Hujjatlarning ekspertizasi

2.2. Ob’yektlarni metrologik va standartlashtirish ekspertizaga taqdim qilish tartibi va ekspertizada ko‘rib chiqiladigan masalalar
Metrologik va standartlashtirish ekspertizadan (me’yoriy nazoratdan) o‘tkaziladigan ob’yektlar quyidagicha taqdim qilinishi mumkin:

• 
  konstruktorlik hujjatlari bilan (chizmalar to‘plami, har qanday turdagi buyumlarning umumiy ko‘rinishining chizmalari, texnologik asbob-uskunalar va o‘lchash vositalarini ham o‘z ichiga olgan holda, murakkab detallarning chizmalari);
  
• 
  texnologik asbob-uskunalar va o‘lchash vositalarini ekspluatatsiya qilish hujjatlari bilan (ekspluatatsiya qilish bo‘yicha yo‘riqnoma, pasport);
  
• 
  texnologik hujjatlar bilan (nazorat qilish operatsiyalarini albatta ko‘rsatish bilan texnologik jarayonlarning tasvirlanishi);
  
• 
  metrologik tadbir hujjatlari bilan (o‘lchashlarni bajarish uslubiyati, o‘lchash bilan nazorat qilish uslubiyati, o‘lchash vositalarini qiyoslash va kalibrlash uslubiyati, o‘lchash vositalarini metrologik attestatsiyadan o‘tkazish uslubiyati);
  
• 
  ilmiy tadqiqotlarning materiallari bilan, masalan, ilmiy-tadqiqot ishi to‘g‘risida hisobot, risola, maqola va hokazolar;
  
• 
  me’yoriy hujjat bilan (davlat standarti, tarmoq me’yoriy hujjati, korxona standarti, texnik shartlar va boshqalar);
  
• 
  ilmiy-texnik adabiyotlar bilan, spravochniklar va o‘quv adabiyotlarini ham o‘z ichiga olgan holda.
  

Umuman о’byektga yoki uning tarkibiy qismlariga qo‘yilgan standart talablarning bo‘lishi, shuningdek ob’yektning metrologik ekspertizadan o‘tkazish uchun mo‘ljallangan ma’lumotlarni o‘z ichiga oladigan elementlarining bo‘lishi (parametrlarni aniqligiga qo‘yiladigan talablar, o‘lchash operatsiyalari va/yoki o‘lchash nazoratining bo‘lishi) majburiy shart bo‘lib hisoblanadi.
Ob’yektlarni metrologik va standartlashtirish ekspertizadan o‘tkazishning konkret maqsadlarini ekspertizadan o‘tkaziladigan ob’yekt bilan dastlabki tanishishdan keyin, masalan, quyidagi variantlardan biri ko‘rinishida ifodalash mumkin:

• 
  ob’yektning yaqqol xatolarini aniqlash va qayd qilish (rasmiylashtirishdagi nuqsonlar, mazmundagi nuqsonlar, parametrlarni nazorat qilib bo‘lmasligini ham o‘z ichiga olgan holda) va ularni bartaraf qilish bo‘yicha takliflarni berish;
  
• 
  ob’yektning asosiy kamchiliklarini aniqlash, ularning paydo bo‘lish sabablarini tahlil qilish va ularni bartaraf qilish choralarini belgilash;
  
• 
  ob’yektning takrorlanuvchi (tiplashgan) kamchiliklarini aniqlash va ularni bartaraf qilish yo‘llarini taklif qilish;
  
• 
  ob’yektning barcha ahamiyatga molik bo‘lgan kamchiliklarini aniqlash va ularni bartaraf qilish yo‘llarini ishlab chiqish.
  

Ekspertizadan o‘tkaziladigan ob’yekt qanchalik yaxshi ishlab chiqilgan bo‘lsa, tadqiq qilinadigan masalalarning doirasi shunchalik tor va kamchiliklarni tahlil qilish shunchalik chuqur va ularni bartaraf qilish uslublari bo‘yicha takliflar shunchalik kattaroq hajmli bo‘ladi.
Me’yoriy hujjatlar bilan taqdim qilingan ob’yektlar rasmiy va funksional metrologik ekspertizaga tortilishi mumkin. Odatda rasmiy metrologik ekspertiza ob’yektni ishlab chiquvchining echimlarining to‘g‘riligini shubha ostiga olmaydi va metrologik talablarning to‘g‘riligi va belgilangan parametrlarning nazorat qilishga yaroqliligi to‘g‘risidagi savollarga javob berishi lozim bo‘ladi. Bunday holda u yoki bu sabablarga ko‘ra ularning nazorat qilishga yaroqliligi aniq bo‘lmagan parametrlarni nazorat qilishni ta’minlash imkoniyatini tekshirishga alohida e’tibor qaratish lozim bo‘ladi. Nazorat qilish va sinovlardan o‘tkazish uslublari tasvirlangan bo‘lganda qabul qilingan nazorat qilish va sinovlardan o‘tkazish uslublarining to‘g‘riligi va sinovdan o‘tkaziladigan ob’yektlarning parametrlari va tavsiflari to‘g‘risida ishonarli ma’lumotlarni olish imkoniyatini tekshirish lozim bo‘ladi. Bunday holda aosiy tekshirishlardan biri o‘lchashlarning talab qilinadigan aniqligining va seriyali ishlab chiqarishni hisobga olish bilan nazorat qilish va sinovlardan o‘tkazish natijalarining ishonchliligining (ularni taqdim qilish mumkinligining) ta’minlanishini tekshirish bo‘ladi.

2.1 - jadval

	Metrologik ekspertizani o‘tkazish jarayonida taxlil qilinadigan masalalar.	Texnik hujjatlar turlari
		Texnik topshiriqlar, takliflar (buyurtma)