo‘shatish haqida buyruqlar imzolangan sanalar hisoblanadi. Yig‘majild muqovasida yig‘majilddagi varaqlar sonini ko‘rsatish majburiy hisoblanadi. Ular yig‘majildning tasdiqlovchi ustxati va saqlanish muddatiga asosan yoziladi (doimiy saqlanadigan yig‘majildlarga: “Doimiy saqlansin” deb yoziladi). Idoralarga qarashli arxivlarning asosiy qoidalariga muvofiq bankning ish yuritishda yakunlangan, doimiy va vaqtincha saqlashga mo‘ljallangan barcha yig‘majildlari va xodimlarning shaxsiy tarkibiga tegishli yig‘majildlar ekspertizadan o‘tgach yig‘majildlarga hujjatlar ro‘yxati tuziladi. Hujjatlar ro‘yxati — bu arxiv ma’lumotnomasi bo‘lib, u yig‘majildlarning tartibga solingan nomlari ro‘yxati, tarkibi va mazmunini ochib berishga, ularni fond ichida tartibga solish va ro‘yxatga olishni mustahkamlashga mo‘ljallangan. Ayni vaqtda hujjatlar ro‘yxati jildlar hisobini yuritish va ularni tezkorlik bilan qidirib topishni ta’minlaydigan ilmiy-ma’lumotnomaning asosiy turi hisoblanadi. Ro‘yxatlar alohida tuziladi: doimiy saqlanadigan yig‘majildlarga; vaqtinchalik saqlanadigan yig‘majildlarga; shaxsiy tarkibga tegishli va boshqa bir turdagi yig‘majildlarga; faqat bitta bankka tegishli bo‘lgan maxsus tuzilgan yig‘majildlarga; idoraviy xizmat nashrlariga. Alohida ro‘yxat mustaqil umumiy (tartib bilan) raqamlab tugallangan yig‘majildlarning ro‘yxatidan iborat. Ish yuritishda ko‘rsatib o‘tilgan turkumdagi hujjatlarning ro‘yxati bankning har bir tarkibiy bo‘limlari bo‘yicha har bir kalendar yilida yuritgan yig‘majildlar uchun tuziladi (4a-ilova). ESLATMA. Tarkibiy bo‘limlarda bir necha yil uchun ro‘yxati tuzilmagan yig‘majildlar mavjud bo‘lsa, arxiv bilan kelishilgan holda ularga bitta ro‘yxat tuzilishi mumkin (yig‘majildlar ichiga ular yuritilgan yili bo‘yicha joylashtiriladi). Tarkibiy bo‘limlar hujjatlarining ro‘yxati bankning ish yuritish bo‘yicha yo‘riqnomalarida belgilangan tartibga muvofiq bankning ish yuritish xizmati xodimlari yoki tarkibiy bo‘limlarida ish yuritishga mas’ul bo‘lgan shaxslar tomonidan arxivning metodik rahbarligida tuziladi. Tarkibiy bo‘limlari hujjatlarining ro‘yxati belgilangan shaklda (3-ilova bo‘yicha) tuziladi va ish yuritishda yig‘majild yakunlanganidan keyin bir yil o‘tgach, arxivga topshiriladi. Ro‘yxatga yig‘majildning nomini yozishda avval yig‘majildlarni shakllantirish va rasmiylashtirish sifati, ro‘yxatga kiritilgan yig‘majildlar soni bank yig‘majildlari nomenklaturasi bo‘yicha tutilgan yig‘majildlar soniga muvofiq kelishi tekshiriladi. Yig‘majildlar tekshirilganda: jild nomining yig‘majilddagi hujjatlar mazmuniga muvofiqligini; yig‘majildga kiritilgan hujjatlarning rasmiylashtirilishi va guruhlarga ajratilishi to‘g‘riligini; yig‘majildni muqovalash va tikish sifatini; yig‘majild varaqlarining to‘g‘ri raqamlanganligini; zarur bo‘lgan hollarda yig‘majildda ichki ro‘yxat mavjudligi va uning to‘g‘riligini; yig‘majild muqovasining to‘g‘ri rasmiylashtirilishini; yig‘majildni tasdiqlovchi ustxatning mavjudligi va to‘g‘riligi tekshiriladi. Bank nomenklaturasi hisobida turgan yig‘majildlar yo‘qolib qolganligi aniqlansa, tarkibiy bo‘limlar uni qidirib topish chora-tadbirlarini ko‘radi. Topilgan yig‘majildlar ro‘yxatga olinadi. Agar ko‘rilgan choralar natija bermasa, topilmagan yig‘majildning yo‘qolish sabablari haqida ma’lumotnoma tuzilib, tarkibiy bo‘lim rahbari unga imzo chekadi va tarkibiy bo‘lim hujjatlari ro‘yxati bilan birga arxivga topshiriladi. Tarkibiy bo‘lim hujjatlari ro‘yxatining tavsifiy moddasi quyidagi tarkibiy qismlarni o‘z ichiga oladi: yig‘majild (jild, qism)ning ro‘yxat bo‘yicha tartib raqami; yig‘majild (jild, qism)ning indeksi; yig‘majild muqovasidagi nomga to‘liq muvofiq keladigan yig‘majild (jild, qism)ning nomi; yig‘majild (jild, qism)ning sanasi; yig‘majild (jild, qism)dagi varaqlar soni; yig‘majild saqlanadigan muddat. Tarkibiy bo‘lim hujjatlari ro‘yxati tuzilayotganda quyidagi talablarga rioya qilish zarur: har bir yig‘majild ro‘yxatga mustaqil tartib raqami bilan kiritiladi. Agar yig‘majild bir necha jild (qism)dan iborat bo‘lsa, har bir jild (qism) ro‘yxatga mustaqil raqam bilan kiritiladi; ro‘yxatdagi yig‘majildlarni tartibga solish va tarkibiy bo‘limga ro‘yxat raqamini qo‘yish arxiv tomonidan belgilanadi. Tarkibiy bo‘limlarda yig‘majildlarni sistematik ro‘yxatga olish, ularning bank yig‘majildlari sistematik nomenklaturasiga muvofiq keladi. Tarkibiy bo‘lim ro‘yxatining raqami, tarkibiy bo‘limning shtatlar jadvali bo‘yicha raqamli belgisiga, ro‘yxatni tashkil etgan hujjatlar nomining dastlabki bosh harflarini va ro‘yxatga kiritilgan yig‘majildlar tutilgan yilning so‘nggi ikki raqamini qo‘shishdan tarkib topadi. Nomenklaturada turadigan va 1991-yildan tutilgan 5-tarkibiy bo‘linmaning doimiy, vaqtincha saqlanadigan va shaxsiy tarkibga tegishli hujjatlarining ro‘yxatlari: 5d-91, 5v-91 va 5sh/t-91 raqamlarga ega bo‘ladi. ro‘yxat ustunlari yig‘majildlarning muqovasiga yozilgan ma’lumotlarga aynan muvofiq holda to‘ldiriladi; bir xil nomdagi yig‘majildlarni ro‘yxatga ketma-ket yozish davomida birinchi yig‘majildning nomi to‘liq yoziladi, qolgan barcha bir turdagi yig‘majildlar esa “yuqoridagidek” so‘zi bilan belgilanadi, bunda yig‘majildlar to‘g‘risidagi boshqa ma’lumotlar ro‘yxatga to‘liq, yoziladi (ro‘yxatning har bir yangi varag‘i boshida yig‘majild ustuni nomi to‘liq yoziladi); ro‘yxatning “Eslatma” degan ustuni yig‘majildlar jismoniy holatining o‘ziga xos tomonlarini, yig‘majildlarni bankning boshqa tarkibiy bo‘limlariga berish, nusxalari mavjudligi va boshqalarni qayd etish uchun foydalaniladi. Ro‘yxat oxirida so‘nggi tavsifiy moddadan keyin ro‘yxatda turadigan mavjud yig‘majildlarning soni (raqam va so‘z bilan) yoziladigan yakuniy xulosa tuziladi, ro‘yxat bo‘yicha yig‘majildlarning birinchi va oxirgi raqamlari, shuningdek, ro‘yxatdagi yig‘majildlarga raqam qo‘yishning o‘ziga xos tomonlari (yig‘majildlarni harf bilan belgilangan va tushirilib qoldirilgan raqamlari) ko‘rsatiladi. Tarkibiy bo‘lim hujjatlarining ro‘yxatini tuzuvchi o‘z lavozimini ko‘rsatgan holda imzo chekadi, ro‘yxat bankning ish yuritish xizmati rahbari bilan kelishiladi va tarkibiy bo‘lim rahbari tomonidan tasdiqlanadi. Bank tarkibiy bo‘limi hujjatlari ro‘yxati ikki nusxada tuziladi, bittasi yig‘majildlar bilan birga arxivga topshiriladi, ikkinchisi esa nazorat nusxasi sifatida tarkibiy bo‘limda qoladi. Tarkibiy bo‘lim ro‘yxatiga kiritilgan yig‘majildlar muqovasiga arxiv bilan kelishilgan holda, yumshoq qora qalam bilan yig‘majildlarni vaqtincha raqamlash amalga oshiriladi. Tarkibiy bo‘limning ro‘yxatini tayyorlash arxiv (arxiv uchun mas’ul bo‘lgan shaxs) zimmasiga yuklanadigan bank hujjatlari jamlanma ro‘yxatining yillik bo‘limini tuzish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Arxivga doimiy, vaqtincha saqlanadigan va xodimlarning shaxsiy tarkibiga tegishli yig‘majildlar topshiriladi. Vaqtincha (3 yilgacha) saqlanadigan yig‘majildlar qoidaga ko‘ra arxivga topshirilmaydi, ular markazlashtirilgan holda ish yuritish xizmatida yoki tarkibiy bo‘limlarda saqlanadi, saqlanish muddati tugaganidan so‘ng esa, belgilangan tartibda yo‘q qilinadi. Bu yig‘majildlar faqat istisno hollardagina, bank rahbarining qarori bilan arxivga topshirilishi mumkin. Ular arxivga hujjatlarning ro‘yxati yoki nomenklaturasi bo‘yicha topshiriladi. Yig‘majildlar bank arxiviga arxiv tomonidan tuzilgan va bank rahbari tasdiqlagan hamda hujjatlarni arxivga topshiruvchi bank va tarkibiy bo‘limlarning rahbarlari bilan kelishilgan jadval bo‘yicha topshiriladi. Tarkibiy bo‘limlar yig‘majildlarni bank arxiviga topshirishga tayyorlash davrida arxiv xodimi oldindan ularning to‘g‘ri tayyorlanganligini, rasmiylashtirilishi va ro‘yxatga kiritilgan bank yig‘majildlar sonining bank yig‘majildlari nomenklaturasiga muvofiq tutilgan yig‘majildlar soniga to‘g‘ri kelishini tekshiradi. Yig‘majildlar yo‘qolganligi aniqlansa, ma’lumotnoma tuziladi (3.40-bandga qarang). Har bir yig‘majildni bank arxivi mudiri (arxiv uchun mas’ul shaxs, arxivning maxsus xodimi) tarkibiy bo‘lim xodimi ishtirokida qabul qiladi. Bunda har bir yig‘majild uchun tuzilgan ro‘yxatning ikkala nusxasiga ham yig‘majildning mavjudligi haqida belgi qo‘yiladi. Ro‘yxat har bir nusxaning oxirida raqam va so‘z bilan arxivga amalda qabul qilingan yig‘majildlarning soni, yo‘qolib qolgan yig‘majildlarning raqami, yig‘majild qabul qilingan-topshirilgan sana ko‘rsatiladi, shuningdek, bank arxivi xodimi va yig‘majildni topshiruvchi shaxsning imzosi qo‘yiladi. Alohida qimmatga ega bo‘lgan yig‘majildlar qabul qilinayotganda ulardagi varaqlar soni tekshiriladi. Yig‘majildlar bank arxiviga tarkibiy bo‘lim xodimlari bilan bog‘langan holda topshiriladi. Yig‘majildlar bilan birga bank arxiviga devonxona (kotibiyat) tomonidan hujjatlarni ro‘yxatga olish-nazorat qilish kartotekasi ham topshiriladi.Har bir kartoteka nomi ro‘yxatga kiritiladi. Nazorat Savollari 1. Arxivatsiya ishlarining tashkil etilishi. 2. Yig‘majildni tashkil etadigan hujjatlar. 3. yig’ma jild indikisi nima 4. yig’ma jild ro’yxatlari nima 5. hujatlarni omborda saqlash tartibi 39 Mavzu; Hujjatllar yig‘ma jildi va uni shakllantirish tartibi Reja;
2 Hujatlarni tayorlash 1 Hujjatlar yig‘majildi va uni shakllantirish tartibi Banklar buxgalteriya hujjatlarini but saqlanishini ta’minlashlari shart. Buxgalteriya hujjatlarini saqlash yuzasidan belgilangan tartibga rioya etilishi hamda bu ishlar to‘g‘ri tashkil qilinishi uchun javobgarlik banklar rahbarlari va bosh buxgalterlari zimmasiga yuklatiladi. Rahbar va bosh buxgalter bank xodimlariga yo‘l-yo‘riqlar ko‘rsatishi, xodimlarga hujjatlarni javonlar va boshqa omborlarda saqlash uchun muayyan joylarni ajratib berishi va biriktirib qo‘yishi, zarur hollarda hujjatlarni bexatar joylarga olib chiqish tartibi va navbatini belgilashi lozim. Banklarda har kuni bank amaliyoti kuni tugallanganidan keyin axborotlar o‘rnatilgan tartibda arxivlanadi. Bank amaliyot kuniga tegishli buxgalteriya hujjatlari ularni ularning saqlash muddatlari bo‘yicha alohida yig‘majildlarga tikilgan holda saqlanadi. Hujjatlarni tayyorlash bilan yig‘majildlarni rasmiylashtirish vazifasi topshirilgan xodim shug‘ullanadi. Kunlik yig‘majildga quyidagi hujjatlar tikiladi: bank mijozlari to‘lov hujjatlarining hamda qisman amalga oshirilgan to‘lovlarda, shuningdek, bank mijozlar bilan shartnomada belgilangan hisob-kitoblar bo‘yicha amalga oshirilgan to‘lovlar uchun qo‘llanilgan memorial orderlarning birinchi nusxasi; Bank-mijoz dasturiy majmuasi bo‘yicha amalga oshirilgan to‘lov hujjatlarining ro‘yxati banklararo va filiallararo to‘lovlar bo‘yicha bank hisobvaraqlarining kreditlanishiga asos bo‘lgan elektron to‘lov hujjatlarning ro‘yxati; bankning ichki hisobvaraqlari bo‘yicha amalga oshirilgan operatsiyalari uchun asos bo‘lgan memerial orderlar ro‘yxati; ko‘zda tutilmagan holatlar hisobvaraqlari bo‘yicha amalga oshirilgan operatsiyalar uchun asos bo‘lgan memorial orderlarning mas’ul ijrochilar bo‘yicha tuzilgan ro‘yxati; kunlik balans hisoboti va hisobvaraqlar bo‘yicha aylanma va qoldiq summalar; kunlik buxgalteriya jurnali. Hujjatlar ro‘yxati kunlik buxgalteriya jurnalining tegishli qismidan dasturiy yo‘l bilan olinadi. Kassa hujjatlari «Tijorat banklarida kassa ishini tashkil qilish, inkassatsiya va qimmatliklarni tashishga doir yo‘riqnoma» (ro‘yxat raqami 1831, 2008-yil 27-iyun, O‘zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari to‘plami 2008-yil, 26-27-son, 258-modda) ta- lablari asosida kassa xodimlari tomonidan alohida yig‘majildga tikiladi. Kunlik buxgalteriya yig‘majildiga kirim va chiqim kassa jur- nallari o‘rnatilgan tartibda rasmiylashtirilgan holda tikiladi. Qimmatbaho metallar, chet el valyutasi bilan bog‘liq operatsiyalar va boshqa bank ichki xo‘jalik operatsiyalarga doir, ya’ni asosiy vositalar, bankning daromad hamda xarajatlar operatsiyalari bo‘yicha hujjatlarning saqlash muddatlari turlicha bo‘lganligi uchun ular alohida yig‘majildlarga joylanadi. Asosiy vositalar va turli daromad hamda xarajatlar bilan bog‘liq operatsiyalar, bankning boshqa xo‘jalik operatsiyalari bo‘yicha hujjatlar yig‘majildiga to‘lov hujjatlari bilan birga kassa hisobvarag‘i bilan korrespondensiyalashgan va kassa orderlarini (to‘lovnomalar, ish haqi to‘lash qaydnomalari, arizalar va boshqalar) to‘ldirishda asos bo‘lgan asl nusxadagi hujjatlar ham tikiladi. Taxlanib tikilgan (broshyuralangan) hujjatlar kunlik buxgalteriya jurnalidagi ro‘yxat bilan solishtirilib chiqiladi va ularning summasi aylanmalarining yig‘ma ma’lumotlarini aylanmalar yakunlari bilan taqqoslanadi. Bosh buxgalterning xohishiga ko‘ra, axborotni shaxsiy komp’yuterga kiritish uchun tayyorlangan hujjatlar bog‘lamlari shakl- lantirilishi mumkin. Bunda hujjatlar yig‘majildiga ularni dasturiy yo‘l bilan chiqarilgan ro‘yxati (kunlik buxgalteriya jurnali)ning tegishli qismi bilan joylashtiriladi. Ko‘zda tutilmagan holatlar hisobvaraqlariga tegishli hujjatlar ham hisoblab chiqilib, ularning summalari buxgalteriya jurnallari- dagi ma’lumotlar bilan yoki aylanmalar jamlanma ma’lumotlari bilan taqqoslanadi. Broshyuralangan hujjatlar yig‘majildini 1. Hujjatlar yig‘majildi va uni shakllantirish tartibi 2 Hujatlarni tayorlash 3. Xarqanday operatsiyalarda hujatlarni rasmiylashtirish tartibi 4. kredit hujatlar tarkibi nima 5. yig’ma jild tarkibi 40 Mavzu; Arxivdan hujjatlarni olish va ulardan foydalanish 1. Hujatlarni saqlash tartibi 2. Joriy arixiv ombordan kirim chiqim Hujjatlarni saqlash tartibi Hujjatlarni saqlashga ma’sul xodim hujjatlarning to‘la va but saqla- nishini ta’minlashi shart. Ular bosh buxgalter, uning o‘rinbosari yoki bo‘lim boshlig‘ining ruxsatisiz boshqalarga hujjatlarini ko‘rib chiqish- lariga yo‘l qo‘ymasliklari lozim. Hujjatlar omborda yoki metall shkaflarda, qo‘riqlanadigan xonadagi metall shkaflarda, sandiqlar yoki qutilarda saqlanadi. Omborda yoki metall shkaflarda quyidagi hujjatlar saqlanishi shart: a) tugagan yil uchun yillik hisobotning tegishli imzolar bilan ras- miylashtirilgan nusxasi hamda so‘nggi tugagan oy uchun oylik balans va uning barcha ilovalari; b) joriy oyning birinchi kuni uchun tekshiruv qaydnomalari; v) fuqarolar omonatlari bo‘yicha amaldagi shaxsiy hisobvaraqlari; g) oxirgi 12 oy uchun kassa hujjatlari; joriy oy uchun kirim-chiqim hujjatlari; binolar va inshootlar, xo‘jalik anjomlari, kam baholi va tez es- kiruvchi buyumlar hisobi yuritiladigan hisobvaraqlar bo‘yicha daftar- lar. Qo‘riqlanadigan xonadagi metall shkaflar, sandiqlar yoki qutilarda esa quyidagi hujjatlar saqlanadi: amaldagi shaxsiy hisobvaraqlar kartotekalari (omonatlar bo‘yicha shaxsiy hisobvaraqlardan tashqari), amaliyot jurnallari, kitoblar, imzolar namunalari qo‘yilgan kartochkalar, ish haqi to‘lash uchun berilgan mablag‘lar hisobini yuritish kartochkalari, foizlarni hisoblash qaydnomalari; amal qilib turgan va arxivdagi pensiya varaqlarining hamda bir marta pensiya va nafaqalar to‘lash to‘g‘risidagi topshiriqnomalarning kartotekalari. Mijozlarning ularga hisobvaraqlar ochish to‘g‘risidagi arizalari barcha zarur hujjatlar bilan birga har bir mijoz bo‘yicha tutiladigan alohida yig‘majidlarda saqlanishi lozim. Bunday yig‘majildlardan hujjatlarning chiqarib olinishiga mutlaqo yo‘l qo‘yilmaydi. Ushbu yig‘majildga imzo huquqi o‘zgargani to‘g‘risidagi yozish- malar, hisobvaraqni tasarruf etish vakolatini belgilovchi hujjatlar, ssu- da hisobvaraqlari ochish to‘g‘risidagi majburiyat arizalari, shuningdek, hisobvaraqlar ochish haqidagi farm oyi shlarning nusxalari tikiladi. Har bir yig‘majildga talab qilib olingunga qadar saqlanadigan depozit hisobvarag‘ining raqami qo‘yiladi. Hisobvaraqlarni yuridik rasmiylashtirish bilan bog‘liq hujjatlarni saqlash vazifasi bosh buxgalter yoki uning o‘rinbosarii zimmasiga yuklatiladi. Ushbu yig‘majildlar qulflanadigan javonlarda saqlanishi lozim. Amaldagi imzo namunalari amaliyot bo‘limi xodimlarining qu lflanadigan kartotekalarida saqlanishi lozim. Hisobvaraqlarni yuridik rasmiylashtirish bilan bog‘liq o‘z kuchini yo‘qotgan hujjatlar yig‘majildda qoldiriladi va ular ustiga chiziq tortilib yangi hujjatlar bilan almashtirilgani yozib qo‘yiladi. Imzolar namunalari qo‘yilgan kartochka almashtirilayotganda o‘z kuchini yo‘qotgan kartochkalar nusxalaridan biri mijozning yuridik yig‘majildiga tikiladi, qolganlari esa yo‘q qilinadi. Buxgalteriya hisobiga tegishli barcha materiallar (o‘tgan oylar uchun buxgalteriya hujjatlari bank arxiviga topshirilgunga qadar, bux- galteriyaning stellajlar va temir javonlar bilan jihozlangan joriy arxiv hujjatlar but saqlanishi uchun javob beradigan maxsus ajratilgan xodim qo‘l ostida bo‘ladi. Agar omborda j oy etmasa, aynan shu xodim buxgalteriyadagi temir javonlarda saqlanadigan hujjatlarning daxlsizligiga javob beradi. Omborda va joriy arxivda saqlanayotgan buxgalteriya hujjatlarga doir ma’lumotlar kassa hujjatlari bo‘yicha javobgar xodim huzurida, bosh buxgalter yoki uning o‘rinbosarii (bo‘lim boshlig‘i) imzolagan talabnomalar asosida olinadi. Ma’lumot olish uchun ruxsat berilgan bank xodimi kassir yoki joriy arxivni boshqaruvchi xodim kuzatuvida ishlashi lozim. Hujjatlar uchun javobgar shaxslar ma’lumot olishga ruxsat berilgan xodimlar tomonidan hujjatlarga biror-bir tuzatishlar va yozuvlar kiritilmasligini kuzatib turishlari shart. 2 Ombor va joriy arxivdan kirim-chiqim hujjatlari bosh buxgalterning yozma ruxsati bo‘yicha beriladi. Kun oxirida hujjatlar qaytarilishi shart. Arxiv hujjatlari faqat qonun hujjatlarining talablari asosida olinishiga yo‘l qo‘yiladi. Hujjatning asl nusxasi olinayotganda bu haqda ikki nusxada dalolatnoma yoki bayonnoma tuzilib unga bank rahbari yoxud uning o‘rinbosarii, bosh buxgalter va hujjatni talab qilgan tashkilot vakili imzo chekadi. Dalolatnoma yoki bayonnomada aynan qanday hujjat olinayotgani, uning kimning talabiga va ruxsatiga ko‘ra olinayotgani aniq ko‘rsatilishi kerak. Dalolatnoma yoki bayonnomaning ikkin- chi nusxasi yuqorida qayd etilgan vakilga topshiriladi. Hujjatning olingan asl nusxasi o‘rniga bosh buxgalter tasdiqlagan nusxa hamda dalolatnoma yoki bayonnomaning birinchi nusxasi va hujjatni olish xususidagi talabnoma qo‘yiladi. Bu talabnomada asl hujjatni olgan shaxs imzosi ham bo‘lishi lozim. Hujjat olingani to‘g‘risida bosh buxgalter shu hujjat turgan yig‘majild muqovasiga yozib, imzo chekadi. Tayanch so‘z va iboralar Hujjatlar aylanishi, hujjat rekviziti, hisobvaraq raqami, to ‘lov talabnomasi, to‘lov topshiriqnomasi, akkreditiv ochish uchun ariza, kassa hujjatlari, pul cheki, mas’ul ijrochi, balansdan tashqari hisobvaraqlar, bankning operatsion ish kuni shaxsiy komyuter, hisob markazi, hujjatning qonuniyligi, bank operatsiyalari, bank nazorati, hujjatlaryig‘majildi, asl nusxa, dalolatnoma, mijozlarga xizmat ko‘rsatish grafi N azorat savollari 1. Hujatlarni saqlash tartibi 2. Joriy arixiv ombordan kirim chiqim 3. Arxivnig maqsadi 4. arxivdan hujatlarni qidirish tartibi 5 arxivda saqlanadigan hujatlar davri Download 0.63 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|