Hukumat yuzasiga I. Stalinning kelishi va shaxsiy diktaturasi o'rnatilishi Reja

Elzas va Lataringi voqealari[tahrir | manbasini tahrirlash]
7-avgust kuni fransuz kuchlarining 1-chi va 2-chi armiyasi Elzasga hujum uyushtirdilar, 14-avgustda esa Lotaringiyaga. Bu hujum fransuzlar uchun juda muhum edi, sababi Elzas-Lotaringiya hududi Germaniya tomonidan Fransiya-Prussiya urushida magʻlubiyatdan soʻng 1871-yili torib olingan edi. Fransiya armiyasi Germaniya hududiga kirib bordi, ular Saarbryukken (Lotaringiya operatsiyasini koʻring) va Myulhauzen (Myulhauzen jangini koʻring). Bundan tashqari Belgiyada nemis armiyasi hujum qilyotganda, fransuz armiyasining bir qismi u yerga tomon borishga majbur boʻldilar.
Davom etilgan javob zarbalaridan keying, fransuzlar avgustning oxirida chekinishga majbur boldilar, ular Germaniyada bosib olgan va ozgina Fransiya hudularini qoldirdilar.
Chegara jangi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Chegara jangi (1914)
20-avgust kuni ingliz-fransuz va nemis qoʻshinlari Fransiya-Belgiya chegaraliga yaqinlashdilar. Chegarada jang boshlandi. Fransiya qoʻmondonligi urush boshlanishida Germaniya qoʻshinlari Belgiyaga bostirib kirishishini kutmagan edi, shu sababdan asosiy Fransiya qoʻshin kuchlari Elzas bilan chegarada toʻplangan edi. Germaniya armiyasi Belgiyada tajovuzligidan soʻng, fransuzlar qoʻshinlarni nemislar tarafiga oʻpirilish uchun yuborishni boshladilar, lekin nemislar qoʻshiniga yaqinlashgan vaqtda, ittifoqdoshlar qoʻshinlari tartibsizlik hoʻlatida boʻlgan edi. Fransuzlar va britanlar uchta alohida qarama qatnashsiz qoʻshin guruhlari bilan urushni boshlashga majbur boʻldilar. Belgiya hududida, Monsda, Britaniya ekspedtsion korpusi joylashgan edi, undan sharqiy-janub tarafda, Sharleruada 5-chi fransuz armiyasi bor edi. Ardennalarda Fransiya, Belgiya va Lyuksemburg chegarasi atrofida 3-chi va 4-chi fransuz armiyalari bor edi. Hamma uch ingliz-fransuz guruh qoʻshinlari juda oʻgir magʻlubiyatga uchradilar. (Mons urushi, Sharlerua urushi, Ardenna operatsiyasi (1914)ni qarang). 250 ming atrofida odamlarni yoʻqotgandan soʻng, nemislar shimoldan katta front bilan Fransiyaga bostirib kirishdilar, asosiy zarbani gʻarbda, Parijdan aylanib oʻtishda amalga oshirdilar, shu tariqa fransuz armiyasini qurshovga oldilar.
Germaniya armiyalari jadal olgʻa yurdilar. Angliya qoʻshinlari qirgʻoq tomonga chekindilar. Fransiya qoʻmondonligi Parijni nemislardan ushlab qolishni hisoblamadi va potaxtni berishga tayyorgarlik koʻrdi, hamma qoʻshinlarni esa Sena daryosidan uzoqlikga yubordilar. 2-sentabr kuni Fransiya hukumati Bordoga qochdilar. Shahar mudofaasini general Gallieni boshqardi. Avgust oyida fransuz armiyasi magʻlubiyatga uchragandan soʻng, qoʻmondonlik qilgan general Joffra tezlikda oʻzini yomon koʻrsatgan generallarni almashtirishishga kirishdi (hammasidan 30 %gacha); fransuz generalitetini yangilash va yoshartirish keyinchalik juda yaxshi baholandi.